Khởi nghiệp từ cây dược liệu bị lãng quên

Để trị bệnh cho mẹ chồng, người phụ nữ tại Thái Nguyên phủ xanh vùng đất hoang bằng cây thảo dược quý.

Cứ vào mùa hoa sâm Bố Chính nở, xóm Minh Tiến (Minh Lập, Đồng Hỷ, Thái Nguyên) lại được nhuộm một màu đỏ rực. Đó là vùng trồng dược liệu rộng 30ha mà chị Nguyễn Thị Bình (38 tuổi) dày công gây dựng. 

Chị Bình sinh ra và lớn lên tại Nghệ An. Do hoàn cảnh khó khăn, sau khi tốt nghiệp THCS, chị phải gác lại việc học và vào thành phố Hồ Chí Minh lập nghiệp. Ở nơi đất khách quê người, chị Bình tiếp tục hoàn thành chương trình THPT và đại học. Năm 2008, chị nên duyên với chồng là người Thái Nguyên, rồi hai vợ chồng đưa nhau về Thái Nguyên sinh sống. Chị Bình làm việc tại một tập đoàn lớn với vai trò quản lý. Không lâu sau đó, chị mắc phải căn bệnh viêm đa khớp khiến tay chân thường xuyên đau nhức, khó co duỗi.

“Ngày xưa, tôi chỉ đi dép lê, không leo được cầu thang. Tay tôi quắp lại, không cầm nổi đũa để ăn cơm. Chứng bệnh này theo tôi những 10 năm”, chị Bình kể.

Trong gia đình, ngoài chị Bình, bà Tống Thị Bé (64 tuổi) - mẹ chồng chị, cũng vướng phải căn bệnh chữa nhiều năm không khỏi. Bà bị hen phế quản mãn tính. Bệnh tình của bà Bé khiến cuộc sống gia đình bị đảo lộn suốt 18 năm.

“Cứ 15 phút mẹ tôi lại có một cơn ho dữ dội. Đang ăn, bà cũng phải dừng lại để ho. Nhiều hôm, cả nhà mất ngủ vì tiếng ho của mẹ. Mong mẹ đỡ bệnh, ai mách gì vợ chồng tôi cũng nghiên cứu để cho mẹ dùng”, chị Bình xót xa.

Năm 2018, một bước ngoặt làm thay đổi cuộc đời chị Bình khi chị tình cờ được bạn giới thiệu về tác dụng của sâm Bố Chính. Sau một thời gian sử dụng sản phẩm sâm, chị nhận thấy căn bệnh của mình và mẹ chồng dần dần tiến triển tốt, khỏi lúc nào không hay. 

“Tôi và mẹ cứ kiên trì nấu sâm, uống hàng ngày. Không những sức khỏe cải thiện, tôi và mẹ còn trẻ đẹp hơn. Sâm đã cứu cuộc sống của gia đình chúng tôi”, chị Bình cho hay.

Theo TS. Bác sĩ Quan Thế Dân, “Sâm Bố Chính trước kia dùng trong dân gian, được Hải Thượng Lãn Ông dùng làm thuốc chữa ho, sốt, gầy mòn. Theo một số tài liệu Y học cổ truyền, loài sâm này có tác dụng kích thích tiêu hóa, làm ăn ngon miệng, nhuận tràng và tác dụng trên hô hấp, trị ho, thông đờm”.

Biết ơn loài sâm, chị Bình nung nấu ý định khởi nghiệp. Tìm hiểu thêm, chị nhận thấy: “Khu vực sinh sống của tôi trước đây có nhiều cây dược liệu quý, người dân thường lên rừng lấy chúng về làm thuốc. Tuy nhiên, qua thời gian, nguồn dược liệu ấy cạn dần do khai thác mà không bảo tồn. Điều này thôi thúc tôi phục hồi nguồn dược liệu”. 

Bên cạnh đó, chị Bình còn ấp ủ việc hiện thực hóa ước mơ “mẹ không đi xa nhà”. Được biết, nhiều người phụ nữ tại khu vực này góa chồng khi chỉ mới 25-30 tuổi.

“Tệ nạn xã hội là nguyên nhân chính khiến những người đàn ông trong gia đình mất sớm. Vì vậy, gánh nặng tài chính, chăm con dồn cả vào người phụ nữ. Họ phải đi xa nhà trang trải cuộc sống. Con cái thiếu tình yêu thương, tiếp tục lặp lại vết xe đổ của bố. Vì vậy, tôi luôn mong muốn những người phụ nữ nơi đây có thể lui về địa phương làm ăn, tiện chăm lo cho gia đình, xã hội”, chị Bình xúc động.

Với mong muốn tạo công ăn việc làm cho phụ nữ, người dân tộc thiểu số và người khuyết tật, chị Bình từ bỏ công việc ổn định, mức lương cao, quyết định khởi nghiệp với sâm. Hiện chị là giám đốc Hợp tác xã (HTX) Nông nghiệp và Dược liệu Thiên Phúc - chuyên sản xuất các sản phẩm từ thảo dược.

“Tôi biết quyết định khởi nghiệp là vô cùng mạo hiểm. Tôi cũng biết về làm nông sẽ gặp nhiều trắc trở. Tuy nhiên, tôi xác định đây là hành trình biết ơn chứ không đặt nặng vấn đề tài chính”, chị Bình chia sẻ. 

Năm 2022, thời điểm đầu bắt tay vào làm, chị Bình gặp nhiều khó khăn, đặc biệt trong hành trình tìm hiểu về sản phẩm, thị trường. Nghĩ về lần thất bại đầu tiên, chị Bình rưng rưng: “Tôi mất trắng hơn một nửa số cây sâm trồng được do chủ quan và chưa thành thạo về kỹ thuật chăm sóc. Trồng được 4-5 tháng, mải vui vì hoa sâm nở đẹp nên tôi không để ý nhiều đến tình trạng cây. Khi gần thu hoạch, tôi phát hiện hàng loạt cây bị nấm, lở cổ rễ. Không thể cứu vãn kịp, tôi đành chấp nhận bỏ chúng đi, thiệt hại tới vài chục triệu đồng”. 

Được biết, sâm Bố Chính trồng khoảng 4-6 tháng sẽ cho hoa. Giai đoạn này, cây dễ bị nhiễm sâu bệnh, nấm. Chị Bình mất khoảng 6 tháng để xử lý đất và trồng lại cây mới. Sau lần thất bại đầu tiên, chị học được cách dùng nấm kháng để trừ bệnh cho cây. Theo đó, đến giai đoạn phát triển phù hợp, chị Bình tiến hành phun nấm kháng để giảm bớt khả năng nhiễm bệnh của cây.

Đến năm 2023, chị Bình buộc đối diện với thất bại lần hai diễn ra ở bước chế biến sản phẩm. Cụ thể, sau khi thu hoạch hoa và củ sâm, chị thực hiện phơi âm can. Tuy nhiên, chị cho biết, do thời tiết nồm ẩm, cộng thêm việc bản thân chưa thành thạo cách xử lý cây trồng trong điều kiện thời tiết này, khiến HTX thiệt hại gần 1 tấn sản phẩm. “Mới tập làm nên tôi còn lúng túng trong quá trình xử lý hoa sâm trong thời tiết ẩm. Nhiều cây bị thối, không sử dụng được nữa”, chị Bình kể. 

Cũng tại thời điểm đó, vì mong muốn giữ toàn bộ dưỡng chất trong củ sâm nên chị Bình lựa chọn phương pháp sấy lạnh. Tuy nhiên, phương pháp này làm cây sâm bị ngậm nước, dẫn đến hỏng. Chị Bình tiếp tục thiệt hại gần nửa héc ta cây trồng.

Sau lần hư hại nặng, chị Bình có thêm kinh nghiệm phơi âm can. Cụ thể, trong thời tiết ẩm, để cây không bị hỏng, các bước xử lý phải được thực hiện nhanh chóng ngay sau khi phơi. Bên cạnh đó, chị Bình cũng đổi phương pháp sấy củ sâm, từ sấy lạnh sang sấy nhiệt. Chị cho biết, sấy nhiệt vẫn có thể đảm bảo toàn bộ dưỡng chất trong sản phẩm.

Đáng nhớ nhất đối với chị Bình là lần sơ xuất khi đóng gói sản phẩm, chuẩn bị đưa ra thị trường. “Đau thương nhất với tôi là lần sản xuất mẻ trà hoa sâm hồi tháng 9 năm ngoái. Ở bước sấy khô, tôi chưa làm đạt tiêu chuẩn dẫn đến việc hoa sâm bị hấp hơi khi đóng gói. Hậu quả là tôi mất sạch khoảng 50kg hoa sâm khô, tương đương 1,5 tấn hoa tươi”, chị Bình tâm sự. 

Sau sự việc đó, chị Bình luôn chú trọng đến bước làm khô sản phẩm. Ngoài ra, chị cũng đổi loại bao đóng gói và bảo quản cẩn thận hơn ở nơi không có ánh sáng. 

Tuy nhiên, lần thất bại ấy khiến chị Bình có một khoảng thời gian tự ti về năng lực và kiến thức của bản thân. Chị nghi hoặc chính mình liệu có gánh vác được HTX, có đem lại ý nghĩa cho quê hương hay không. Thế nhưng, được sự ủng hộ của gia đình, của các thành viên HTX, chị lại tiếp tục đứng lên, ngày một hoàn thiện dự án.

Chị Bình coi những lần thất bại là cơ hội để chị có thêm bài học mới, trau dồi kinh nghiệm. “Mỗi lần đối mặt với thử thách, làm sai, làm hỏng, tôi khá buồn và tiêu cực. Nhưng, tôi cho rằng, đã đam mê thì phải quyết theo đuổi đến cùng. Tôi không có thời gian và không cho phép bản thân được mệt mỏi”, chị Bình nói. 

Trải qua hàng chục lần mày mò, thử nghiệm, sản phẩm của chị Bình được nhiều hội, nhóm biết tới và tin tưởng. Chị trở thành người đầu tiên tại Việt Nam nghiên cứu ra công thức panna cotta sâm và dược liệu sâu với gà. Niềm vui lớn nhất trong hành trình khởi nghiệp của chị Bình là những lời nhận xét của khách hàng. Chị coi đó là động lực để chị sáng tạo những sản phẩm chất lượng tốt, cải thiện sức khỏe người Việt. 

Ông Nguyễn Văn Phương (57 tuổi, ngụ tại Thanh Oai, Hà Nội), một người sử dụng các sản phẩm của chị Bình khoảng nửa năm nay, chia sẻ: “Tôi pha bột sâm với mật ong để thưởng thức mỗi sáng. Thói quen này giúp cơ thể tôi lúc nào cũng khỏe khoắn, ăn ngon miệng và ngủ sâu hơn. Tôi đã tăng 3kg kể từ khi dùng sản phẩm của Bình”.

Để xác định được vị trí sản phẩm của mình trên thị trường, chị Bình tham gia nhiều cuộc thi có tiếng ở trong và ngoài nước. Cụ thể, chị giành giải nhì Cuộc thi Ẩm thực Quốc tế, giải vàng Cuộc thi Đầu bếp vàng Hải Phòng 2024, giải nhì Cuộc thi kỹ thuật chế biến tay nghề món ăn tỉnh Thái Nguyên, giải ba Cuộc thi “Phụ nữ khởi nghiệp sáng tạo và chuyển đổi xanh” năm 2024…

Bà Hứa Thị Châu Giang - Phó Chủ tịch thường trực Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Thái Nguyên khẳng định: “Hội Phụ nữ tỉnh Thái Nguyên đánh giá cao sự nỗ lực của cá nhân chị Nguyễn Thị Bình cùng thành quả mà HTX đem lại cho khu vực. Tôi hy vọng dự án sẽ nhận được ngày càng nhiều sự quan tâm từ mọi người”.

Hiện, HTX Nông nghiệp và Dược liệu Thiên Phúc tạo công ăn việc làm cho 8 nhân viên chính thức là phụ nữ dân tộc thiểu số. 2 người khuyết tật đang phụ trách bán hàng trực tuyến. Tổng diện tích vùng nguyên liệu của HTX là 30ha. Bên cạnh phát triển vùng nguyên liệu tại chỗ, HTX còn liên kết với khoảng 50 thành viên trong và ngoài tỉnh để phát triển chuỗi mô hình trồng cây dược liệu với quy mô lớn.