(Sóng trẻ) - Nếu "ổn định" từng là chuẩn mực, thì "được là chính mình" đang trở thành thước đo thành công của người trẻ. Sự thay đổi trong tư duy chọn ngành học không chỉ phản ánh thị trường việc làm, mà còn là chuyển động văn hóa - xã hội của cả một thế hệ.

Nếu như một thập kỷ trước, các ngành Y - Dược hay khối Kinh tế luôn là lựa chọn hàng đầu của thí sinh, với số lượng đăng ký và điểm chuẩn luôn dẫn đầu trong các kỳ tuyển sinh đại học, thì trong vài năm gần đây - đặc biệt là sau giai đoạn đại dịch COVID-19, bản đồ ngành học đã có sự chuyển mình rõ rệt. 

Trong khoảng 5 năm trở lại đây, nhiều nhóm ngành mới nổi như Truyền thông sáng tạo, Thiết kế Game, Ứng dụng AI, hay các lĩnh vực liên quan đến tâm lý học, sức khoẻ tinh thần đang dần chiếm sóng trong lựa chọn của người trẻ. Ngược lại, Kinh tế - Tài chính - Ngân hàng, những ngành học từng một thời được xem là “miền đất hứa” nay lại chứng kiến sự chững lại rõ rệt do thị trường ngày càng trở nên bão hoà và cạnh tranh khốc liệt. Sự chuyển dịch này được cho là đến từ nhiều nguyên nhân, từ cả xu thế công nghệ, thay đổi trong nhận thức về “thành công”, lẫn mong muốn được làm việc trong môi trường giàu tính sáng tạo và cân bằng hơn. 

Theo khảo sát của chuyên trang tư vấn nghề nghiệp The Interview Guys, 72% người trẻ hiện nay sẵn sàng từ chối hoặc cân nhắc kỹ lưỡng những công việc không linh hoạt về hình thức làm việc. Trong đó, xu hướng rõ rệt là ưu tiên các công việc theo hình thức hybrid - kết hợp giữa làm việc tại văn phòng và từ xa. Điều này phản ánh mong muốn tìm kiếm sự linh hoạt và cân bằng giữa công việc và cuộc sống, hơn hẳn các thế hệ trước. Giới trẻ không còn chọn nghề chỉ vì “ổn định”, mà vì họ muốn được sáng tạo, học hỏi, thử nghiệm. Họ sẵn sàng từ bỏ mức lương cao nếu điều đó giúp giữ cân bằng giữa công việc và cuộc sống. 

Không còn là câu chuyện “bố mẹ quyết - con làm theo”, thế hệ Gen Z hiện nay có xu hướng chủ động lựa chọn hướng đi cho bản thân. Trong khi đó, nhiều phụ huynh đang dần thay đổi vai trò, từ người định hướng sang người đồng hành trong quá trình phát triển của con cái.

Nguyễn Ngọc Anh (22 tuổi, Hà Nội) là ví dụ điển hình cho việc dám rẽ hướng. Dù ban đầu theo học ngành Luật tại Trường Đại học Mở Hà Nội theo định hướng ổn định của gia đình. Nhưng chỉ sau một năm, bạn đã quyết định bảo lưu và thi lại vào ngành Quản lý Sự kiện & Giải trí tại Trường Đại học Quốc gia Hà Nội.

Chia sẻ về quyết định này, Ngọc Anh khẳng định: “Mình chọn ngành học mà mình yêu thích, cảm thấy hứng thú và tin rằng ngành này sẽ có tương lai phát triển”. Bạn tin rằng, sự chủ động và niềm đam mê chính là yếu tố quan trọng nhất để xây dựng một tương lai ổn định theo đúng nghĩa của bản thân.

Hay như Nguyễn Thu Phương (23 tuổi, Hà Nội), sinh viên đồng thời của cả Đại học Sư phạm Hà Nội và Đại học Mỹ thuật Công nghiệp, theo đuổi hai chuyên ngành khác nhau vừa để tăng cơ hội việc làm, vừa để thoả mãn đam mê. Đó là hình ảnh của thế hệ sinh viên đa ngành - dám thử, dám thay đổi, dám đi hai con đường cùng một lúc. 

Câu chuyện tương tự đến từ Hoàng Mỹ Dung (20 tuổi, Nghệ An). Dự định ban đầu của Dung là thi vào ngành Y Đa khoa, Đại học Y Hà Nội. Tuy nhiên, sau khi cân nhắc về chi phí học tập cùng thời gian học dài và áp lực nghề, bạn quyết định chuyển hướng sang ngành Báo mạng điện tử tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền. Theo Dung, lựa chọn này không chỉ phù hợp hơn với khả năng tài chính và sức khoẻ tâm lý, mà còn mở ra cơ hội linh hoạt, có thể phát triển thêm các kỹ năng trong lĩnh vực công nghệ và truyền thông hiện đại.

Cùng với sự thay đổi từ con, phụ huynh cũng đang học cách lùi lại. Cô Thanh Nhàn, mẹ của Mỹ Dung chia sẻ rằng trước đây cô từng nghĩ đến việc học ngành Y là tốt nhất. Tuy nhiên, sau khi tìm hiểu và nhận thấy con gái mình thực sự đam mê với báo chí truyền thông, cô đã quyết định tôn trọng quyết định của con. Đối với cô, điều quan trọng nhất là Mỹ Dung cảm thấy vui và có động lực trong việc học. 

Nếu thế hệ 8x, 9x từng coi “thu nhập cao” là mục tiêu cuối cùng, thì với GenZ , thành công không còn đo bằng tiền. Họ đề cao giá trị cá nhân, môi trường làm việc linh hoạt và sự hài lòng với bản thân. 

Cô Lê Thị Nguyệt, chuyên gia định hướng nghề nghiệp - giáo viên tại trường THPT Đào Duy Từ, Quảng Trị nhận định: “Sự thay đổi trong lựa chọn ngành học là tất yếu của nền kinh tế số. Các bạn trẻ ngày nay thường xem việc học không chỉ là để có một công việc. Mà quan trọng hơn là để hiểu mình, và tạo ra các giá trị cho xã hội”.

Cô Nguyệt còn cho rằng, thế hệ GenZ sinh ra trong thế giới biến động, nơi họ không còn tìm một chỗ đứng cố định. Họ nhìn thấy sự đa dạng của nghề nghiệp, đồng thời coi trải nghiệm là vốn sống và xem việc thay đổi trong công việc hoặc chuyển hướng lĩnh vực việc làm là điều bình thường. 

Thay đổi trong lựa chọn ngành học của giới trẻ không chỉ là hiện tượng giáo dục, mà là bản đồ giá trị mới của xã hội hiện đại. Người trẻ hôm nay không chọn ngành để an toàn, mà để phát triển và sáng tạo đúng với bản thân.

Sự chuyển dịch ấy mang đến tín hiệu tích cực, cho thấy lực lượng lao động tương lai sẽ đa dạng hơn, năng động hơn và thúc đẩy giáo dục phải cải cách nhanh hơn.