PV: Xin chào TS. Nguyễn Minh Phong, đầu tiên, ông nhìn nhận như thế nào về những rủi ro tài chính mà người trẻ đang gặp phải?

TS. Nguyễn Minh Phong: Về thông lệ thế giới cũng như trong nước, rủi ro tài chính luôn luôn tồn tại với tất cả các đối tượng có liên quan tới kinh tế thị trường. Những bạn trẻ cũng nằm trong số này. 

Có 2 phân luồng rủi ro tài chính mà họ gặp phải. Phân luồng rủi ro thứ nhất là rủi ro thụ động. Tức là mình là người thu nhập thấp, ăn lương và nguồn thu thì cố định. Biến động thị trường, biến động công việc, rồi bị sa thải bất ngờ hay là bị chặn lương bất ngờ. Và cái xu hướng này thì có lẽ cũng đang có xu hướng tăng.

Phân luồng rủi ro thứ hai là rủi ro thụ động. Cái này nó gắn liền với nhóm người thích đầu tư rủi ro mạo hiểm, tài chính ảo rồi đánh số đề, buôn vàng, buôn đô la. Đặc biệt, con số này hiện đang tăng lên, đặc biệt là trong nhóm những bạn trẻ có kiến thức internet. 

Nói chung, những rủi ro này đang có xu hướng mở rộng, ảnh hưởng trực tiếp tới an toàn tài chính, chất lượng sống của những người trong cuộc.

PV: Theo ông, nguyên nhân của những rủi ro này đến từ đâu? 

TS. Nguyễn Minh Phong: Nguyên nhân thì có nhiều cái. Đối với rủi ro thụ động, nó là khách quan do kinh tế khó khăn, do các doanh nghiệp họ phải tái cấu trúc, rồi do cái xu hướng áp dụng tự động hóa, công nghệ cao thì nó giảm lao động cho những người ăn lương vị trí giản đơn. 

Đặc biệt, biểu hiện của kinh tế khó khăn trong đó là áp lực lạm phát cộng với tiền bất động sản cao, tiêu dùng đắt đỏ. Như vậy là nhu cầu chi tiêu tăng lên, chi phí phải trả cũng tăng lên trong khi nguồn thu nhập nó không theo kịp thì đây là một trong những rủi ro mang tính thụ động và đồng thời cũng là áp lực rất lớn đối với các bạn trẻ nhất là mới ra trường.

Còn nguyên nhân chủ động thì là do họ thích làm giàu nhanh, rồi ảo tưởng thiếu kiến thức, thậm chí là bất chấp rủi ro. Nhưng mà trong đó lý do rất quan trọng là liên quan tới bản chất cái sự lừa đảo cũng như là những cái rủi ro của chính thị trường mà họ tham gia.

PV: Sự chênh lệch giữa thu nhập và chi tiêu ở nhóm các bạn trẻ được ông đánh giá như thế nào? 

TS. Nguyễn Minh Phong: Theo tôi, đa số các bạn trẻ đang đứng trước thách thức là tổng thu nhập thì vừa, không đa dạng. Trong khi cái nhu cầu chi tiêu lại ngày càng nhiều và cao hơn. Từ chi tiêu thiết yếu, tiền nhà, cửa, ăn uống, đi lại, xăng xe, cho đến tiền mua sắm theo mốt, quần áo, đồ điện tử,... Rồi chưa kể hiếu hỉ, nhu cầu chi tiêu cho du lịch, cho phát triển bản thân. 

Thế thì tất cả những cái này nó tạo ra một cái sự chênh lệch và độ rủi ro càng cao nếu bạn nào không có thu nhập dự trữ, tức là không có tiết kiệm hoặc là không có hỗ trợ gia đình. 

PV: Vậy những chênh lệch này có tác động như thế nào đến khả năng tích lũy của các bạn trẻ, thưa ông? 

TS. Nguyễn Minh Phong: Tích lũy được hay không là do tính tằn tiện của mỗi người cũng như kinh nghiệm quản lý tài chính. Trong bối cảnh chênh lệch lớn nhất thì thường là người ta phải chi tiêu cho thiết yếu từ 60-80%, còn lại là cho những việc khác, nhu cầu phát triển rồi chi tiêu giải trí. Chứ tiết kiệm rất ít và khó hơn.

PV: Ví dụ, một sinh viên mới ra trường có mức lương khởi điểm là 9-10 triệu đồng/tháng. Vậy theo ông, số tiền này có đủ để giúp bạn chi trả hết các khoản phí khi sinh sống tại Thủ đô hay không? 

TS. Nguyễn Minh Phong: Tôi phải nhấn mạnh một điều thế này, con số 9-10 triệu đồng/tháng là thu nhập cao. Bởi vì hiện nay thu nhập trung bình ở người lao động đạt 8,3 triệu đồng/tháng. 

Chỉ có điều ở đây tức là nếu như bạn nào mà có nhà bố mẹ cho sẵn hoặc ở cùng bố mẹ không phải chi tiêu tiền nhà thì cái mức đó là tạm đủ. Còn các bạn nào mà phải đi thuê nhà rồi là phải làm nhiều việc khác nữa thì mức đó chỉ là vừa đủ may mắn thôi. Mà tiền thuê nhà trung bình là 2-3 triệu rồi. Thậm chí có bạn thuê nhà 4 triệu. Còn tiền ăn thì loanh quanh nó cũng khoảng đó. Nhưng mà đấy cũng là cái mức khá là thoải mái một chút nếu mà ở một mình. Còn nếu có gia đình còn khó khăn hơn.

PV: Vậy bàn đến những rủi ro chủ quan, đặc biệt là câu chuyện vay trước trả sau,...Những điều này có đang hút người trẻ vào khủng hoảng tài chính cá nhân hay không, thưa ông? 

TS. Nguyễn Minh Phong: Có thể nói đây là phương pháp kích cầu tiêu dùng và tạo động lực từ tiêu dùng. Những bạn trẻ mà thiếu thốn hoặc là chi tiêu không tính toán, không có kiến thức, không đọc kỹ những cái điều kiện vay và trả thì chắc chắn là sẽ bị dính rủi ro cao. 

Bên cạnh những rủi ro như thế thì những chính sách tín dụng và lãi suất hiện nay lại không phù hợp để người trẻ tích lũy. Bởi vì hiện nay lãi suất cho vay mặc dù được gọi là thấp nhưng mà cũng là cao. Nhưng mà đối với các bạn trẻ thì hiện nay là cái nhu cầu vay cho tiêu thường xuyên thì nhiều hơn là đầu tư. Chỉ có điều là chắc chắn là lãi suất mà các bạn trẻ tiếp cận để vay tiêu dùng nó cao hơn rất nhiều so với lãi suất của sản xuất kinh doanh, nhất là vay thế chấp.  

PV: Theo ông, thế hệ trẻ hiện nay có cách làm ăn, đầu tư khác với thế hệ trước như thế nào? 

TS. Nguyễn Minh Phong: Cái khác thứ nhất là các bạn trẻ này dám đầu tư hơn. Thứ nhất, về thị trường, ngày xưa là công ăn lương là chính. Thứ hai, các bạn chịu rủi ro cao hơn nhưng cũng chấp nhận rủi ro mạnh mẽ hơn, tính liều lĩnh, tính dẫn thân nó cao hơn. Thứ ba nữa là vì thế, có một số các bạn trẻ thành đạt xuất sắc. Điều này cho thấy nó có sự tiến bộ thế hệ cha ông so với thế hệ con cháu.

Xin cảm ơn ông về những chia sẻ trên!