Đừng biến Hầu đồng như món hàng lợi nhuận

(Sóng trẻ) - Hầu đồng – nét đẹp tâm linh của người Việt đang chịu nhiều tác động thời hiện đại. Liệu có con đường nào giúp di sản này phát triển mà vẫn giữ được hồn cốt văn hóa?

Nguy cơ biến tướng trong bối cảnh hiện đại

Hầu đồng thường được thực hiện tại các nhà đền, nơi thờ các vị thần mà người ta vẫn thường gọi là đền thiêng. Tuy nhiên, trong bối cảnh giao thoa văn hóa hiện nay, một số Thanh đồng đã thay đổi địa điểm tổ chức, tùy tiện thực hiện nghi lễ Hầu đồng như một tiết mục văn nghệ trình diễn trên sân khấu với nhu cầu thương mại.

Theo PGS. TS Trần Hữu Sơn: “ Hiện nay, một số người xem Hầu đồng như một buổi biểu diễn văn nghệ, ở đâu cũng có thể tiến hành được. Thậm chí, có năm TP Hà Nội đưa Hầu đồng ra phố cổ lấy lý do là giới thiệu văn hóa phi vật thể tới khán giả trong nước và quốc tế.”

Ông khẳng định đấy không phải là bản sắc văn hóa Hầu đồng mà nghi lễ này phải gắn với không gian thiêng liêng như đền, miếu, phủ, có bàn thờ Thánh. Thực hiện Hầu đồng ở các không gian khác là không đúng, khiến nghi lễ này mang tính biểu diễn hơn là một nghi thức thiêng liêng. Mỗi người xem cần phải hiểu rõ nghệ thuật Hầu đồng và Hầu đồng thực sự để không làm mất đi bản sắc, “chất thiêng” vốn có của nghi lễ.

“Bên cạnh sân khấu hóa Hầu đồng, nét văn hóa này còn được quảng bá rộng rãi trên các nền tảng mạng xã hội. Nơi đây cũng tồn tại nhiều nguy cơ tiềm ẩn, lợi dụng tín ngưỡng để lừa đảo”, PGS. TS Trần Hữu Sơn chia sẻ thêm.

Những người “buôn thần bán thánh” trên mạng xã hội có vô vàn cách thức lừa đảo, lợi dụng lòng tin của tín đồ để trục lợi. Họ không ngần ngại tư vấn cho các tín đồ có nhu cầu Hầu đồng giải hạn, trừ xui xẻo, cầu phước lộc, yên ổn làm ăn, tăng cường sức khỏe… Số tiền chi phí mỗi buổi hầu lên tới hàng trăm triệu đồng và họ kiếm lời từ số tiền đó.

Bảo tồn và phát huy nghi lễ hầu đồng theo đúng cách

Trao đổi với PV, PGS. TS Trần Hữu Sơn cho biết “Để bảo tồn và phát huy được nét đẹp văn hóa Hầu đồng, cần phải nhận thức được giá trị của nó, mọi di sản đều có quy luật và tồn tại theo tổng thể các thành tố chứ không phải thực hiện đơn lẻ. Chẳng hạn, không thể hát mỗi chầu văn mà giới thiệu đó là Hầu đồng. Khi giới thiệu văn hóa, phải đầy đủ các nghi lễ quan trọng, để không ai hiểu sai, hiểu thiếu về nét văn hóa đó.” 

Bên cạnh đó, Thanh đồng cần phải đặt cái tâm của mình vào mỗi buổi hầu, tu nhân, tích đức, sống vì cộng đồng, giúp đỡ những người khó khăn trong xã hội. Qua việc “ứng bóng” các nhân vật lịch sử, thanh đồng có thể góp phần lan tỏa tinh thần yêu nước, tình yêu quê hương, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị văn hóa và tâm linh của tín ngưỡng.

“Tôi nghĩ cần kết hợp khéo léo giữa truyền thống và hiện đại, cũng như việc sử dụng các phương tiện truyền thông phù hợp để quảng bá văn hóa Hầu đồng. Đừng biến Hầu đồng như một “món hàng thương mại”, PGS. TS Trần Hữu Sơn - Viện trưởng Viện Nghiên cứu ứng dụng văn nghệ dân gian Việt Nam chia sẻ thêm.

Đặc biệt, trong bối cảnh Hầu đồng ngày càng thu hút đông đảo người tham gia và trở thành một hoạt động mang lại nguồn lợi kinh tế, việc thiết lập các quy định pháp lý rõ ràng về việc thực hành Hầu đồng, nhằm kiểm soát các hoạt động thương mại hóa là điều cần thiết. Các cơ quan chức năng nên phối hợp với các tổ chức văn hóa để xây dựng một bộ tiêu chuẩn về cách thức thực hành Hầu đồng, đảm bảo rằng các nghi lễ được thực hiện đúng cách và không bị biến dạng vì mục đích kinh doanh.