500 năm cho nhựa một lần: Hành động ngay hay hối tiếc muộn màng?

(Sóng trẻ) - Nhựa dùng một lần đang tạo ra những “núi rác” khổng lồ, đe dọa môi trường sống và sức khỏe con người. Mỗi chiếc ly nhựa, túi nilon chỉ tiện lợi trong chốc lát nhưng để lại gánh nặng hàng trăm năm.

Báo động đỏ từ thói quen dùng nhựa một lần

Theo tờ trình của UBND TP Hà Nội, mỗi ngày trên địa bàn thành phố phát sinh hơn 1.400 tấn chất thải nhựa, trong đó có tới hơn 60% là nhựa dùng một lần và túi nilon. Tại các không gian công cộng như công viên, chợ dân sinh, khu vui chơi hay lễ hội cuối tuần, không khó để nhìn thấy hình ảnh ly nhựa, hộp xốp, túi nilon,... chất đống sau mỗi sự kiện. Bên cạnh đó, sự phát triển của các cửa hàng trà sữa, cà phê mang đi và dịch vụ đồ ăn nhanh cũng là nguồn phát sinh lớn của loại rác này.

“Ước tính mỗi năm Việt Nam thải ra hơn 1,8 triệu tấn rác nhựa, nhưng chỉ khoảng 27% trong số đó được tái chế. Theo thống kê của UNEP, Việt Nam hiện đứng thứ 4 thế giới về lượng rác thải nhựa xả ra biển”, TS. Nguyễn Anh Thơ, Viện trưởng Viện Khoa học An toàn và Vệ sinh lao động cho biết.

Điều đáng lo ngại là phần lớn lượng rác này xuất phát từ thói quen sử dụng đồ nhựa một lần như túi nilon, ly nhựa, hộp xốp, thìa muỗng nhựa… Những thói quen nhỏ trong sinh hoạt hằng ngày đang cộng dồn thành một áp lực khổng lồ cho môi trường.

Trong hoạt động kinh doanh, đặc biệt là ở các cửa hàng tạp hóa vốn sử dụng nhiều các sản phẩm nhựa dùng một lần, bài toán vừa đáp ứng nhu cầu khách hàng, vừa quan tâm đến môi trường lại trở nên phức tạp hơn. Nhiều tiểu thương cũng dần nhận thức được tác hại của nhựa một lần và mong muốn tìm kiếm được sản phẩm thay thế trong tương lai nhưng còn gặp nhiều khó khăn. 

Cô Huệ, kinh doanh tạp hóa gần khu vực Học viện Báo chí và Tuyên truyền cho biết: “Bản thân cô cũng không muốn bán nhiều đồ nhựa vì biết nó không tốt cho môi trường. Nhưng đa phần sinh viên ra chơi hay giờ vào lớp đều cần mua đồ nhanh, giá rẻ, nên cô vẫn phải nhập về để đáp ứng nhu cầu”.

Tiện lợi ngắn hạn, hệ lụy dài lâu

Không thể phủ nhận, nhựa dùng một lần mang lại sự tiện lợi và chi phí rẻ, khó có sản phẩm nào thay thế hoàn toàn. Nhỏ gọn, nhẹ, dễ mang theo và dễ xử lý sau khi sử dụng khiến loại vật liệu này tiếp tục được ưa chuộng trong sinh hoạt và kinh doanh. Thế nhưng, sự tiện lợi chỉ diễn ra trong vài phút, còn gánh nặng môi trường lại kéo dài hàng trăm năm.

Trên thực tế, một chiếc ly nhựa hay hộp xốp chỉ được sử dụng trong 15-30 phút, nhưng lại mất tới 450-500 năm mới có thể phân hủy hoàn toàn. Trong suốt thời gian tồn tại, chúng dễ bị vỡ thành những hạt vi nhựa li ti, phát tán ra môi trường, len lỏi vào đất, nước, thậm chí cả không khí.

Nghiên cứu quốc tế đã chỉ ra, vi nhựa đã xuất hiện trong máu người, phổi và cả sữa mẹ. Việc tích tụ hạt nhựa trong cơ thể có thể dẫn đến rối loạn nội tiết, suy giảm miễn dịch, thậm chí làm gia tăng nguy cơ ung thư và vô sinh. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo vi nhựa đang là một hiểm họa sức khỏe toàn cầu bị xem nhẹ, trong khi tác động thực sự có thể nghiêm trọng và kéo dài hơn rất nhiều so với những gì con người hình dung.

Tương lai xanh trong tầm tay

Trước thực trạng ô nhiễm nhựa ở mức báo động, thông điệp “Nói không với nhựa một lần – Nói có với tương lai xanh” không chỉ là lời kêu gọi, mà còn cần được cụ thể hóa bằng hành động. Tại Việt Nam, nhiều chính sách đã được triển khai nhằm giảm thiểu rác thải nhựa, trong đó nổi bật là Luật Bảo vệ môi trường 2020 với quy định về trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR).

Cùng với chính sách, nhận thức của cộng đồng cũng đang thay đổi, đặc biệt ở giới trẻ. Ngày càng nhiều người chủ động lựa chọn các sản phẩm thân thiện với môi trường như chai nhựa tái sử dụng, bình thủy tinh hay túi vải. Những vật dụng này không chỉ bền, tiện lợi mà còn giúp giảm đáng kể lượng rác nhựa dùng một lần ra môi trường.

Giang Thị Quỳnh Trang (19 tuổi), sinh viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền cho biết: “Từ khi có bình nước cá nhân, mình thấy tiện hơn hẳn. Đi học lúc nào cũng mang theo nước để không phải ra căn tin mua linh tinh. Việc này giúp mình tiết kiệm tiền và sống xanh hơn”.

Bạn Lê Tùng Duy (20 tuổi) đồng tình rằng việc sử dụng bình nước cá nhân vừa giúp tiết kiệm chi phí, vừa có lợi cho môi trường về lâu dài. Tuy nhiên, hiện nay thị trường bán buôn, bán lẻ bình nước cá nhân khá đa dạng với nhiều mẫu mã, chất liệu khác nhau, dễ dẫn đến tình trạng lựa chọn sai do thiếu hiểu biết về loại nhựa an toàn cho người sử dụng. Khi đó, không chỉ “tiền mất” mà nguy cơ “tật mang” còn cao hơn. Vì vậy, người tiêu dùng cần trang bị kiến thức cơ bản trước khi mua và hạn chế sử dụng chai nhựa để đựng nước nóng nhằm đảm bảo an toàn.

Sự phối hợp đồng bộ giữa Chính phủ, cộng đồng doanh nghiệp và toàn thể người dân chính là sức mạnh lớn nhất để tạo nên thay đổi. Chỉ khi cả ba trụ cột này cùng đồng hành, sự chuyển đổi xanh mới có thể diễn ra mạnh mẽ, tạo ra những tín hiệu tích cực cho môi trường. Tương lai của cuộc chiến với rác thải nhựa sẽ phụ thuộc vào quyết tâm bứt phá của toàn xã hội, dám thay đổi để mở ra một kỷ nguyên xanh và bền vững, nơi “Nói không với nhựa một lần - Nói có với tương lai xanh”.