Du lịch Bản Liền (kỳ 2): Chuyển đổi số cùng bản sắc truyền thống 

(Sóng trẻ) - Gia đình chị Vàng Thị Cân và anh Lâm A Nâng đang từng bước làm quen với công nghệ để quảng bá văn hóa Tày, giữ gìn bản sắc và mở ra cơ hội phát triển bền vững cho cả cộng đồng.

“Cửa ải” chuyển đổi số

Để tiếp tục duy trì mô hình du lịch cộng đồng tại Bản Liền và thu hút sự quan tâm lâu dài từ du khách - đặc biệt là người trẻ, việc sử dụng công nghệ và các ứng dụng truyền thông số nhằm phục vụ công việc quản lý, quảng bá gần như là điều không thể thiếu. 

Trong bối cảnh du lịch hiện nay, mỗi điểm đến không chỉ được lan toả qua lời kể của những vị khách đi trước, mà còn hiện hữu qua những thước phim sống động trên các nền tảng số trên như TikTok, Facebook hay Instagram. Bên cạnh đó, những lượt đánh giá và bình luận về địa điểm trên các nền tảng đặt phòng trực tuyến cũng là một trong những kênh tham khảo được nhiều du khách quan tâm. Công nghệ, từ lâu đã trở thành “cầu nối” đưa du khách tới khắp mọi nơi trên thế giới. 

Tuy nhiên, dù đã bước sang năm thứ sáu triển khai mô hình du lịch cộng đồng này, công nghệ vẫn là một “cửa ải” khó nhằn với gia đình chị Cân. Chị thật thà chia sẻ: “Hiện tại, chúng tôi thấy khó khăn nhất là chưa giao tiếp được bằng tiếng Anh, với lại cái marketing, quảng bá, chụp ảnh, video, hay dùng TikTok thì chúng tôi vẫn chưa làm được.” 

Trong cuộc trò chuyện, anh Lâm A Nâng cũng bộc bạch rằng những điều tưởng chừng như rất quen thuộc với nhiều người lại là một thử thách lớn với gia đình: “Khó nhất với tôi bây giờ là tiếp cận công nghệ… tôi cũng phải tự học trên máy vi tính nhiều.” 

Không có nhiều điều kiện tiếp cận từ sớm, chưa có cơ hội được đào tạo chuyên sâu đủ lâu, việc học công nghệ với họ bắt đầu từ con số không. Nhưng những người nông dân quanh năm gắn với ruộng nương, hôm nay lại kiên trì làm quen với máy tính, mạng xã hội để bản làng không bị bỏ lại phía sau trong sự biến chuyển của du lịch hiện đại. 

Bên cạnh đó, hành trình chuyển đổi số của Bản Liền Forest Homestay không hoàn toàn đơn độc. Tình cảm và sự hỗ trợ của du khách - đặc biệt là những bạn trẻ đã trở thành nguồn động lực lớn để gia đình tiếp tục học hỏi. Anh Nâng chia sẻ rằng các vị khách ghé tới đây đều rất nhiệt tình. 

Anh xúc động tâm sự: “Có những bạn khi về thành phố rồi, vẫn còn gửi tặng cả máy tính, cả cân đồng hồ điện tử lên cho chúng tôi. Như phần mềm Excel và các ứng dụng khác, tôi hỏi và các bạn chỉ dạy nhiệt tình lắm, khi về còn dặn dò ‘Anh ơi phải làm thế này, làm thế kia. Anh không hiểu phải gọi cho em nhé’.”

Anh Nâng thừa nhận, khó khăn lớn nhất đôi khi không phải là thiếu thiết bị hay thiếu người hướng dẫn, mà chính là việc chưa biết mình cần học từ đâu, hay nên đặt câu hỏi thế nào cho đúng và đủ. Trong những tình huống phải xử lý bắt buộc, anh mới nhờ đến sự hỗ trợ của bạn bè và du khách quen biết, mỗi lần như vậy lại là một bài học mới được mở ra. Từ câu chuyện của gia đình anh, có thể thấy cách làm du lịch ở Bản Liền không tách rời từng cá nhân, mà luôn đặt trong nỗ lực chung của cộng đồng. 

Cả bản cùng làm du lịch 

Song song đó, mô hình du lịch cộng đồng tại Bản Liền còn mang nét đặc trưng rất riêng: các hộ gia đình cùng giúp đỡ nhau để phát triển. Khi một homestay quá tải, khách được chia sẻ sang nhà khác; mỗi hộ dân đảm nhiệm một phần trải nghiệm khác nhau theo thế mạnh của mình để tạo thành hệ sinh thái du lịch. Có nhà thì dạy làm nón, nhà khác lại may trang phục Tày, khi du khách có nhu cầu trekking và nghỉ lại trên núi cũng sẽ có gia đình đảm nhận nhiệm vụ đưa du khách đi và phục vụ nơi ăn, ngủ. 

Chị Cân cho biết: “Chúng tôi luôn muốn chia sẻ cho cộng đồng. Hiện tại, hai hộ gia đình cạnh nhà chúng tôi cũng đang làm homestay. Khi có nhiều khách, chúng tôi sẽ chia sẻ cho hai hộ gần mình cùng làm. Cả xóm cùng làm thì môi trường sẽ trong sạch hơn, cộng đồng của mình tốt hơn.” 

Không chỉ mang lại nguồn thu cho người dân trong bản, mô hình du lịch cộng đồng còn góp phần tạo công ăn việc làm cho nhiều lao động địa phương khác. Đội xe ôm du lịch Bắc Hà - thành lập năm 2021 - là đơn vị phụ trách hỗ trợ du khách di chuyển trong bản và từ trung tâm huyện Bắc Hà (cũ) vào các điểm du lịch một cách thuận tiện hơn. 

Và đôi khi, những người lái xe ôm du lịch lại trở thành hướng dẫn viên tận tâm. Ông Phạm Xuân An - đội trưởng Đội Xe du lịch Bắc Hà chia sẻ rằng qua những chuyến đi, qua những câu chuyện ông được nghe từ các “già làng” khắp nẻo đường, ông vừa tích lũy thêm hiểu biết về văn hoá, lịch sử địa phương, vừa truyền tải trọn vẹn những trải nghiệm ấy đến du khách. 

“Có nhiều gia đình tới Bắc Hà bằng ô tô, nhưng rồi vẫn cất xe đi và gọi cho chúng tôi,” Ông An kể. “Bởi muốn đi trải nghiệm thật sự, thì nên đi bằng xe máy. Đi cùng chúng tôi, thắc mắc điều gì có thể hỏi ngay.”

Bên cạnh đó, sự am hiểu về bản làng và văn hóa của họ còn được phát huy trong vai trò là người “cố vấn thông tin” cho các lớp đào tạo hướng dẫn viên bản địa. Ông An nhớ lại: “Năm xưa, khi thành lập đội xe ôm, huyện phối hợp với dự án để mở lớp học bổ trợ kiến thức. Chúng tôi cũng được mời tham gia, hỗ trợ bà con hiểu thêm về văn hoá và phong tục địa phương.” 

Nhờ những đóng góp này, những buổi tập huấn trở nên sinh động hơn, giúp học viên nắm rõ đời sống, tập quán và điểm đến ở địa phương, từ đó tạo ra những trải nghiệm du lịch cộng đồng chân thật và hấp dẫn hơn cho du khách.

Để những nỗ lực của người dân thực sự phát huy hiệu quả, sự đồng hành và hỗ trợ từ chính quyền địa phương cũng đóng vai trò then chốt. Chị Vàng Thị Cân chia sẻ rằng hiện tại, Bản Liền vẫn chưa có nhiều điểm check-in hay điểm nhấn thu hút du khách, nên việc tạo ra các trải nghiệm phong phú cho du khách còn gặp nhiều khó khăn.

Anh chị cũng chia sẻ rằng, gia đình đã được hỗ trợ về đào tạo tiếng Anh, máy tính, nhưng mới được tổ chức trong một thời gian ngắn nên hiệu quả vẫn chưa lan rộng. Việc mở rộng, duy trì các lớp tập huấn thiết thực, đúng nhu cầu sẽ giúp người dân tự tin hơn trong bối cảnh du lịch thay đổi từng ngày. “Chúng tôi mong chính quyền quan tâm, hỗ trợ nhiều hơn để có thể đi học tập, giao lưu với những người đi trước, từ đó ngày càng phát triển hơn,” chị nói. 

Dù còn nhiều khó khăn, câu chuyện học công nghệ của anh Nâng và chị Cân cho thấy một điều: người dân không ngại học - chỉ cần có người chỉ đúng cách và đồng hành cùng họ. Công nghệ, với họ, không phải mục tiêu tối thượng, mà là công cụ để đưa nét đẹp văn hóa Tày đến gần hơn với những trái tim yêu du lịch trải nghiệm. 

Phát triển nhưng không mất gốc

Là một trong số khách du lịch tại Bản Liền, bạn Phương Anh (23 tuổi, Sơn La) chia sẻ “Tôi rất thích tìm hiểu về văn hoá, đặc biệt là văn hoá của các dân tộc Việt Nam mình. Khi biết đến Bản Liền, tôi vô cùng tò mò về cảnh quan, ẩm thực, văn hoá và còn người ở đây. Vậy nên tôi đã quyết định lên đây để có thể tự khám phá và trải nghiệm những nét đẹp văn hoá của đồng bào dân tộc Tày”.

Trong thời gian qua, du lịch tại Bản Liền vô cùng phát triển, mang lại luồng sinh khí mới cho vùng đất này. Tuy nhiên, điều này cũng có nghĩa, nơi đây sẽ vào “tầm ngắm” của nhiều cá nhân, tổ chức. Bản Liền có khả năng được khai thác và mở rộng để phát triển hơn, nhưng cũng dễ lâm vào tình trạng thương mại hóa các hoạt động du lịch một cách thiếu kiểm soát và có nguy cơ dẫn đến mai một những giá trị văn hóa truyền thống.

Giữ gìn văn hóa bản sắc của dân tộc

Khi được hỏi liệu có lo ngại văn hóa truyền thống của người Tày sẽ bị mai một hay thương mại hóa quá mức không, anh Nâng khẳng định “Theo tôi, những bạn lên đây đều là những người đã tìm hiểu và cũng thích văn hóa bản địa. Vì vậy chúng tôi phải giữ nguyên những giá trị đó, không thể xáo trộn được, mình phải làm thế nào để các bạn thấy được rằng văn hoá được đặt là gốc để phát triển du lịch bền vững. Mình không được để mất bản sắc văn hoá dân tộc bởi nếu mình làm mất thì coi như mình sẽ không phát triển được. Làm du lịch ở đây cũng là một cách quảng bá văn hoá của Bản Liền tới đông đảo mọi người”.

Mong muốn của anh Nâng chị Cân cũng là mong muốn chung của người dân xã Bản Liền về một cộng đồng du lịch có trách nhiệm: Hy vọng rằng các hộ ở đây đều cùng nhau giữ gìn vệ sinh môi trường, hàng xóm sạch sẽ, cùng kết hợp làm du lịch bền vững và cùng nhau giữ gìn văn hoá truyền thống của dân tộc, làm sao làm du lịch nhưng vẫn không phá vỡ cảnh quan, làm chậm mà chắc.

Câu chuyện phát triển du lịch ở Bản Liền là một ví dụ sinh động về việc linh hoạt thay đổi nhưng kiên quyết giữ gìn bản sắc. Đối mặt với những thay đổi cần thiết của thời đại, thì ý thức trách nhiệm của mỗi cá nhân trong việc bảo tồn những giá trị văn hóa lại càng trở nên vô cùng quan trọng. Chính sự chủ động và ý thức của người dân là bức tường thành vững chắc nhất trước nguy cơ mai một bản sắc. Du lịch, khi được quản lý và định hướng đúng đắn, không chỉ đem đến lợi nhuận về kinh tế, mà còn là công cụ mạnh mẽ và hiệu quả để lan toả văn hoá, nét đẹp quê hương, biến di sản thành tài sản sống và bền vững cho thế hệ tương lai sau này.