Du lịch Bản Liền (Kỳ 1): Ước mơ thắp lên từ những mái nhà sàn đơn sơ

(Sóng trẻ) - Từ những người chỉ quen với nương rẫy, bà con Bản Liền nay học cách đón khách, kể chuyện bản làng, và dần biến nơi mình sống thành một điểm đến mang hơi ấm của chính họ. 

Cách trung tâm thị trấn Bắc Hà khoảng 30 km, Bản Liền là nơi sinh sống của người Tày, Mông, Dao, La Chí,... nơi văn hóa truyền thống vẫn được giữ gìn qua nhiều đời. Những mái nhà sàn thấp thoáng trong sương sớm, ruộng bậc thang xanh mướt cận mùa lúa chín, và tiếng khèn, tiếng đàn tính văng vẳng từ các nếp nhà. 

Chính vẻ đẹp bình dị ấy đã khiến Bản Liền trở thành điểm triển khai mô hình du lịch cộng đồng thuộc dự án GREAT, do Chính phủ Úc tài trợ phối hợp với tỉnh Lào Cai. Dự án không chỉ hướng đến phát triển kinh tế bền vững, mà còn tạo cơ hội để người dân, đặc biệt là phụ nữ dân tộc thiểu số, tham gia quản lý homestay, quảng bá văn hóa bản địa và bảo vệ môi trường. Nhờ đó, những ngôi nhà sàn không chỉ là nơi ở mà còn trở thành điểm trải nghiệm, nơi du khách có thể gặp gỡ, học hỏi và cảm nhận đời sống bản địa.

Một khởi đầu mới 

Từ chỗ chỉ quen làm nương, làm rẫy, bà con Bản Liền nay đã bước vào hành trình mới: học cách đón khách, nấu ăn, dọn phòng và cả việc kể câu chuyện của chính mình với du khách. Gia đình chị Vàng Thị Cân, cùng chồng là anh Lâm A Nâng là một trong những hộ đầu tiên mạnh dạn làm homestay từ năm 2019, khi dự án GREAT mới đến Bản Liền. 

Căn nhà của họ là một ngôi nhà truyền thống nằm cheo leo trên lưng chừng đồi, phía sau là vườn quế bạt ngàn, trước mắt là những thửa ruộng bậc thang uốn lượn ẩn mình trong màn sương sớm sau những ngày mưa. 

Anh Nâng chia sẻ, gia đình anh sinh sống tại đây từ năm 1986, nhưng căn nhà như thế này thì phải tới năm 1995 mới có. “Bố tôi lên đây khai hoan. Khu này có 8 hộ dân. Sau này, khi cùng nhau phát triển du lịch, các hộ mới kéo điện để phục vụ cho bản, cho xóm. Nhà tôi chỉ bào, chà lại cho sáng, chứ không tháo rời, với lại thay sang mái cọ, làm nhà vệ sinh, và chuyển hết chuồng trại ra khỏi nhà hoặc để ở xung quanh gần nhà,” anh Nâng kể. 

Ban đầu, việc triển khai mô hình còn gặp nhiều hoài nghi, đặc biệt là từ chính những người thân trong gia đình. “Đầu tiên thì thật sự khó khăn,” anh Nâng trải lòng. “Vì nhà tôi sinh hoạt theo thói quen, đồ chưa được gọn gàng cho lắm, rồi là nếp sinh hoạt riêng của gia đình. Lúc đầu ông bà chưa biết làm homestay nó như nào, cũng chưa hẳn tin tưởng vào con cái, hoài nghi rằng làm như này chắc gì đã thành công. Vợ chồng tôi cũng phải thuyết phục một thời gian. Mình làm gì thì làm, gia đình mà không thống nhất thì cũng khó để thực hiện. Sau này khi có khách và đã kiếm thêm thu nhập thì ông bà cũng tin tưởng hơn, cũng vui vẻ, cởi mở hơn".

Dự án GREAT đã giúp bà con trong bản thay đổi tư duy, mang đến cơ hội học hỏi. Các buổi tập huấn được tổ chức thường xuyên: từ kỹ năng nấu ăn, giao tiếp, phòng cháy chữa cháy, đến cách bài trí phòng ở cho hài hòa. Nhiều người dân lần đầu được đặt câu hỏi: “Khách đến đây, họ muốn trải nghiệm điều gì?” 

Anh Nâng kể: “Trước đó, dự án có làm ở Hoàng Sù Phì (Hà Giang) và Trùng Khánh (Cao Bằng). Khi họ đến Bắc Hà, họ tìm hiểu về Bản Liền và thấy cái lợi thế của Bản liền là mình vẫn giữ được phong tục tập quán, trang phục truyền thống của người dân. Ở đây cũng có rừng, có suối, họ thấy hay và phù hợp nên mới làm". Anh nói thêm: "Tôi cũng lên mạng xã hội để tìm hiểu xem mô hình này làm như thế nào, có phù hợp với mình không và hoạt động ra làm sao. Rồi chúng tôi mới quyết định thực hiện".

Những ngày đầu, vợ chồng chị Cân gần như bắt đầu từ con số không. Họ không đủ kinh phí để thuê thợ, cũng chẳng có nhiều kinh nghiệm, chỉ vừa làm vừa học theo hướng dẫn của dự án. Mọi việc từ cải tạo nhà, chuyển chuồng trại đến làm đường, dựng phòng đều do anh chị và gia đình tự tay thực hiện. 

“Hồi đó chưa có khách, chồng tôi ban ngày đi làm công ty, tối về lại cùng tôi sửa nhà. Vật liệu phải chở từ xa, hai vợ chồng đi xe máy chở từng chuyến. Khó khăn lắm, nhưng vẫn cố gắng, vì tin là sẽ làm được", chị Cân xúc động kể. Chị nói thêm, hầu hết các hộ dân trong bản đều làm chăn nuôi gia súc, gia cầm xung quanh nhà, thậm chí nuôi trâu, ngựa dưới sàn, nên khi chuyển chuồng trại và sắp xếp lại không gian để làm homestay, gia đình cũng còn nhiều bỡ ngỡ.

“Chúng tôi cũng không có mắt thẩm mỹ, việc sắp xếp hay trang trí nhà cửa cũng khó. Bên dự án cho chúng tôi đi tham quan, học hỏi mô hình này ở nhiều nơi khác, chúng tôi được mở mang tầm mắt hơn, thấy nhiều thứ có thể áp dụng cho bản mình. Trong đợt 1 của dự án, chúng tôi được đi tập huấn nấu ăn, phòng cháy chữa cháy, giao tiếp, đón khách, cách quản lý homestay… tất cả đều rất thiết thực,” Chị Cân nói. 

Trên con đường từ Bắc Hà vào Bản Liền, ông Phạm Xuân An - Đội trưởng đội Xe ôm du lịch Bắc Hà, cũng chia sẻ cùng chúng tôi về dự án: “Giai đoạn 1 thì đã kết thúc được 2 năm rồi, chủ yếu là tập huấn kỹ năng và cấp vốn cho bà con, đưa ra định hướng, tiêu chí về nhà cửa, vệ sinh cho các hộ. Như đồng phục (xe ôm) của chúng tôi đây cũng là của dự án tài trợ. Chúng tôi (đội xe ôm) được đi tập huấn, học hỏi rất nhiều.” 

Khi mọi thứ vừa bắt đầu ổn định, dịch Covid-19 bất ngờ ập đến, khiến Bản Liền trở lại với những ngày yên ắng. Du lịch ngưng trệ, khách vắng bóng, anh chị lại quay về với nương rẫy để duy trì cuộc sống. Chị Cân tâm sự: “Chúng tôi không được đi ra ngoài, cũng không thể đi tập huấn vì sợ mang dịch về bản. Lúc đó chúng tôi mới làm homestay, còn nhiều bỡ ngỡ. Vật liệu chuyển lên khó, mọi thứ đều phải tự sửa dần, nên thật sự rất vất vả.” 

Nhờ sự kiên trì, sau dịch Covid-19, du lịch Bản Liền dần hồi sinh. Những đoàn khách đầu tiên quay lại khiến bà con thêm động lực để tiếp tục phát triển mô hình du lịch cộng đồng. Anh Lâm A Nâng bày tỏ: “Tôi mong rằng các hộ gia đình sẽ cùng nhau giữ gìn vệ sinh môi trường, để làng xóm luôn sạch sẽ, từ đó phát triển du lịch xanh, bền vững. Đồng thời, phải cùng nhau giữ gìn văn hoá truyền thống của mình. Ở đâu thì cũng có rừng, có suối, nhưng điều làm nên sức hút của Bản Liền chính là văn hóa và con người. Mình phải giữ được bản sắc, bảo vệ cảnh quan, làm chậm mà chắc thì mới lâu dài được.” 

Giữa khung cảnh mờ sương của núi rừng, tiếng cười của du khách hòa cùng tiếng nói của người bản xứ như nối dài niềm vui giản dị. Với những người như anh Nâng, chị Cân, du lịch không chỉ là nguồn thu, mà là hành trình gìn giữ những điều xưa cũ bằng cách mới mẻ hơn. Bản Liền hôm nay vẫn bình yên như thế, nhưng trong từng mái nhà, từng con người, đã có thêm một niềm tin mới: tin vào tương lai của chính bản làng mình.

Bước ngoặt từ chương trình truyền hình thực tế

Phát sóng từ tháng 6/2025, Gia đình HaHa - chương trình truyền hình thực tế kể về chuyến đi của “những nhà nông tập sự” là 5 nghệ sĩ: Jun Phạm, Rhymastic, Bùi Công Nam, Ngọc Thanh Tâm và Duy Khánh. Với những cá tính khác biệt, họ cùng nhau trải nghiệm cuộc sống nông thôn một cách mộc mạc và chân thực nhất. 

Bên cạnh gia đình nhân vật chính, xuất hiện trong chặng đầu tiên tại Bản Liền (Lào Cai) còn có gia đình anh Lâm A Nâng và chị Vàng Thị Cân. Dù chỉ xuất hiện ở vài phân đoạn trong tập 2 và tập 3 của chương trình, nhưng hình ảnh một gia đình người Tày mộc mạc, chân chất, thân thiện đã mang đến cho người xem cảm giác thật gần gũi, thân thương. 

Ngay sau khi Chặng 1 phát sóng, Bản Liền bỗng trở thành cái tên “hot” trên bản đồ du lịch cộng đồng. Những homestay nhỏ giữa núi rừng bất ngờ kín phòng liên tục, khi từng đoàn du khách - nhất là người trẻ - tìm đến để tận mắt trải nghiệm không gian văn hóa và đời sống mộc mạc nơi đây. 

Theo anh Lâm A Nâng, chủ Bản Liền Forest Homestay, ngày trước khu vực này chủ yếu đón tiếp khách theo đoàn công ty du lịch, hội nhóm (nội địa và quốc tế) hoặc khách lẻ đi phượt ghé qua. Tuy nhiên, nhờ có hiệu ứng từ Gia đình HaHa, lượng khách biết đến nơi đây đã tăng hơn nhiều. 

“Trước khi có chương trình, gia đình tôi cũng chỉ quảng bá trên trang mạng xã hội cá nhân nên lượng khách cũng chỉ túc tắc. Nhưng sau khi chương trình được phát sóng, Bản Liền được biết đến nhiều hơn, các hộ homestay trong bản cũng đón nhiều khách hơn, đặc biệt là các bạn trẻ.” - anh Nâng mỉm cười chia sẻ. 

Là một khán giả trung thành của Gia đình HaHa, bạn Lê Hồng Vy (21 tuổi, Hà Nội) quyết tâm đặt chân đến vùng đất Tây Bắc này. Vy hào hứng chia sẻ: “Mình ở Bản Liền 3 ngày 2 đêm, trong ba ngày đó mình đã được tận hưởng Bản Liền một cách trọn vẹn nhất. Các hoạt động vui chơi trải nghiệm ở Bản Liền rất đa dạng, nào là đào sắn, leo đồi hái chè, gọt đũa tre, làm cơm lam, lợp mái cọ,… Hay chỉ đơn giản là ngồi bên bếp lửa ngay giữa căn nhà sàn ấm cúng thôi cũng khiến mình nhớ mãi không quên”.

Đến với Bản Liền, điều đặc biệt mà du khách khi đến đây sẽ được trải nghiệm đó là được tham gia vào các hoạt động thường ngày của người dân bản địa, như đi làm đồng, lên nương đào sắn, hái chè, sao chè, lên đồi thu hoạch quế,... Nếu đến vào mùa lúa chín (tháng 10), trải nghiệm còn phong phú hơn với hoạt động đi gặt lúa kết hợp bắt cá trên ruộng. Ngoài ra, du khách cũng có thể ra vườn cùng người dân đánh luống để trồng rau. Những công việc tưởng chừng đơn giản lại mang đến cho du khách cái nhìn chân thực nhất về văn hóa lao động và đời sống sinh hoạt của cộng đồng người Tày nơi đây.

Anh Nâng chia sẻ, khi giới thiệu và hướng dẫn du khách trải nghiệm các hoạt động, mọi người đều tham gia làm và đều rất thích. Thông thường, các bạn chỉ ăn cơm chứ cũng chưa bao giờ biết cấy lúa cụ thể là như thế nào, nên khi được trực tiếp làm, tuy vất vả nhưng các bạn đều rất thích thú. “Có những bạn ở nông thôn từng trải nghiệm những hoạt động này thì cảm giác như được trở về tuổi thơ, còn có những bạn ở thành thị mà lần đầu được trải nghiệm thì lại càng hào hứng”.

Ngoài tiếp đón khách nội địa, nơi đây còn trở thành một điểm đến lý tưởng được nhiều du khách quốc tế ưu ái lựa chọn ghé thăm. Không chỉ vì cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ và nguyên sơ của núi rừng Tây Bắc, mà còn là mong muốn được trải nghiệm những nét văn hóa bản địa mà họ chưa từng thấy hay được tiếp cận ở bất kỳ nơi nào khác.