Song Tre News - Khi mùa hè không còn "xanh" - Kỳ 1: Bi kịch từ những dòng nước "lặng"

(Sóng trẻ) - Mỗi năm, Việt Nam có hàng trăm trẻ em tử vong vì đuối nước, cao gấp nhiều lần các nước trong khu vực. Những dòng sông, ao hồ làng quê vẫn là “cái bẫy” sinh tử, khi kỹ năng sinh tồn bị bỏ ngỏ và giải pháp phòng chống còn chậm triển khai.

Cuối tháng 5, cái nóng hầm hập bao trùm dải đất ven sông Cầu (Bắc Ninh). Nắng rát mặt, tiếng ve râm ran trên những vòm phượng đỏ. Trong căn nhà cấp bốn nhỏ giữa xã Hiệp Hòa, không gian ngột ngạt đến lạ. Gần một tháng trôi qua, nhưng căn bếp vẫn lạnh tanh. Chiếc chõ xôi chị H. vẫn treo trên vách gỗ, không còn được đặt lên bếp mỗi sáng như mọi khi. Đứa con trai chị - thằng T. không còn nữa.

“Sáng đó, nó còn ngồi ăn xôi mẹ nấu. Vừa ăn vừa nói hôm nay được nghỉ buổi chiều. Ai ngờ... đó là bữa sáng cuối cùng tôi nhìn thấy con” - Chị H. nói.

T. chết đuối chiều hôm ấy. Em đi tắm sông cùng nhóm bạn. Không có ai lớn trông coi, không phao cứu sinh, cũng không kỹ năng thoát hiểm. Một buổi chiều hè trốn học thêm để “giải nhiệt” đã trở thành lần “lẩn trốn” mãi mãi. Mẹ em - chị H., chưa bao giờ nghĩ cái sông làng quen thuộc có thể tước mất con trai mình nhanh đến thế. Nước cuốn đi tất cả - giấc mơ tuổi 13, tiếng cười vang sau mỗi buổi học, và cả ánh mắt của người mẹ đang ngóng con về.

“Người ta nói chết vì nước là ra đi nhẹ nhàng. Không đúng. Nó giãy, nó vùng vẫy, nó sợ hãi lắm…” chị H. nấc nghẹn. Hôm đó, chị đang đi làm phụ hồ cách nhà gần chục cây số. Gạch đá trộn vữa, tay chân lem luốc, chẳng ai nghĩ rằng chỉ một cuộc gọi sẽ biến chị thành người mẹ mất con.

Cách căn nhà của chị H., chưa đầy 3 cây số, là nơi chôn cất năm đứa trẻ khác cũng trên địa bàn xã Hiệp Hòa. Vào 7 năm trước, một bi kịch tương tự xảy ra đã cướp đi sinh mạng của 5 em học sinh. Tất cả đều là bạn cùng lớp của Nguyễn Thị Phương Linh (Sinh viên năm ba, Trường Đại học Hà Nội).

Trích đoạn băng phỏng vấn: Nỗi ám ảnh đeo bám Phương Linh suốt 7 năm (Nguồn: Nhóm PV)

“Vào chiều hôm ấy năm 2016, năm bạn em đi chăn trâu. Hai bạn xuống hố nước tắm nhưng bị chới với do hố sâu. Ba bạn còn lại đưa tay cứu nhưng không được, đều bị ngã xuống và tất cả cùng bị đuối nước. Không ai trở về...” Linh kể lại, giọng đều đều như đang cố nuốt nước mắt vào trong. Hai tay em siết chặt, ánh mắt nhìn ra khoảng không phía trước. Sau vụ việc đó, trong thôn mới dựng tấm biển đỏ: “Khu vực cấm - nước sâu”. Một động thái muộn màng.

Câu chuyện của gia đình T hay 5 người bạn của Linh không phải ngoại lệ. Theo thống kê của Bộ Công an, chỉ trong năm 2024, cả nước xảy ra 509 vụ đuối nước, cướp đi mạng sống của 577 trẻ em. Nghĩa là, trung bình mỗi tuần, gần 12 đứa trẻ không trở về sau một lần trượt chân, một phút mải chơi, hay một khoảnh khắc cha mẹ vắng mặt. Hàng trăm, ngàn nghìn vụ việc cứ nối tiếp, để lại nỗi đau day dứt cho biết bao người ở lại.

Ở nhiều vùng quê, trẻ em vẫn tắm sông, tắm ao như một phần tuổi thơ. Thậm chí, với không ít đứa trẻ, đó là niềm vui hiếm hoi giữa những ngày hè oi ả. Nhưng điều đáng sợ là: trong khi các em thản nhiên nhảy xuống nước, thì hầu hết lại chưa từng được dạy một bài học căn bản về kỹ năng sinh tồn.

Chùm ý kiến của phụ huynh về vấn đề có cần thiết cho con học bơi hay không? (Nguồn: Nhóm PV)

Anh Trần Văn Phong (40 tuổi, TP.HCM) chia sẻ: "Hiện tại thì mình không có nhu cầu đưa bọn trẻ đi học bơi. Vì thời gian thì không có, mà bể bơi gần nhà cũng cách đến 7km".

Chị Lê Thu Linh (28 tuổi, Hải Phòng) chia sẻ: "Tôi làm gì có tiền mà cho học, có đi đâu đâu, chết đuối thế nào được mà phải học".

Chị Nguyễn Thị Thanh Thủy (33 tuổi, Hà Nội) chia sẻ: “Phường có tổ chức tuyên truyền về đuối nước và PCCC, nhưng tôi không cho con đi vì không có thời gian".

Anh Huỳnh Tiến Thành (45 tuổi, Bắc Ninh) chia sẻ: "Nhà tôi đâu gần sông suối gì đâu mà lo. Con đi học về là ở trong nhà thôi, nên không cần thiết phải cho học bơi".

Những câu trả lời này phản ánh một thực trạng đáng báo động: với nhiều phụ huynh, những kỹ năng sinh tồn thiết yếu cho con cái vẫn chưa được xem là cấp thiết. Hệ quả là gì? Là hàng trăm vụ đuối nước diễn ra ở ngay sau vườn nhà. Là chiếc ao tưởng như nông, con mương sát trường học, bờ ruộng trơn trượt cạnh đường làng. Không rào chắn, không biển cảnh báo, không ai giám sát. Và không ai dạy các em phải làm gì khi bị cuốn đi.

“Nhiều phụ huynh không cho con học kỹ năng sinh tồn không phải vì không quan tâm mà vì trong họ luôn thường trực nỗi sợ: sợ con gặp tai nạn, sợ con hoảng loạn và sợ chính bản thân mình không kiểm soát được tình huống khi có sự cố xảy ra” - Nhà trị liệu tâm lý Nguyễn Thị Kim Ngân nhận định.

Với kinh nghiệm nhiều năm tham vấn tâm lý học đường tại Trường THPT Chuyên Chu Văn An (Hà Nội), chị Ngân thấu hiểu tâm lý dè dặt, bao bọc và đầy lo âu của nhiều bậc cha mẹ. Theo chị, chính tâm lý “sợ rủi ro” ấy lại vô tình đẩy trẻ ra xa cơ hội được học, được thử, được học cách vượt qua nguy hiểm. “Nếu không thay đổi nhận thức, nhiều đứa trẻ sẽ tiếp tục lớn lên trong một vòng an toàn ảo, nơi không có kỹ năng, không có bản lĩnh và rất dễ gục ngã khi đối diện với nguy hiểm thật sự” - chị Ngân chia sẻ thêm.

Cuối năm 2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 1717/QĐ‑TTg phê duyệt Chương trình Tăng cường giáo dục kiến thức, kỹ năng phòng, chống đuối nước cho học sinh giai đoạn 2025 - 2035. Đây là lần đầu tiên, chúng ta có một lộ trình cụ thể, một khung thời gian rõ ràng và mục tiêu cụ thể, không chỉ dừng ở tuyên truyền, mà khẳng định phải đến năm 2030 có tối thiểu 20% trường tiểu học có bể bơi, và 70% học sinh được học kỹ năng sống sót dưới nước.

Các con số mục tiêu đã được phác thảo: 55% học sinh lớp 5, 65% học sinh lớp 9 và 75% học sinh lớp 12 biết bơi an toàn vào năm 2030, tăng dần lên 70 - 90% vào năm 2035. Đồng thời, chương trình nhấn mạnh việc bồi dưỡng tối thiểu 2 - 3 giáo viên được cấp chứng nhận dạy bơi an toàn cho mỗi trường, cùng với các tiêu chí đầu tư cơ sở vật chất, thiết lập bể bơi cố định hoặc di động tại trường học và cộng đồng.

Không chỉ nằm trên văn bản, vừa qua, nhân Ngày Quốc tế Thiếu nhi, Bộ GD&ĐT phối hợp UBND Bắc Ninh và GHAI phát động chiến dịch dạy bơi và kỹ năng sống sót trong nước. Gần 1.000 giáo viên và học sinh được tập huấn, đã mở ra chương trình thí điểm tích hợp kỹ năng “sinh tồn trong nước” vào trường học.

Nhưng phải thẳng thắn nhìn nhận: tất cả mới chỉ là “tín hiệu”. Các trạm bơi lưu động, lớp học bơi thử nghiệm vẫn đang ở quy mô rất nhỏ. Việc bồi dưỡng giáo viên chưa thực sự lan tỏa. Và quan trọng nhất: đến nay vẫn chưa có con số thống kê cụ thể về số học sinh đã hoàn thành khóa học bơi theo chương trình này. Khiến người ta tự hỏi, liệu chúng ta có đang thực sự đi vào chiều sâu, hay chỉ đang thực hiện “cho có kế hoạch”?

Những chương trình phòng chống đuối nước vẫn đang trên hành trình khởi động. Nhưng dòng nước thì chưa bao giờ đợi. Nó vẫn lặng lẽ, vô hình và sẵn sàng cuốn phăng bất cứ ai thiếu kỹ năng sinh tồn. Và trong khi những con số mục tiêu còn nằm trên giấy, thì một mùa hè nữa lại đến, cùng những đứa trẻ không biết rằng đó có thể là mùa hè cuối cùng của mình.