(Sóng trẻ) - Nghệ nhân Phan Thị Thuận (Phùng Xá, Mỹ Đức, Hà Nội) nổi tiếng là người phụ nữ đầu tiên tại Việt Nam làm ra lụa từ cuống sen. Bên cạnh những cống hiến cho nghề dệt lụa, người nghệ nhân 60 tuổi vẫn luôn đau đáu làm sao tạo được công ăn việc làm cho người dân.

Tinh túy trong sợi tơ sen

(Video: Về làng Phùng Xá, nghe câu hát của người nghệ nhân)

Nhắc đến nghệ nhân Phan Thị Thuận, người dân làng Phùng Xá ai cũng đều biết đến bà. Họ chỉ cho chúng tôi ngôi nhà nhỏ nằm đối diện xưởng dệt gia đình, nơi người nghệ nhân đã tạo ra sản phẩm tinh hoa cho nghề dệt lụa Việt Nam – lụa tơ sen.

Trong căn nhà của mình, bà vẫn miệt mài làm việc, trao đổi với mọi người về cách thức mới để tạo ra lụa sen đạt chất lượng tốt nhất. Người nghệ nhân trong cái nghệ thuật “vẽ nên tơ lụa” của mình, gương mặt dù hiện rõ dấu ấn thời gian nhưng trong đôi mắt vẫn sáng lên nét tinh anh, sắc sảo. Đối với bà, lụa sen không chỉ là sản phẩm tinh hoa cho ngành dệt mà nó là sản phẩm mang quốc hồn quốc túy của dân tộc Việt, đất nước Việt.

Nghệ nhân Phan Thị Thuận – Người luôn nâng niu, trân trọng những bông hoa sen để rồi tạo nên tơ sen tinh túy)

Quá trình tạo ra tơ sen của nghệ nhân bắt đầu từ tháng 1 năm 2017. Sau khi gặp đại biểu Quốc hội Trần Quốc Khánh, bà đã bắt đầu nghiên cứu sản phẩm này. Đến hết năm 2017, bà đã nghiên cứu thành công tơ sen và dệt được tơ sen vào tơ tằm. Cũng trong năm đó, tơ sen được Nhà nước cho phép đưa vào đề tài nghiên cứu cấp quốc gia do GS.TS Nguyễn Duy Chuyên làm chủ nhiệm. Nhận thấy được khả năng phát của tơ sen, nghệ nhân Phan Thị Thuận đồng ý là người cùng thực hiện đề tài và hy vọng vào sự thành công của tơ sen.

“Năm 2019, tôi đã hoàn toàn làm được chỉ thêu từ tơ sen, từ tơ sen đó đã thêu vào áo thành bông hoa sen hoặc thêu khăn quàng cổ. Tơ sen sẽ dệt được ra những mét vải vô cùng quý giá và đẹp bởi tơ sen là loại tơ thuần túy thanh tao nhất, sợi tơ sen đó đã tạo ra được bông hoa sen, nhụy hoa sen tỏa hương thơm rồi hạt sen. Có sợi tơ sen trong cuống sen mới đỡ được bông hoa sen giữa hồ nước”.

Là người phụ nữ Việt Nam đầu tiên tạo ra lụa từ tơ sen – sản phẩm được các quan chức cấp cao nhà nước sử dụng làm quà tặng trong các chuyến đi công tác nước nài, nghệ nhân Phan Thị Thuận không nhận mình là người thành công. Bà chỉ nhận mình là người phụ nữ bình thường, rất yêu quê hương, yêu Việt Nam của mình. Với mong muốn tạo ra được một sản phẩm từ chính quốc hoa kết hợp với việc phát triển làng nghề dệt truyền thống, người phụ nữ ấy đã sáng tạo nên lụa tơ sen độc đáo, đặc biệt và chưa từng có ở nước ta.

“Cánh chim không mỏi, đẹp cùng gánh tơ”

Đối với nghệ nhân Phan Thị Thuận, việc tạo ra tơ sen không chỉ dừng ở việc tạo ra sản phẩm lụa mang tinh túy hồn quốc gia, mà còn góp phần tạo ra rất nhiều công ăn việc làm cho những người dân nông thôn ở vùng quê mình.

Với người dân làng Phùng Xá, đặc biệt là những đứa trẻ nơi đây, người phụ nữ mái tóc hoa râm này vừa là nghệ nhân, lại vừa là người thầy hướng dẫn cho các em tiếp nối nghề truyền thống của vùng quê mình.

Nghệ nhân chia sẻ: “Các em học sinh như một trang giấy trắng, do đã được các cô giáo dạy dỗ ở trường nên các em rất nan và biết nguyên tắc. Trong quá trình dạy, các em rất chú ý và làm đúng như cách dạy của tôi. Có những quy tắc, quy trình nhất định trong việc rút tơ sen, ban đầu có thể mọi người nghĩ đây là việc cần phải rất tỉ mỉ, cẩn thận và khó để làm. Nhưng như lời Bác Hồ đã dạy: “Không có việc gì khó, chỉ sợ lòng không bền”. Từ những quyết tâm của bản thân, các em học sinh đã làm được thành thạo và làm rất nhanh”.

Lớn lên trong gia đình truyền thống làm dệt, nghệ nhân Phan Thị Thuận luôn mong muốn tạo ra sản phẩm tử sen – quốc hoa của Việt Nam)

Nghệ nhân Phan Thị Thuận luôn trân trọng, nâng niu những sản phẩm quý giá do chính bàn tay những người dân nông thôn làm nên. “Nếu như những người không trân trọng thời gian, không yêu quý sản phẩm thì đó là những người không làm được. Còn tất cả những người biết tôn trọng sản phẩm thì họ đều sẽ làm được”.

Trong mỗi lời nói của mình, người nghệ nhân luôn thể hiện khát khao mãnh liệt về việc tạo ra việc làm cho người phụ nữ nông thôn, nơi họ có thể tự tin với bản thân, tự tin với công việc và tự tin với quê hương.

“Người phụ nữ biết được bản thân có thể tự tạo ra công việc cho mình, cho gia đình ở ngay vùng nông thôn, đó không chỉ là làm tơ tằm, tơ sen mà còn nhiều công việc khác nữa ở quê hương luôn chờ đợi những người phụ nữ chúng ta tìm tòi sáng tạo”.

Hình ảnh người phụ nữ làng dệt miệt mài với tơ sen đã trở thành cảm hứng đi vào nhạc họa. Câu hát của người nghệ nhân cất lên giữa chốn vùng quê làng dệt đọng lại trong chúng tôi biết bao sự tinh túy. Nghệ nhân Phan Thị Thuận đã chỉ cho chúng tôi rất nhiều điều, khuyên dặn thế hệ trẻ phải biết quyết tâm, vững chắc, không nản lòng trước mọi khó khăn. Phải luôn biết tự tin với bản thân, tự tin với công việc hiện tại mà mình đã lựa chọn.

Hà Trang