Những nghiên cứu quốc tế và các báo cáo tại Việt Nam đã cụ thể hoá khái niệm “khủng hoảng hiện sinh”. Hàng loạt khảo sát đã chỉ ra rằng cảm giác vô định, hoang mang về ý nghĩa cuộc đời đang trở thành trải nghiệm phổ biến ở thế hệ trẻ, đặc biệt là sinh viên.

Theo nghiên cứu được công bố năm 2024 tại Jeddah, Saudi Arabia, với 811 sinh viên tham gia khảo sát từ tháng 6 đến tháng 7 năm 2018, số sinh viên có thấy dấu hiệu lo lắng hiện sinh (existential anxiety) chiếm tới 71,1%. Trong đó, 23,7% ở mức nhẹ, 35,0% mức vừa và 12,3% mức nặng. Đáng chú ý, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng lo lắng hiện sinh có mối tương quan mạnh với các rối loạn tâm lý khác như trầm cảm, lo âu và stress.

Tại Việt Nam, một khảo sát quy mô lớn vào năm 2021 tại Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, trong bối cảnh đại dịch COVID-19, đã phản ánh rõ sức nặng của khủng hoảng tinh thần ở sinh viên. Trong hơn 37.000 người tham gia, 56,8% cho biết họ mất tập trung hoặc thiếu hứng thú với học tập và đời sống, 56,2% gặp rối loạn giấc ngủ; nhiều người còn bộc lộ cảm giác mất tự tin, mơ hồ về hướng đi tương lai. Những con số này không chỉ cho thấy tác động tức thời của dịch bệnh, mà còn gợi mở nguy cơ hình thành khủng hoảng hiện sinh sâu sắc hơn ở thế hệ sinh viên đại học.

Vào năm 2023, báo cáo Vietnam Adolescent Mental Health Survey (V-NAMHS) cho biết, trong vòng 12 tháng gần nhất, 21,7% thanh thiếu niên Việt Nam gặp vấn đề sức khỏe tâm thần, trong đó 3,3% đáp ứng tiêu chuẩn rối loạn. Từ những số liệu này, có thể thấy không ít sinh viên đã bộc lộ những dấu hiệu gắn liền với khủng hoảng hiện sinh, khi ranh giới giữa khó khăn tinh thần và sự hoang mang về ý nghĩa cuộc sống ngày càng trở nên mong manh. Đây là một tình trạng đáng báo động về những tổn thương tâm lý ở người trẻ, đặt trong bối cảnh họ phải gánh chịu nhiều áp lực về học tập, định hướng nghề nghiệp và sự thay đổi nhanh chóng của xã hội.

Đó là một vài số liệu đáng chú ý, cho thấy “bóng mây” khủng hoảng hiện sinh đang ngày càng phủ rộng trong đời sống người trẻ, đặc biệt ở môi trường đại học. Không ít sinh viên rơi vào tình trạng hoang mang về tương lai, nghi ngờ giá trị của chính mình và bế tắc trong việc xác định mục tiêu sống. 

Điều này không chỉ làm suy giảm hiệu quả học tập, mà còn trực tiếp đe dọa sức khỏe tinh thần, kéo theo hàng loạt hệ lụy như stress, lo âu và trầm cảm. Nếu không sớm được nhìn nhận và giải quyết, khủng hoảng hiện sinh có nguy cơ trở thành “vết nứt âm thầm” trong nền tảng của thế hệ trẻ, để lại ảnh hưởng lâu dài cho cả cá nhân lẫn xã hội. 

Trong bối cảnh công nghệ đã và đang len lỏi vào từng ngóc ngách đời sống, mạng xã hội giờ đây trở thành nơi để giới trẻ giãi bày, giải toả những tâm trạng bế tắc. 

Qua phần bình luận dưới các bài đăng nói về khủng hoảng hiện sinh, nhiều người đã tỏ ra ngạc nhiên khi lần đầu biết đến khái niệm này và nhận ra mình cũng đang trải qua nó. Tuy nhiên, không nhiều người có thể phát hiện ra mình đang bị khủng hoảng hiện sinh, họ chỉ có thể mô tả tâm trạng chán nản, cảm thấy bản thân mình vô dụng hay không biết mình muốn gì, mình sẽ phải làm gì. 

Phần lớn các bạn trẻ chỉ dừng lại ở việc thừa nhận rằng mình “mệt mỏi” hay “áp lực” và chưa nhận thức được đây là một cuộc khủng hoảng về tinh thần. Việc không thể biết chính xác được tình trạng khủng hoảng mà bản thân đang mắc phải khiến nhiều bạn trẻ dễ bị mệt mỏi kéo dài, âm ỉ, dần dần bào mòn năng lượng sống. Từ đó, nhiều cá nhân rơi vào trạng thái mãn tính như mất ngủ, giảm hiệu suất học tập, công việc, tăng hành vi tự cô lập, thậm chí có những trường hợp dẫn tới hành động cực đoan. 

“Khủng hoảng hiện sinh” là một khía cạnh tâm lý ảnh hưởng đến học tập, công việc và chất lượng cuộc sống của mỗi người. Tuy nhiên, nhiều bạn trẻ lại đang “xem nhẹ” những dấu hiệu của khủng hoảng hiện sinh mà mình đang gặp phải hàng ngày. Cảm giác cô đơn, trống rỗng, vô vọng bỗng được “bình thường hóa”, khiến nhiều người tin rằng đó là trạng thái tất yếu mà ai cũng phải trải qua.

Bạn Kim Phượng (19 tuổi, Ninh Bình) cho biết bạn đã từng có những biểu hiện của khủng hoảng hiện sinh, nhưng chưa thể nhận biết rõ được vấn đề mà mình đang gặp phải. "Khi ấy, mình chỉ nghĩ đơn giản rằng cảm xúc lúc đó chỉ là sự thất vọng một chút thôi, ngủ rồi sáng mai sẽ hết. Nhưng suy nghĩ đó cứ lặp lại có lẽ hàng tuần hoặc thậm chí là hàng tháng”, Kim Phượng chia sẻ.

Bạn Kiều Như (21 tuổi, Hà Nội) cũng đã từng trải qua khoảng thời gian khủng hoảng hiện sinh và cũng không thể biết chính xác tên gọi của trạng thái này. “Mình thường cười nói vui vẻ với bạn bè trong những buổi gặp mặt hàng ngày, nhưng khi về phòng lại thấy bản thân trống rỗng, không biết mình đang cố gắng vì điều gì. Lúc ấy, mình không dám nói với ai vì sợ bị cho là yếu đuối, trong khi thực tế mình cảm thấy bế tắc mỗi ngày”, Kiều Như kể lại. 

Có thể thấy, dưới áp lực của cuộc sống, tình trạng khủng hoảng hiện sinh đang dần trở nên phổ biến đối với giới trẻ hiện nay. Đằng sau những tình huống tưởng chừng như rất đơn giản lại là một chuỗi nguyên nhân phức tạp, khiến nhiều bạn trẻ rơi vào cảm giác hoang mang, lạc lõng và khó tìm được lối thoát…