Hiểu đúng để thực hành di sản chuẩn

(Sóng trẻ) - Để đối phó với hiện tượng lệch chuẩn trong tín ngưỡng Thờ Mẫu, các nhà quản lý, chuyên gia văn hóa nhấn mạnh sự cần thiết của việc bảo tồn và tôn vinh giá trị di sản.

Những hiện tượng lệch quy chuẩn

Hầu đồng là một trong những nghi lễ tín ngưỡng thờ Mẫu có tên khác là hầu bóng, thường có 36 giá, được các thanh đồng biểu diễn và truyền đạt huyền tích về một vị thánh trong hệ thống tín ngưỡng thờ Mẫu. Nghi lễ này được coi là linh thiêng, nghệ thuật hóa nhờ tổng hợp hài hòa nhiều yếu tố khác như khăn áo, hát văn, âm nhạc... và hoàn toàn không mang tính mê tín dị đoan.

Bản thân tôn giáo tín ngưỡng đều hướng về cái thiện, cái đẹp đẽ, cao cả.Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế thị trường, thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ cũng gặp phải những biến tướng phức tạp.

Sau khi được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu ngày càng lan rộng và phổ biến hơn. Số lượng thanh đồng liên tục gia tăng, thu hút cả giới trẻ, bao gồm học sinh và sinh viên. Các buổi hầu đồng vì thế được tổ chức thường xuyên hơn với quy mô lớn, thu hút đông đảo người tham dự

Tuy nhiên, số lượng tăng lên không đồng nghĩa với chất lượng được đảm bảo. Một số cá nhân lợi dụng tín ngưỡng thiêng liêng này để trục lợi, gây hiểu lầm nghiêm trọng dẫn đến những hệ lụy tiêu cực trong xã hội. Việc thương mại hóa tín ngưỡng đã khiến cho nhiều người có cái nhìn sai lệch về tín ngưỡng thờ Mẫu, làm lu mờ ý nghĩa tâm linh và giá trị truyền thống vốn có.

Điều này đặt ra thách thức và nhu cầu cấp thiết trong việc gìn giữ, bảo tồn và thực hành tín ngưỡng một cách đúng đắn, giúp cộng đồng hiểu rõ và trân trọng những giá trị tinh thần chân chính của di sản văn hóa đặc sắc này.

Hiểu đúng để thực hành đúng di sản

Thạc sĩ Trịnh Văn Khoa, Viện trường Viện Nghiên cứu Tín ngưỡng Việt Nam có chia sẻ rằng, “Cùng với lịch sử và sự vận động liên tục của cuộc sống, tín ngưỡng thờ Mẫu cũng có sự phát triển cùng với thời gian,mỗi giai đoạn, mỗi vùng miền, mỗi dân tộc sẽ có cách thể hiện khác nhau. Đúng với địa phương này nhưng có thể chưa chuẩn so với địa phương khác thể hiện sự tự do tín ngưỡng của mỗi người trong sắc thái dân gian đa dạng này. Tuy vậy, những giá trị cốt lõi về mặt lịch sử, văn hóa, nhân văn vẫn luôn cần được duy trì, gìn giữ. Việc bảo tồn thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu khỏi những biến tướng lệch lạc là công việc lâu dài và khó khăn, đòi hỏi sự kết hợp chặt chẽ giữa người thực hành tín ngưỡng, các nhà quản lý và cộng đồng xã hội.”

Nhà nước và các cấp chính quyền đã ban hành nhiều chính sách nhằm quản lý lễ hội và di sản văn hóa, đồng thời triển khai các biện pháp bảo tồn và phát huy giá trị của di sản trong đời sống hiện đại. Những nỗ lực này thể hiện cam kết của Nhà nước và cộng đồng trong việc bảo vệ di sản, đảm bảo tính bền vững của thực hành văn hóa, ngăn chặn các biến tướng, sai lệch và đẩy lùi xu hướng thương mại hóa các nghi lễ, gìn giữ giá trị truyền thống của di sản.

Anh Khoa chia sẻ thêm, bên cạnh công tác bảo tồn, việc phát huy giá trị di sản trong cộng đồng là điều cần thiết, giúp thực hành di sản trở thành cầu nối tăng cường đối thoại và tôn trọng sự đa dạng văn hóa. Điều này không chỉ góp phần bảo vệ di sản mà còn giúp di sản phi vật thể đã được UNESCO vinh danh lan tỏa và bền vững hơn trong đời sống hiện đại. 

Thông qua các hoạt động giao lưu, giáo dục và truyền thông về di sản, cộng đồng sẽ hiểu sâu sắc hơn giá trị của di sản văn hóa, từ đó chung tay gìn giữ và phát triển, đảm bảo di sản luôn gắn kết chặt chẽ với đời sống con người qua từng thế hệ.