(Sóng trẻ) - Hơn ba thập kỷ làm nghề với gần 50 giải thưởng, hàng trăm tác phẩm văn học, âm nhạc, nhà báo Cà Thị Hoan đã mang tiếng nói nơi bản làng lên sóng phát thanh - truyền hình, gìn giữ, lan tỏa nét đẹp nơi vùng cao Tây Bắc. 

Tại thị xã Tà Xùa, huyện Bắc Yên, Sơn La, sương mù giăng nhẹ qua triền núi, nhà báo Cà Thị Hoan đang dẫn đoàn văn nghệ sĩ tham gia trại sáng tác của hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Sơn La. Bà vừa đi, vừa say sưa nói về hoạt động sắp tới của hội. Bà mang vẻ giản dị, mộc mạc của người con miền sơn cước với khuôn mặt bầu bĩnh, phúc hậu, khoác trang phục dân tộc Thái, tóc búi tẳng cảu, cài trâm. 

Tranh thủ giờ nghỉ, bà chia sẻ với chúng tôi về công việc đã đưa bà đi khắp các bản làng để lắng nghe, ghi lại những cuộc đời nơi miền đất cao, vun đắp cảm hứng viết nên những vần thơ, bản trường ca dân ca Thái.

Là người con gái Thái đầu tiên của xã học đại học, bà Hoan mang trong mình tình yêu với văn hóa dân tộc. Năm 1993, sau khi tốt nghiệp Cao đẳng Sư phạm Sơn La, bà được tuyển chọn vào Đài Phát thanh - Truyền hình Sơn La, trở thành biên tập viên chương trình tiếng Thái, sau này, bà làm trưởng phòng Tiếng Dân tộc. Lớn lên với những bản trường ca dân tộc Thái, những khúc “Sống chụ son sao” (Tiễn dặn người yêu), “Inh lả ơi”, điệu múa sạp, xòe hoa, bà quyết tâm phản ánh trọn vẹn đời sống văn hóa, tâm tư và nguyện vọng của nhân dân.  

Trong quá trình làm nghề, bà và đồng nghiệp đã sản xuất hàng chục nghìn chương trình tiếng Thái. Mỗi chương trình đều có màu sắc riêng, được khán, thính giả, đồng bào quý mến và yêu thích. 

Hơn 30 năm công tác, nhiều đề tài, nhân vật để lại cho bà nhiều ấn tượng. Bà kể, khi làm đề tài về cuộc đấu tranh phòng chống ma tuý, tại các bản làng, có những trẻ mồ côi hoặc cha mẹ đi tù. Bằng nỗi xót xa, thương cảm, bà phản ánh vào trong truyện “Đem con gán nợ”, đoạt giải A cuộc thi Liên hoan PT-TH toàn tỉnh, giải A tác phẩm báo chí chất lượng cao, giải khuyến khích uỷ ban Quốc gia phòng chống ma túy năm 1997. Trong cuộc di dân tái định cư thủy điện Sơn La năm 2005, bà “gõ cửa từng nhà”, trò chuyện với người dân thuộc diện di dời đến nơi ở mới, thấu hiểu nỗi trăn trở, lo lắng của bà con, nhà báo viết tác phẩm truyền thanh “ Vì dòng điện ngày mai của tổ quốc” để vận động người dân vùng lòng hồ sông Đà di chuyển đến nơi ở mới, tái định cư phục vụ dự án. 

Nỗi đau đáu lớn nhất của nhà báo Cà Thị Hoan là “làm thế nào để nền văn hoá dân tộc Thái ở Sơn La được tồn tại và phát triển bền vững". Từ nền tảng văn chương và tình yêu văn hóa, người phụ nữ ấy đã dùng chính tiếng nói dân tộc để sáng tác nhiều tác phẩm thơ, kịch, tấu và âm nhạc để phản ánh và tuyên truyền tới đồng bào. Tính đến nay, bà có gần 200 bài thơ, ca khúc bằng tiếng Thái và tiếng phổ thông, hơn 100 tác phẩm sưu tầm, biên dịch văn học dân gian Thái, trong đó nhiều bài đã được phổ nhạc, phát sóng và biểu diễn rộng rãi.

Những bài hát như “Nhớ ơn thầy cô”, “Thuận Châu nơi Bác về thăm”, “Vầng trăng Sơn La” đã trở thành giai điệu quen thuộc với đồng bào, vang lên trong các dịp lễ hội, biểu diễn nghệ thuật. Bà sưu tầm các làn điệu dân ca, dịch truyện cổ, những “bản mo”, những “lời khắp” đã đứng bên bờ bị lãng quên. Nữ nhà báo kể, có những đêm bà ngồi dưới bếp lửa nhà sàn nghe các “mế”, các chị hát khan mà rưng rưng. Bà trăn trở rằng nếu bản thân không lưu giữ lại tài liệu về các bài hát, thơ, thế hệ sau khó có thể tiếp cận văn hóa dân tộc mình.

Sau khi nghỉ hưu, bà vẫn tiếp tục đam mê trong vai trò Phó chủ tịch Hội liên hiệp Văn học nghệ thuật tỉnh Sơn La. Đặc biệt, với mong muốn đưa những giá trị văn hoá tiếp cận mọi đối tượng, nhất là thế hệ trẻ, bà lập kênh YouTube “Cà Hoan Khắp Thái”.

Tại đây, nữ nhà báo giới thiệu những ca khúc dân ca, dân vũ của các dân tộc Sơn La, kể lại kho tàng truyện cổ tích Việt Nam, dựng tiểu phẩm, ca kịch, câu chuyện truyền thanh bằng tiếng Thái và chia sẻ những sáng tác mới của mình. Những video bà đăng tải rất mộc mạc: một buổi sinh hoạt văn nghệ, đám hội trong bản hay khoảnh khắc lao động trên nương. Sự chân thật ấy khiến người xem cảm nhận rõ hơn vẻ đẹp đời sống của bà con vùng cao Tây Bắc.

Truyền lửa làm báo vùng cao

Nhìn lại sự nghiệp làm báo với gần 50 giải thưởng lớn nhỏ, câu chuyện của nữ nhà báo Cà Thị Hoan để lại nhiều bài học quý giá cho thế hệ nhà báo trẻ, nhất là những người tác nghiệp ở vùng dân tộc thiểu số. 

“Làm báo vùng cao phải có niềm đam mê và sự gắn bó sâu sắc với bà con”, bà cho biết làm báo ở vùng núi vốn khó khăn, với nhà báo nữ lại càng vất vả hơn do đường xá xa xôi, xe cộ đi không thuận lợi. Bản thân bà lại vừa là một người mẹ, vừa là vợ của người lính biên phòng. Song, mỗi chuyến đi tới bản làng, mỗi câu chuyện, mỗi mảnh đời, từng làn điệu dân ca đều thấm sâu vào trái tim bà, tiếp thêm sức mạnh để bà kiên trì theo đuổi con đường báo chí gắn với văn hóa dân tộc. 

Bà Hoan nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đi thực tế: “Các nhà báo trẻ ngày nay, dù có nhiều công nghệ hỗ trợ, cũng không nên quá lạm dụng. Người làm báo phải trực tiếp đi vào cuộc sống, cảm nhận nhịp thở của bản làng, lắng nghe câu chuyện của bà con. Chỉ khi ấy, những tác phẩm báo chí mới nói lên được tiếng nói của bà con đồng bào, sống mãi trong lòng khán giả.” 

Bà nhắn nhủ thế hệ nhà báo trẻ phải "làm việc với trách nhiệm, với tâm huyết" , bởi nhà báo chính là là “một chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng”, là “cầu nối giữa ý Đảng và lòng dân”.

Nhìn lại quãng thời gian làm nghề, bà nhớ mãi về lần vinh dự đại diện cho tỉnh đọc thơ tặng Tổng Bí thư cùng các lãnh đạo nhà nước. Khi ấy, bản thân bà run run vì xúc động nhưng giọng nói vẫn vang lên rành rọt giữa hội trường. Cho tới tận bây giờ, bà vẫn nhớ như in từng câu chữ, nhịp ngắt thơ, coi đó là dấu ấn trong quãng đời làm báo và kỷ niệm thiêng liêng trong cuộc đời. 

“Nếu được hoá thành chim
Muốn thành bồ câu trắng
Đậu trên cao im lặng
Để xem cảnh bản mường
Đang thay da đổi thịt
Xem phố phường đông nghịt
Đưa đón khách gần xa
Nếu được hoá thành hoa
Tôi muốn làm ban nở
Tô đẹp thêm xứ sở
Vùng Tây Bắc quê mình…”