(Sóng trẻ) - Giữa tiếng ồn ã của cuộc sống hiện đại, đâu đó trong lòng làng Đại Bái (Gia Bình, Bắc Ninh) vẫn vang lên âm thanh rền vang của búa, của khuôn, của lò rèn rực lửa. Âm thanh ấy đã thành “nhịp đập” của một làng nghề hơn 1.000 năm tuổi – nơi những người trẻ như Nguyễn Bá Thái đang miệt mài thổi hồn vào đồng, giữ lại ánh sắc của nghề truyền thống Việt.

Sáng sớm, con đường nhỏ dẫn vào làng Đại Bái còn vương khói than. Mùi kim loại nóng hòa cùng mùi đất ẩm và gió sông Cầu tạo nên hương vị đặc trưng của làng nghề. Giữa không gian ấy, Nguyễn Bá Thái (sinh năm 1990) – chàng trai thế hệ 9X – vẫn cặm cụi bên khuôn đúc, đôi tay thoăn thoắt gò, dũa, chạm từng đường nét trên mặt đồng.

Sinh ra trong gia đình có truyền thống nhiều đời làm nghề, Thái lớn lên giữa ánh lửa hồng của lò đúc, giữa tiếng búa gõ lanh canh trong đêm. “Hồi nhỏ, tôi từng coi xưởng của bố là cả một thế giới kỳ diệu. Nhìn từng giọt đồng nóng chảy, rồi kết thành hình tượng, tôi thấy như có phép màu. Lớn lên, càng hiểu mới biết đó là mồ hôi, là tâm huyết, là tình yêu nghề mà ông cha mình gửi lại,” Thái chia sẻ.

Năm 15 tuổi, trong khi bạn bè còn mải học văn hóa, Thái đã tự nguyện học nghề. Cậu bắt đầu từ những việc nhỏ nhất: pha cát, làm khuôn, quét than, rồi đến chạm trổ, khảm hoa văn. Có những ngày nắng gắt, hơi lửa bốc lên bỏng rát mặt, hay những đêm mùa đông, cả người run lên vì gió lạnh, nhưng Thái vẫn ở lại bên lò, kiên nhẫn học từng thao tác.

Trong bối cảnh đô thị hóa, nghề đúc đồng truyền thống đang đối diện nhiều thách thức: ô nhiễm môi trường, thị trường biến động, lớp trẻ rời bỏ quê hương. Nhưng với Nguyễn Bá Thái, giữ nghề không chỉ là trách nhiệm, mà còn là niềm tự hào. “Bố tôi từng nói, nghề đồng Đại Bái không chỉ là nghề, mà là văn hóa. Mỗi sản phẩm dù là đỉnh, chuông, tượng hay đồ thờ đều chứa linh hồn của người thợ Việt. Nếu mình không giữ, ai sẽ làm điều đó?”

Ngừng một lát, anh Thái nhìn sâu vào bức tranh đồng đang dang dở và nói thêm bằng giọng đầy kiêu hãnh:

Quả thật, điều Thái chia sẻ chính là điểm khác biệt cốt lõi. Những sản phẩm thủ công tinh xảo, dù là đúc nổi hay chạm khắc, không chỉ là hợp kim của đồng, kẽm, thiếc mà còn là sự kết tinh của bí quyết làm nghề lâu năm, của sự am hiểu văn hóa dân tộc. Đó là lý do khiến đồ đồng Đại Bái luôn có một sự uy nghi, trầm mặc rất riêng, toát lên tinh hoa của nghề thủ công truyền thống vùng châu thổ sông Cầu.

Không chỉ kế thừa kỹ thuật cổ, Thái còn tìm cách thổi hơi thở hiện đại vào sản phẩm truyền thống. Anh mạnh dạn thử nghiệm các mẫu thiết kế mới, kết hợp giữa chạm nổi thủ công và họa tiết đương đại, phù hợp với không gian kiến trúc hiện nay như resort, nhà hàng, quán cà phê cổ điển.

“Cái tâm làm nghề là thứ không thể thiếu. Chúng tôi làm các khâu hoàn toàn 100% bằng thủ công với tay nghề đã được trau dồi qua nhiều năm. Để đạt được độ tinh xảo cao, người nghệ nhân phải thực sự chắt chiu từng tâm huyết của mình vào từng đường nét của tranh đồng. Một bức tranh, một pho tượng đẹp phải là sự giao hòa giữa chất liệu, kỹ thuật và tấm lòng của người thợ” – anh Thái trải lòng. 

Sự tỉ mỉ đến mức tuyệt đối của người thợ đúc đồng không cho phép sự cẩu thả. Mỗi nhát búa, mỗi đường chạm đều là sự kiểm soát hoàn hảo. Điều đó lý giải vì sao sản phẩm thủ công luôn có giá trị riêng, khác biệt hoàn toàn với sản phẩm đúc công nghiệp hàng loạt.

Ngoài ra, anh còn mở trang mạng xã hội giới thiệu quy trình làm nghề, quay video chia sẻ công đoạn chế tác, giúp người trẻ hiểu hơn về vẻ đẹp của nghề thủ công truyền thống. “Ngày xưa, người ta chỉ biết đồng qua đồ thờ hay chuông chùa. Giờ tôi muốn sản phẩm đồng bước ra khỏi đình chùa, trở thành một phần của đời sống hiện đại như những bức tượng trang trí, bộ đồ mỹ nghệ mang hồn Việt,” anh Thái nói.

“Giá trị của sản phẩm đúc đồng Đại Bái không chỉ dừng lại ở mặt trưng bày, hay giá trị vật chất của kim loại. Giá trị thật sự nằm ở cái tâm, cái cần mẫn, tỉ mỉ, kỳ công của người thợ đã đặt vào." – Anh Thái khẳng định.

Hiện nay, xưởng của anh Thái đã nhận được nhiều đơn hàng từ khách trong và ngoài nước. Dù quy mô sản xuất còn nhỏ, nhưng anh tin rằng “chất lượng và tâm nghề” chính là yếu tố giúp sản phẩm đồng Đại Bái giữ được vị thế trên thị trường. “Tôi muốn khi người ta nhìn thấy một sản phẩm bằng đồng, họ sẽ nhớ đến Đại Bái, nhớ đến bàn tay khéo léo, bền bỉ và sáng tạo của người Việt,” anh Thái chia sẻ.

Không chỉ nỗ lực từ những người thợ trẻ như anh Thái, chính quyền tỉnh Bắc Ninh cũng đã triển khai nhiều chính sách và hoạt động hỗ trợ nhằm gìn giữ, phát huy giá trị nghề đúc đồng truyền thống. Những con người tâm huyết như anh chính là minh chứng cho tinh thần tiếp nối và làm mới di sản quê hương trong nhịp sống hiện đại.

Giữa dòng chảy hiện đại, vẫn còn đó những người trẻ lặng lẽ như Nguyễn Bá Thái, giữ cho tiếng búa đồng Đại Bái ngân vang. Trong ánh lửa lò rèn, có niềm tin, có khát vọng và có cả một “hồn đồng Việt” đang được gìn giữ từng ngày, để ánh kim ấy không phai giữa thời gian.