Nghề cốm Mễ Trì đứng trước nguy cơ: "Phá cối, tắt lửa lò"

2016-05-19 20:57:40

(Sóng trẻ) - "Hơn chục năm trước tôi đi tập thể dục qua chợ cốm vào sáng sớm đã thấy rôm rả tiếng cười nói của những người phụ nữ ngồi "canh" cốm, còn bây giờ lẻ loi được vài ba bóng người. Mất đất, đi lấy lúa ở xa, lãi không được bao nhiêu, bán lại không có người mua, người ta cũng chán làm rồi các cô ạ!" - Một người dân sống lâu năm ở Mễ Trì bày tỏ.

Mễ Trì đã nhạt dần hương cốm

Nghề làm cốm ở làng Mễ Trì đã tồn tại hơn một trăm năm, gắn bó lâu dài và trở thành một phần cuộc sống của người dân nơi đây. Tuy nhiên theo dòng chảy thời gian và công cuộc đô thị hóa, sự gắn bó giữa người và nghề đã không còn được như xưa, họ chấp nhận đánh mất đi “một phần cuộc sống ấy” để chạy theo cuộc sống mưu sinh khác – dễ dàng hơn. Nghề làm cốm Mễ Trì cũng vì thế mà đang dần đi vào quên lãng mai một.

Chính quyền địa phương cho biết: Ở Mễ Trì chỉ còn khoảng hơn 100 hộ còn làm cốm trong đó Mễ Trì Hạ còn khoảng 60 hộ, Mễ Trì Thượng nhiều hơn khoảng 70 hộ, giảm hơn một nửa so với 5,6 năm trở về trước. Nhiều hộ gia đình tuy đã có nhiều đời làm cốm, tay nghề cao nhưng cũng dần bỏ nghề chuyển sang các mục đích kinh doanh khác.

Các hộ gia đình ở đây thay vì dùng mặt bằng xây cơ sở sản xuất cốm thì lại dùng để xây nhà trọ sinh viên, mở quán ăn, các cửa hàng tạp hóa,… để phục vụ nhu cầu ăn ở của sinh viên. Thói quen họp chợ cốm vào sáng sớm không còn nữa, người mua ít người bán cũng giảm dần đi. Chợ cốm bây giờ chỉ còn lác đác 3,4 người bán vào 4,5 giờ sáng, không gian chợ thu hẹp, không khí vắng tanh, nhường chỗ cho các quán ăn sáng bày bán.

Chợ cốm Mễ Trì nay chỉ lèo tèo mấy quán ăn sáng, trà đá

Yêu nghề nhưng không giữ được nghề !

Đặc thù công việc làm cốm đòi hỏi sự công phu tỉ mẩn đến từng công đoạn, không phải ai cũng rang được những mẻ cốm thơm nn, giả được những mẻ cốm dẻo dai, người không có tay nghề hay không thuộc gia đình làm cốm nhiều đời, không có kinh nghiệm truyền lại chắc hẳn sẽ không làm được những thức cốm nn để làm nên thương hiệu cho đất cốm Mễ Trì đến vậy.

Tuy nhiên một thực tế đáng buồn là dù có yêu nghề đến đâu, dù có nhiều đời gia truyền làm cốm đi nữa, nhưng người dân nơi đây không khỏi chán nản phải bỏ nghề làm công việc kinh doanh khác. Một phần do công việc vất vả, lãi xuất thấp, chủ yếu là “lấy công làm lãi”, lại không tìm được đầu ra cho sản phẩm của mình đang là nỗi quan ngại trăn trở của người dân.

Nói chuyện với chúng tôi chị Nguyễn Thị Hạnh (Mễ Trì Hạ) – một người trong gia đình đã có truyền thống 3 đời làm cốm chia sẻ: Hôm nào chồng chị cũng phải dạy từ 4h sáng chạy xe máy từ Hà Nội lên Bắc Ninh để lấy lúa non, quãng đường cả đi về cũng lên đến hơn trăm cây số, lấy lúa ở Hà Tây, Nam định thì gần hơn nhưng chỉ được vài bữa gặt là hết. Thời tiết bình thường không sao chứ mưa nắng thất thường thì khổ lắm, những hôm bị mưa giữa đường cốm coi như “bỏ bữa”. Nhà có mỗi anh làm chân vận chuyển, anh ốm một hôm không lấy được lúa non về làm thì mọi công việc đều ngừng hết.

Chị Hạnh với vẻ mặt buồn rầu chia sẻ với chúng tôi

Nơi lấy nguyên liệu xa, lao động thiếu thốn, chi phí sản xuất lại cao, lãi chẳng được là bao, khiến người dân trở nên chán nản.

“Nhà tôi mua 2 triệu/1 sào lúa non, chưa tính công gặt hái…điện hoạt động máy xay xát, giã cốm vẫn tính theo điện kinh doanh… củi đốt cũng phải mua rất đắt đỏ, 400 nghìn 1 xe gỗ chỉ đốt được 2 ngày, trừ chi phí đi thì một mẻ cốm ba bốn chục cân cũng chỉ lãi được vài trăng ngàn đồng” - chị Thu - một trong những người còn làm cố chia sẻ.

Hiện nay cốm Mễ Trì vẫn chỉ được tiêu thụ chủ yếu ở khu vực Hà Nội, sự mở rộng đầu ra cho sản phẩm vẫn chưa được thực hiện. Người dân khó khăn trong việc tự tìm đầu ra, chính quyền địa phương chưa tìm được giải pháp khắc phục mà mới chỉ can thiệp ở mức độ quản lý chất lượng, thực sự đã và đang làm người dân rơi vào bế tắc.

Công nghệ sản suất còn khá thủ công nhỏ lẻ, chưa có sự liên kết sản xuất giữa các hộ làm cốm, chỉ nhà nào biết nhà đó khiến cho việc mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh khó được thực hiện. công nghệ bảo quản chưa có, cốm non làm ra để đảm bảo chất lượng thơm nn nếu để ở nhiệt độ thường thì chỉ được trong ngày, nên rất khó khăn khi vận chuyển đi xa cũng là một trong những khó khăn để cốm Mễ Trì phát triển.

Quy trình sản xuất cốm còn khá thủ công

Cốm Mễ Trì – món ăn đặc sản của đất Hà thành đã làm say lòng biết bao người thưởng thức, nay lại đang quằn quại trong sự quên lãng của người ăn, sự bất lực của người làm, sự can thiệp chưa mấy hiệu quả của chính quyền địa phương.

Tìm đầu ra cho sản phẩm lúc nào cũng là nỗi lo đau đáu của người dân làm cốm Mễ Trì. Tâm lý phó mặc của người dân, “được chăng hay chớ” của chính quyền địa phương đang làm cho nỗi lo ấy dần đi vào bế tắc.

Một hướng đi mới, một cách giải quyết hiệu quả đang cần thiết ngay lúc này để đưa cốm Mễ Trì vượt qua cơn khủng hoảng. Hướng đi ấy, cách giải quyết ấy có được tìm ra hay không không phải là trách nhiệm của riêng ai, mà cần có sự chung tay góp sức của của người sản xuất, cơ quan quản lý cũng như người tiêu dùng.

Hoàng Hồng