(Sóng trẻ) - Người khiếm thị không những phải chiến đấu với bóng tối của thị lực, mà còn đối diện với vô vàn rào cản vô hình từ định kiến xã hội, sự e dè của nhà tuyển dụng và cả chính tâm lý tự giới hạn của bản thân. Chính những yếu tố đó khiến cánh cửa việc làm của họ đến nay vẫn còn hẹp lối.

Một trong những trở ngại lớn nhất trên hành trình tìm việc của người khiếm thị là định kiến xã hội. Không ít nhà tuyển dụng vẫn cho rằng họ khó có thể làm việc hiệu quả, hoặc chỉ nên được bố trí ở những công việc mang tính tượng trưng để “thực hiện trách nhiệm xã hội”. Tâm lý ấy khiến cơ hội việc làm thực chất bị thu hẹp.

Đâu đó trong nhận thức của xã hội, cụ thể là các nhà tuyển dụng vẫn còn những e ngại về khả năng của người khuyết tật nói chung và người khiếm thị nói riêng. Số lượng doanh nghiệp, cơ quan tạo môi trường làm việc, tuyển dụng và tạo điều kiện việc làm cho lao động là người khiếm thị còn hạn chế. 

Sau nhiều tháng vật lộn tìm kiếm công việc phù hợp với ngành Quan hệ công chúng từng theo học tại Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam, bạn Nguyễn Đức Nghị (22 tuổi) - Sinh viên khiếm thị vừa tốt nghiệp đại học lại phải làm nhân viên tẩm quất để trang trải cuộc sống ở Hà Nội.

Trường hợp của Nghị là một trong nhiều bạn cử nhân khiếm thị đang trong tình trạng thất nghiệp và phải tìm tới những công việc thủ công khác để mưu sinh, dẫu có bạn từng là sinh viên Giỏi, sinh viên Xuất sắc. 

Thực tiễn tại Việt Nam, cơ sở hạ tầng và công nghệ hỗ trợ chưa thực sự được đồng bộ và mang lại thuận lợi cho người khuyết tật, đặc biệt là người khiếm thị. Đây cũng là “điểm nghẽn” khiến nhiều nhà tuyển dụng e ngại. 

Với đặc trưng từ dạng tật khiến các đơn vị lo ngại khả năng thích ứng và làm việc của lao động khiếm thị. Bởi khi tuyển lao động khuyết tật, cơ sở làm việc phải đáp ứng điều kiện hạ tầng, vật chất như lối đi, chỉ dẫn có chữ nổi trong tòa nhà.

Không ít doanh nghiệp thừa nhận họ gặp khó trong việc bố trí việc làm cho người khiếm thị. Trước hết là chi phí đầu tư ban đầu cho các công cụ hỗ trợ, từ phần mềm đọc màn hình đến hạ tầng vật chất. Tiếp đó là nỗi lo về hiệu quả công việc, năng suất lao động khi so với nhân sự bình thường.

Chị Đào Thu Hương (cũng là người khiếm thị) - Cán bộ Hòa nhập Người khuyết tật - Quản trị và Sự tham gia của UNDP tại Việt Nam cho biết môi trường làm việc ở UNDP rất thân thiện và phù hợp với người khuyết tật. 

Tuy nhiên theo chị Hương, không phải ngay từ đầu mọi cơ sở vật chất đều được thiết kế để dễ tiếp cận. UNDP đã phải thay đổi và bổ sung thêm nhiều phần mềm, xây dựng cơ sở vật chất để phù hợp với người khiếm thị theo thời gian. 

Tâm lý tự ti, ngại mở lòng cũng là một “rào cản vô hình” nhưng ảnh hưởng vô cùng lớn khiến nhiều người khiếm thị chùn bước. Không ít người trong số họ mang trong mình nỗi mặc cảm về sự khác biệt, họ luôn cảm thấy mình yếu thế hơn so với những người sáng mắt, từ đó dần thu hẹp cơ hội của chính bản thân.

Chưa từng thấy ánh sáng, bạn Tạ Bình Dương (2006, Hà Nội) - sinh viên ngành Công tác xã hội, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội luôn mong ước có một cuộc đời yên bình và sáng sủa giống như kỳ vọng khi bố mẹ đặt cho bạn cái tên này. Thế nhưng, không ít lần, “bóng tối” đã cướp đi sự yên bình và tạo ra cho bạn những xáo động. 

Theo TS. Nguyễn Thanh Nga - Chuyên gia tâm lý học, có người vì sợ định kiến của xã hội, sự cô lập của xã hội hay những lời bàn tán xung quanh mà không dám chủ động nộp hồ sơ ứng tuyển. Có người dù đã có kiến thức, kỹ năng khá tốt nhưng vẫn lựa chọn ở nhà hoặc làm những công việc giản đơn vì cho rằng “mình không thể làm tốt hơn”.

Sự tự ti, khép mình vì thế trở thành vòng luẩn quẩn: càng ngại mở lòng, họ càng ít cơ hội chứng minh năng lực; càng thiếu cơ hội, họ càng củng cố niềm tin rằng bản thân “không thể”. Phá bỏ được rào cản tâm lý này chính là bước đầu tiên và quan trọng nhất để người khiếm thị tiến gần hơn tới một tương lai nghề nghiệp rộng mở.

Có thể thấy, nguyên nhân khiến cánh cửa việc làm của người khiếm thị vẫn hẹp đến từ nhiều phía: định kiến xã hội, hạ tầng chưa thân thiện, và cả sự hạn chế trong tư duy, tâm lý của chính họ. Vậy làm thế nào để người khiếm thị có thêm nhiều cơ hội bước vào thị trường lao động bằng tri thức? Câu trả lời sẽ được làm rõ ở Kỳ 3: Ánh sáng nội tại dẫn đường.