Khảo sát của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chỉ ra rằng kiến ​​thức tài chính của sinh viên Việt Nam nhìn chung còn thấp, nhiều người không thể tiết kiệm hoặc quản lý tiền bạc một cách hiệu quả. Đáng chú ý, Việt Nam xếp thứ 26/28 quốc gia trong khảo sát của OECD (Tổ chức Hợp tác và Phát triển Quốc tế) về hiểu biết tài chính. Con số này cho thấy việc thiếu nghiên cứu tập trung về kiến ​​thức tài chính của giới trẻ là một trong những vấn đề cần cải thiện.

Bạn Nguyễn Khoa Đăng, sinh viên ngành Tài chính – Đầu tư, Đại học FPT (Hà Nội), là một trong số những bạn trẻ hiểu rõ vai trò của kiến thức tài chính trong đời sống. Đăng cho biết, nhờ học phần Asset Allocation and Portfolio Management - Phân bổ tài sản và quản lý danh mục đầu tư trong chương trình, cậu bắt đầu nhận ra tầm quan trọng của việc lập kế hoạch tài chính ngay từ năm nhất.

“Trước đây mình thường tiêu theo cảm hứng, cũng không phân bổ tiền hay tiết kiệm, đầu tư. Khi được các thầy cô ở trường giảng dạy môn học về phân bổ tài sản, ban đầu mình không quan tâm lắm nhưng có một lần mình áp dụng làm theo thì thấy rất ổn” Đăng chia sẻ.

Bạn Nguyễn Khoa Đăng, sinh viên ngành Tài chính – Đầu tư, Đại học FPT (Hà Nội), là một trong số những bạn trẻ hiểu rõ vai trò của kiến thức tài chính trong đời sống. Đăng cho biết, nhờ học phần Asset Allocation and Portfolio Management - Phân bổ tài sản và quản lý danh mục đầu tư trong chương trình, cậu bắt đầu nhận ra tầm quan trọng của việc lập kế hoạch tài chính ngay từ năm nhất.

“Trước đây mình thường tiêu theo cảm hứng, cũng không phân bổ tiền hay tiết kiệm, đầu tư. Khi được các thầy cô ở trường giảng dạy môn học về phân bổ tài sản, ban đầu mình không quan tâm lắm nhưng có một lần mình áp dụng làm theo thì thấy rất ổn” Đăng chia sẻ.

Từ những kiến thức nền tảng đó, Đăng bắt đầu áp dụng mô hình quản lý tiền 50 – 30 – 20, đồng thời dành một phần nhỏ trong thu nhập từ việc làm thêm để đầu tư định kỳ (DCA) vào quỹ mở và cổ phiếu cơ bản. Nhờ đầu tư có kiểm soát, kết hợp tiết kiệm đều đặn, Đăng vẫn có thể tự trang trải cuộc sống ở Hà Nội, dành tiền đi du lịch mỗi năm mà không rơi vào cảnh “chạm lương là cháy túi”.

“Điều thay đổi lớn nhất là mình không còn sợ kiểm tra số dư tài khoản nữa. Mình biết mình đang tiêu cho điều gì, tiết kiệm bao nhiêu và đầu tư vào đâu. Nhẹ đầu hơn rất nhiều,” Đăng nói.

Đăng duy trì thói quen đối soát tài chính mỗi cuối tuần, đồng thời ưu tiên tiêu dùng trong khả năng thay vì chạy theo xu hướng. Với cậu, việc hiểu cách vận hành của tiền bạc không chỉ giúp bản thân tránh rủi ro, mà còn mở ra nhiều lựa chọn mới: một khoản dự phòng đủ lớn, một quỹ du lịch riêng và một danh mục đầu tư đang tăng trưởng ổn định.

“Mình nghĩ nếu sinh viên nào cũng được học bài bản về tài chính cá nhân, tình trạng chi tiêu mất kiểm soát chắc chắn sẽ giảm rất nhiều” Đăng khẳng định.

Những cám dỗ làm giàu nhanh từ đầu tư tiền ảo, chi phí ít, lợi nhuận cao đòi hỏi người tham gia phải có nhận thức chính xác và lập trường vững vàng. Ông Nguyễn Anh Dũng bày tỏ sự đồng cảm với “tham vọng” làm giàu nhanh của những bạn trẻ hiện nay: “Câu chuyện làm giàu nhanh ở những người trẻ không phải mới mà đã xuất hiện ở những đất nước phát triển rất lâu rồi. 

Tất nhiên, làm giàu nhanh không phải là không ai đạt được. Nhưng mà nó là một số rất ít bởi chỉ là may mắn tạm thời, cuối cùng họ lại quay trở về sự khó khăn, nghèo đói. Điều này xảy ra vì bạn thiếu đi tư duy phản biện, không tự đặt ra những câu hỏi”. 

Doãn Thị Hà Phương, 22 tuổi, nhân viên Marketing, thừa nhận từng bị cuốn vào vô số lời mời gọi đầu tư tiền ảo, từ bộ đôi lợi nhuận kép đến dự án chỉ cần nạp vài trăm nghìn là thu về vài chục triệu. Nhưng thay vì lao vào ngay, cô chọn cách… chậm lại.

“Mình luôn tự hỏi: Tại sao họ phải đi rao bán một cơ hội giàu nhanh cho người khác? Nếu thật sự kiếm được nhiều tiền đến thế, người ta đã âm thầm làm rồi”, Phương chia sẻ. Chính những câu hỏi phản biện như vậy giúp cô giữ khoảng cách với các lời mời đầu tư hấp dẫn nhưng thiếu minh bạch.

Phương xây dựng nguyên tắc đầu tư của riêng mình: chỉ bỏ tiền vào những kênh cô hiểu rõ, có pháp lý, có thời gian kiểm chứng và phù hợp với khả năng tài chính. Cô dành thời gian đọc báo cáo tài chính doanh nghiệp, học cách phân tích rủi ro – lợi nhuận, và không ngại từ chối những lời rủ rê từ bạn bè nếu cảm thấy không ổn.

Nhờ sự cẩn trọng, Phương tránh được nhiều cú sập bẫy đầu tư mà không ít bạn trẻ xung quanh đã gặp phải. “Lợi nhuận lớn luôn đi kèm rủi ro lớn. Mình chấp nhận đi chậm nhưng chắc, không đầu tư khi chưa có kiến thức tài chính đủ nhiều". 

Tuy nhiên, đầu tư tiền ảo, chứng khoán không phải điều xấu, quan trọng chúng ta cần tỉnh táo, có kiến thức để “làm chủ cuộc chơi”. Một số chuyên gia nhận định rằng tiền số đang trở thành kênh đầu tư mới khi hành lang pháp lý cho lĩnh vực này ngày càng được hoàn thiện ở cả Việt Nam lẫn quốc tế. Tại Việt Nam, vào giữa tháng 6, Quốc hội đã thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số, trong đó chính thức thừa nhận tài sản số từ ngày 1/1/2026. 

Có thể nói, khi người dùng tham gia vào đầu tư tiền ảo cần trang bị nguồn vốn lớn. Theo ông Ngô Tiễn Vĩ, quản trị viên Upside - cộng đồng nhà đầu tư web3 có 120.000 thành viên trên Facebook tại Việt Nam, nhà đầu tư trẻ cần rèn luyện tư duy kỷ luật và dài hạn, ưu tiên học cách đánh giá dự án dựa trên nền tảng, phân bổ vốn hợp lý với trọng tâm vào tài sản cốt lõi và chỉ dành một phần nhỏ cho khoản đầu tư mạo hiểm. Quan trọng hơn, các bạn cần tránh để cảm xúc chi phối mỗi khi thị trường biến động.

Hành trình từ “cháy túi” đến “làm chủ ví tiền” của người trẻ không phải câu chuyện của may rủi, mà là của lựa chọn và thái độ. Khi mỗi bạn trẻ biết trang bị kiến thức, rèn tư duy phản biện và hình thành những thói quen tài chính lành mạnh, áp lực tiền bạc sẽ không còn là vòng xoáy cuốn trôi cuộc sống. Thay vào đó, họ có thể tạo dựng sự chủ động, an toàn và cả những cơ hội bền vững trong tương lai.