Châu Khê - Làng Nghề Vàng Bạc Trăm Năm Tỏa Sáng

(Sóng trẻ) - Cách thành phố Hải Dương 20km về phía Tây Nam là làng Châu Khê, TP Hải phòng (Hải Dương cũ) - nơi nổi tiếng với sản phẩm trang sức bằng vàng, bạc.

Làng nghề với lịch sử trăm năm

Theo sử sách ghi lại, nghề vàng bạc Châu Khê khởi nguồn từ việc đúc bạc nén dưới triều vua Lê Thánh Tông (1460-1497), cách nay hơn 500 năm. Khi ấy, Thượng thư Bộ Lại Lưu Xuân Tín, người làng Châu Khê, được nhà vua giao trọng trách đúc bạc nén để làm tiền tệ lưu thông trên khắp quốc gia. Ông đã tập hợp thợ giỏi trong làng ra kinh thành Thăng Long, lập xưởng đúc tại phố Hàng Bạc – nơi về sau trở thành trung tâm nghề kim hoàn nổi tiếng cả nước.

Từ thế kỷ 15, nhiều sản phẩm của nghệ nhân làng Châu Khê đã nổi tiếng như cành vàng, trâm ngọc, đá ngọc, chén ngọc - biểu tượng của cung đình. Ðồ trang sức bằng vàng, bạc cho vua chúa và các tiểu thương ở Kinh thành Thăng Long cũng đòi hỏi kiểu dáng và vẻ đẹp ngày càng khắt khe hơn. Từ đó, nghề vàng, bạc thủ công Châu Khê ở xã Thúc Kháng và phố Hàng Bạc ở Hà Nội đã song hành phát triển.

Năm 2004, Làng nghề vàng bạc Châu Khê, xã Thúc Kháng, huyện Bình Giang (nay là xã Đường An, huyện Bình Giang, thành phố Hải Phòng) được Ủy ban Nhân dân tỉnh Hải Dương công nhận danh hiệu “Làng nghề thủ công vàng bạc Châu Khê”.

Một số khâu để tạo ra sản phẩm

Trước kia, toàn bộ các công đoạn chế tác vàng bạc đều được thực hiện hoàn toàn thủ công. Mỗi chi tiết, mỗi đường nét đều mang dấu ấn bàn tay tài hoa và sự tỉ mỉ của người thợ. Ngày nay, nhờ ứng dụng máy móc và công nghệ hiện đại, một số khâu nặng nhọc đã được hỗ trợ, giúp thợ kim hoàn tiết kiệm sức lực mà vẫn bảo đảm độ tinh xảo và giá trị thẩm mỹ cho sản phẩm.

Từ khâu làm khuôn, đổ sáp, đúc bạc cho tới lắp ráp, gắn trang trí, người thợ đều phải tuân thủ quy trình chặt chẽ. Mỗi công đoạn là một mắt xích quan trọng, đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối và tay nghề điêu luyện. 

Hầu hết các sản phẩm bạc đều bắt đầu từ công đoạn nấu chảy bạc nguyên khối, sau đó kéo thành sợi mảnh như sợi chỉ, chỉ dày chừng vài milimét. Đây là bước khó khăn và đòi hỏi kinh nghiệm cao, bởi chỉ cần sai lệch một chút về nhiệt độ hay kỹ thuật, toàn bộ mẻ bạc có thể hỏng. Những sợi bạc nhỏ bé ấy rồi sẽ được uốn, chạm, hàn thành hoa văn tinh vi, góp phần tạo nên những món trang sức, đồ thờ hay vật phẩm trang trí mang đậm hồn Việt.

Giữ gìn và phát triển

Sinh ra trong gia đình có nhiều đời gắn bó với nghề kim hoàn, anh Vũ Hữu Thuân (1980), chủ xưởng sản xuất vàng bạc ở làng Châu Khê, luôn ý thức rõ trách nhiệm kế thừa và phát triển nghề truyền thống. Anh kể, những ngày đầu tiếp quản cơ sở của gia đình, việc dung hòa giữa kỹ thuật thủ công và máy móc hiện đại là điều không dễ. Song với niềm say mê và nỗ lực học hỏi không ngừng, anh đã tìm được hướng đi phù hợp: áp dụng công nghệ ở những công đoạn đơn giản, còn những khâu đòi hỏi độ tinh xảo, sự tỉ mỉ vẫn giữ nguyên bàn tay khéo léo của người thợ làng nghề.

“Chỉ có như vậy, sản phẩm mới giữ được cái hồn riêng, cái tinh túy mà nghề Châu Khê đã dày công vun đắp qua hàng trăm năm” – anh Thuân chia sẻ.

Không chỉ riêng anh Thuân, nhiều nghệ nhân trong làng cũng đang miệt mài đổi mới để bắt nhịp với thị trường. Họ chủ động học hỏi xu hướng thiết kế hiện đại, sáng tạo trong mẫu mã, nhưng vẫn giữ nguyên giá trị truyền thống – coi đó là linh hồn của nghề. Chính tinh thần ấy đã giúp nghề vàng bạc Châu Khê không chỉ trường tồn với thời gian mà còn ngày càng tỏa sáng, khẳng định vị thế của một làng nghề kim hoàn trăm năm tuổi trên bản đồ thủ công mỹ nghệ Việt Nam.