Nhiều năm qua, tình hình ô nhiễm trên sông Hồng đã được kiểm soát và có những cải thiện tích cực. Tuy nhiên, khu vực sinh sống của người dân khu vực bờ vở vẫn còn ngập trong tình trạng ô nhiễm bởi rác thải sinh hoạt.

Do đặc điểm điều kiện tự nhiên và tình hình phát triển kinh tế - xã hội thuận lợi, tổng số dân khu vực miền Bắc đã lên tới khoảng trên 31 triệu người. Trong đó dân số đô thị lên gần 8,1 triệu, tăng nhanh gấp 3 lần mức tăng dân số cả nước.    

Hiện nay, không chỉ ở thành thị, mà ngay cả ở khu vực nông thôn, lượng nước thải cũng chiếm tỷ lệ rất lớn và tăng nhanh qua các năm. Hầu hết nước thải sinh hoạt của các thành phố đều chưa qua xử lý, trực tiếp đổ vào các kênh mương và chảy thẳng ra sông, gây ô nhiễm môi trường. Phần lớn các đô thị đều chưa có nhà máy xử lý nước thải tập trung, hoặc đã xây dựng nhưng chưa đi vào hoạt động hay hoạt động không hiệu quả.  

Nước thải có chất dịch đen gồm các chất thải rất nguy hiểm đối với môi sinh, như lignin, sunfua hữu cơ, axit béo, các chất hữu cơ mạch vòng có chứa Clo. Trong khi cả thành phố chỉ có 4 trạm xử lý nước thải tập trung, 1 trạm xử lý nhỏ trong Khu đô thị mới Mỹ Đình với công suất thiết kế 50.000m3/ngày đêm, nhưng hầu hết các trạm đều có tỷ lệ xử lý còn thấp so với yêu cầu.   

Đồng bằng sông Hồng cũng là khu vực tập trung nhiều làng nghề nhất trong cả nước, với gần 900 làng nghề, chiếm xấp xỉ 60% tổng số làng nghề cả nước. Các làng nghề với quy trình sản xuất thủ công, lạc hậu, quy mô nhỏ lẻ, phân tán, phần lớn không có các công trình xử lý nước thải…đã và đang làm cho chất lượng môi trường nước tại nhiều làng nghề suy giảm nghiêm trọng, ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng và trở nên rất bức xúc. 

Với sự tham gia quyết liệt của Bộ Tài nguyên Môi trường và chính quyền địa phương nhiều năm qua, tình hình ô nhiễm trên sông Hồng đã được kiểm soát và có những cải thiện tích cực. Tuy nhiên, khu vực sinh sống của người dân khu vực bờ vở vẫn còn ngập trong tình trạng ô nhiễm bởi rác thải sinh hoạt. 

Chia sẻ với báo Nhân dân, ông Nguyễn Anh Quân, Phó Chủ tịch thường trực Ủy ban nhân dân quận Hoàn Kiếm cho biết, trên địa bàn Hà Nội, quận Hoàn Kiếm có diện tích nhỏ nhất nhưng mật độ dân cư lại cao nhất, nhịp sống sôi động, nên vấn đề xử lý rác thải và ô nhiễm môi trường luôn là nhiệm vụ cấp thiết. Trên địa bàn quận có 2 phường Chương Dương và Phúc Tân trải dài dọc sông Hồng, có những đặc thù riêng với thói quen của người dân vứt, bỏ rác, xả nước thải chưa qua xử lý ra bờ vở sông Hồng, dẫn đến tình trạng ô nhiễm tại khu vực này rất đáng báo động.

Vài năm trở lại đây, các tổ chức xã hội, các hoạt động tình nguyện vì môi trường đang ngày càng phát triển và gặt hái được nhiều thành tựu tích cực. Và dự án cải tạo bờ vở sông Hồng được thành lập bởi Mạng lưới Vì một Hà Nội đáng sống chính là một trong những ví dụ tiêu biểu nhất.

Dự án có sự tham gia của bốn tổ chức chính Think Playgrounds, Keep Hanoi Clean, Trung tâm nghiên cứu môi trường và cộng đồng (CECR), ECUE. Được hỗ trợ từ UBND quận Hoàn Kiếm/phường Chương Dương, phòng Tài nguyên và Môi trường cùng sự tài trợ đến Đại sứ quán Đan Mạch và công ty Ford Việt Nam.

Mục đích của Dự án là biến “bãi rác” thành không gian công cộng xanh, đa chức năng cho cộng đồng dân cư. Dự án không chỉ đơn giản là cải tạo môi trường mà kết nối con người với thiên nhiên, tạo ra một không gian xanh cho cộng đồng và thành phố. Có tiềm năng nhân rộng ra toàn khu bờ vở và tạo thành một “công viên xanh khổng lồ” cho  Hà Nội.

Anh Douglas Lee Snyder, Chủ tịch của Keep Hanoi Clean cho biết: Sau khi dọn rác, Keep Hanoi Clean đã tổ chức tập huấn cho người dân phường Chương Dương về lối sống không rác thải, phân loại rác, xử lý rác thải sinh hoạt hữu cơ, cũng như vai trò của hệ sinh thái tự nhiên đối với sức khỏe và cuộc sống của con người.

Chia sẻ thêm về dự án đặc biệt này, Anh Douglas nhấn mạnh: “Keep Hanoi Clean đã và đang triển khai các hoạt động nghiên cứu, giáo dục cùng các dự án cộng đồng. Với dự án cải tạo môi trường bờ vở sông Hồng, chúng tôi muốn người dân nơi đây hiểu được giá trị của không gian này, hiểu tại sao chúng ta cần giữ nó sạch sẽ và chung tay bảo vệ môi trường. Đây là dự án thí điểm, để từ đó có thể nhân rộng ra toàn khu vực bờ sông bởi rõ ràng bờ vở sông Hồng là khoảng xanh hiếm hoi còn sót lại của thành phố, diện tích không gian xanh trên đầu người tại Hà Nội đang ở tỉ lệ thấp. Chúng tôi muốn giữ lại không gian xanh quý giá ấy và kết nối để người dân có thể tiếp cận được không gian này”.

Từ một khu vực tràn ngập rác và nước thải sinh hoạt, ảnh hưởng đến hệ sinh thái tự nhiên và sức khỏe con người, mảnh đất bờ vở sông Hồng tại ngách 43/32 Bạch Đằng, phường Chương Dương, quận Hoàn Kiếm đã được biến thành một không gian đáng sống. Tuy nhiên, mức độ ô nhiễm của môi trường xung quanh vẫn còn đáng lo ngại.

Hưởng ứng sự kiện Ngày Trái đất 2022 cùng thành công từ dự án cải thiện môi trường tại bờ vở, ngách 43/32 Bạch Đằng, mới đây, các tình nguyện viên (TNV) tổ chức Keep Hanoi Clean cùng với sự hỗ trợ của UBND phường Chương Dương đã tiếp tục tổ chức sự kiện dọn dẹp bờ vở sông Hồng khu vực từ đền Sơn Hải đến vườn cộng đồng. 

Nói về mục đích chương trình, chị Vũ Thùy Dung, đại diện BTC Keep Hanoi Clean chia sẻ: “Ngày Trái đất luôn là thời điểm đặc biệt để chúng ta thể hiện sự quan tâm đến hành tinh của mình. KHC cùng sự hỗ trợ của Ủy ban nhân dân phường Chương Dương muốn nhân dịp này tiếp tục tổ chức sự kiện dọn dẹp cộng đồng lần thứ 102 tại một trong những không gian xanh tự nhiên cuối cùng còn lại trong khu vực trung tâm thành phố Hà Nội với mong muốn tất cả mọi người cùng được tận hưởng một không gian sạch và xanh”. Tất cả rác thải thu gom được sẽ được công ty Môi trường Đô thị Hà Nội (URENCO) tiếp nhận xử lý.

Keep Hanoi Clean khẳng định điều khó khăn nhất khi thực hiện dự án này có lẽ là việc thay đổi nhận thức cũng như quan điểm của cộng đồng về vấn đề ô nhiễm môi trường. Người dân chưa nhận ra được tầm quan trọng của môi trường đối với chính bản thân cũng như chưa nhận thấy tình trạng báo động về môi trường hiện nay. Nhiều chương trình dọn dẹp diễn ra nhưng thói quen vứt rác bừa bãi của người dân vẫn còn đó, khiến mọi nỗ lực vì môi trường đều như “nước đổ lá khoai”. Với những khó khăn của người dân trong việc tiếp cận các nhận thức mới, dự án đòi hỏi ban tổ chức không chỉ cần làm sạch môi trường, mà còn phải làm mới những suy nghĩ đã cũ. 

Tuy nhiên, với sự nỗ lực không ngừng nghỉ của các bên tổ chức, nhận thức của người dân đang dần được thay đổi. “Cảm ơn tất cả các đại biểu, cán bộ ở phường, quận đã quan tâm tới khu vực bờ bãi ven sông chỗ tôi sống. Những anh chị em hôm nay đã tổ chức dọn vệ sinh rồi thì bản thân người dân xung quanh cũng phải nêu cao ý thức tự giác giữ gìn vệ sinh chung. Nếu cứ tiếp tục tình trạng xả rác bừa bãi thì không những vừa mất vệ sinh, vừa thương các em tình nguyện viên mỗi lần tổ chức dọn dẹp sẽ rất vất vả”, bà Nguyễn Thị Vi chia sẻ.

Tất cả người tham gia đều có thể nhận thấy được tác động trực quan ngay sau khi tham gia với số lượng rác khổng lồ thu được. Theo thống kê, 8.5 tấn rác tích tụ nhiều năm đã được dọn đi trong một ngày. Đây là một trong những dấu hiệu tích cực trong việc hành động của chúng ta đã tác động tích cực đến với môi trường sống. 

Được biết, dự án sẽ tiếp tục có nhiều chương trình tiếp theo tại các địa điểm ô nhiễm tại Hà Nội. Hành động thiết thực này sẽ góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, thúc đẩy sự cải thiện môi trường và là nơi để các bạn trẻ hiểu được tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường.