Chuyển đổi số báo chí: Chìa khóa chinh phục công chúng

(Sóng trẻ) - Chuyển đổi số báo chí được coi là bước chuyển cần thiết trong vận hành báo chí hiện đại. Báo chí Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ nhằm đem đến những trải nghiệm và phục vụ tốt nhất cho các bạn đọc.

Trong thời đại 4.0, không gian số đang có những tác động lớn đến cách tiếp cận thông tin của công chúng. Rời xa những ấn phẩm báo chí truyền thống, các nền tảng mạng xã hội trở thành “điểm đến” tiếp cận thông tin của độc giả. Chuyển đổi số báo chí chính là “chìa khóa" giúp các cơ quan báo chí chinh phục được công chúng số. 

Chuyển đổi số báo chí được hiểu là việc triển khai đồng bộ những thay đổi về công nghệ và con người để tái cấu trúc tổng thể cách thức hoạt động, từ đó tạo ra những cơ hội và giá trị mới trong hoạt động báo chí. Từ việc số hóa dữ liệu và quy trình sản xuất sản phẩm, các cơ quan báo chí sử dụng công nghệ số để phân tích, đánh giá và quyết định lựa chọn cách thức vận hành, mô hình kinh doanh phù hợp, đáp ứng nhu cầu của công chúng.

Trong chuyển đổi số báo chí, công nghệ số được sử dụng như công cụ để đổi mới phương thức tác nghiệp, sản xuất và phân phối nội dung theo hướng tối ưu hóa mô hình tổ chức hoạt động của cơ quan báo chí. Đây chính là quá trình ứng dụng công nghệ số vào các khâu trong quy trình vận hành, từ hoạt động sáng tạo của cơ quan báo chí đến việc tiếp nhận các sản phẩm báo chí của công chúng. 

Hiện nay, thế giới đang chứng kiến một cuộc dịch chuyển khiến công chúng không còn chỉ tìm kiếm tin tức, mà tin tức buộc phải tìm đến họ trên các nền tảng số. Đây là một thực tại tất yếu, buộc báo chí phải bắt kịp với xu thế.

Trên phạm vi toàn cầu, theo báo cáo “Digital News Report 2024” do Viện Nghiên cứu Báo chí Reuters (Vương quốc Anh), nhiều người dùng tin tức đang chuyển từ truyền hình, in ấn và website truyền thống sang mạng xã hội, nền tảng video và các ứng dụng tổng hợp. Tại Việt Nam, bối cảnh này càng rõ nét. Theo báo cáo Digital Vietnam 2024 (tổng hợp bởi We Are Social), Việt Nam có tới 78,44 triệu người dùng Internet (đạt tỷ lệ 79,1% dân số) và 72,7 triệu người dùng mạng xã hội (tương đương 73,3% tổng dân số). Điều này cho thấy vai trò quan trọng của Internet và mạng xã hội trong cuộc sống hàng ngày. Trước thực tế đó, Chính phủ Việt Nam đã xác định chuyển đổi số là con đường bắt buộc. Ngày 6/4/2023, Quyết định số 348/QĐ-TTg được ban hành, phê duyệt "Chiến lược Chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030". 

Chiến lược đề ra mục tiêu xây dựng các cơ quan báo chí theo hướng chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại; làm tốt sứ mệnh thông tin tuyên truyền phục vụ sự nghiệp cách mạng của Đảng, sự nghiệp đổi mới của đất nước; đảm bảo vai trò dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội, giữ vai trò chủ quyền thông tin trên không gian mạng; đổi mới hiệu quả trải nghiệm của độc giả; tạo nguồn thu mới; thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp nội dung số. 

Mục tiêu của Chiến lược đến năm 2025, 70% cơ quan báo chí đưa nội dung lên các nền tảng số; 80% cơ quan báo chí hoạt động, vận hành mô hình tòa soạn hội tụ… Mục tiêu xa hơn đến năm 2030, 100% cơ quan báo chí đưa nội dung lên các nền tảng số, 100% cơ quan báo chí hoạt động, vận hành mô hình tòa soạn hội tụ…

Tại Việt Nam, báo chí đang đứng trước giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ nhất kể từ khi Internet xuất hiện. Theo “Kết quả đánh giá, đo lường mức độ trưởng thành chuyển đổi số báo chí năm 2024” của Bộ Thông tin và Truyền thông, có 28 đơn vị đạt mức xuất sắc, 65 đơn vị đạt mức tốt, 55 đơn vị đạt mức khá, 25 đơn vị đạt mức trung bình và 109 đơn vị đạt mức yếu. 

Một số cơ quan báo chí đạt kết quả xuất sắc trong báo cáo nói trên là báo VnExpress, Báo Nhân dân, Báo Thanh niên…

Theo báo cáo, so với 2023, năm 2024 đã vượt mức chỉ tiêu khi chuyển đổi số báo chí ở mức yếu và trung bình chiếm 47.52% (đạt 120.8% so với chỉ tiêu năm 2023 đề ra);  chuyển đổi số báo chí ở mức khá, tốt chiếm 42.55% (đạt 121,57% so với chỉ tiêu năm 2023 đề ra); chuyển đổi số báo chí ở mức xuất sắc chiếm 9,93% (đạt 198,6% so với chỉ tiêu năm 2023 đề ra). Năm 2025, Bộ Thông tin và Truyền thông đề ra mục tiêu chuyển đổi số báo chí ở mức yếu và trung bình giảm còn 40%, chuyển đổi số báo chí ở mức khá và tốt tăng lên thành 50%, chuyển đổi số báo chí ở mức xuất sắc tăng lên thành 10%.   

Để đạt được những mục tiêu nói trên, một trong những trở ngại cần được khắc phục là nguồn lực. Hầu hết tọa soạn chưa có đội ngũ kỹ thuật chuyên sâu, thiếu kinh phí đầu tư hạ tầng dữ liệu và công nghệ. Bên cạnh công nghệ, vấn đề chuyển đổi con người và tư duy nghề nghiệp cũng là một thách thức lớn. Nhiều cơ quan báo chí ở Việt Nam vẫn chia nhỏ các ban, chưa tối ưu quy trình nội dung. Nhà báo phải rèn luyện thêm các kỹ năng số như sản xuất video, podcast. 

Nhìn toàn cảnh, báo chí Việt Nam đang trong quá trình “vừa học, vừa làm”. Chuyển đổi số không phải lựa chọn mà là điều kiện bắt buộc để báo chí phát triển trong thời đại 4.0. Để có thể tạo ra hiệu quả thực sự, vấn đề công nghệ và con người cần có những giải pháp thiết thực để giải quyết. 

Chuyển đổi số không dừng lại ở việc thay đổi cách làm báo, mà còn là cơ hội định hình vai trò của báo chí trong thời kỳ chuyển đổi. Chuỗi bài viết “Báo chí trong kỷ nguyên vươn mình” sẽ cùng độc giả khám phá thêm về những vấn đề xoay quanh chủ đề này.