Nâng cao năng lực số cho nhà báo truyền hình trong bối cảnh chuyển đổi số

(Sóng Trẻ) - Sáng 7/11, tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Trang tin điện tử Sóng Trẻ tổ chức tọa đàm trực tuyến “Nâng cao năng lực số cho nhà báo truyền hình trong bối cảnh chuyển đổi số” tại Việt Nam hiện nay.

Tọa đàm diễn ra dưới sự tham gia của các khách mời: Hoàng Thị Bích Hạnh - Phó Giám đốc Trung tâm Lưu chiểu dữ liệu truyền thông số quốc gia, Thường trực Trung tâm Hỗ trợ Chuyển đổi số báo chí (Cục Báo chí, Bộ VHTTDL); ông Hoàng Nguyên Vân - Thành viên Hội đồng Quản lý, Phó Viện trưởng Viện Sáng tạo và Chuyển đổi số; nhà báo Nguyễn Trường Sơn - Trung tâm Sản xuất và Phát triển Nội dung số, Đài Truyền hình Việt Nam; nhà báo Nguyễn Nhật Minh - Trung tâm Tin tức, Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội. 

Chương trình có sự tham dự của đại diện Học viện: PGS.TS Đinh Thị Thu Hằng - Viện trưởng Viện Báo chí - Truyền thông; TS Trần Thị Phương Lan - giảng viên Viện Báo chí - Truyền thông cùng các giảng viên và sinh viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền.

Phần khai mạc diễn ra trong không khí trang trọng, nhấn mạnh yêu cầu tất yếu phải trang bị năng lực số cho đội ngũ nhà báo truyền hình trong bối cảnh AI, dữ liệu lớn và quy trình phát sóng, phân phối tự động hóa đang làm thay đổi căn bản phương thức sản xuất nội dung. 

Tác động của chuyển đổi số báo chí và năng lực số của nhà báo truyền hình

Thưa bà Hoàng Thị Bích Hạnh, chúng ta đã thực hiện đánh giá mức độ trưởng thành chuyển đổi số báo chí trong 2 năm qua, năm nay là năm thứ 3. Với vai trò thường trực Trung tâm hỗ trợ chuyển đổi số báo chí - đơn vị đầu mối triển khai các hoạt động tư vấn, hỗ trợ, đánh giá, thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực báo chí tại Việt Nam, chị có thể chia sẻ những đánh giá tổng quan và kết quả về mức độ chuyển đổi số của các đơn vị truyền hình? 

Bà Hoàng Thị Bích Hạnh: Năm nay là năm thứ ba triển khai công cuộc chuyển đổi số trong lĩnh vực báo chí, trong đó khối phát thanh - truyền hình tiếp tục thể hiện rõ những bước tiến vững chắc.

Trong ba năm vừa qua, các cơ quan báo chí nói chung và các đơn vị truyền hình nói riêng đã cơ bản bám sát Bộ tiêu chí đánh giá mức độ trưởng thành chuyển đổi số báo chí, gồm 43 tiêu chí cụ thể do Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành. Kết quả đánh giá trong hai năm gần đây cho thấy đa số cơ quan báo chí đã đạt được những kết quả khả quan, phản ánh nỗ lực đồng bộ trong việc chuyển đổi từ quy trình sản xuất truyền thống sang môi trường số.

Hiện nay, các cơ quan báo chí đang tự đánh giá mức độ trưởng thành chuyển đổi số của đơn vị mình, với hạn hoàn thành vào ngày 6/10/2025, đồng thời tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu nhằm nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ phụ trách. Theo kết quả sơ bộ, khối truyền hình thường đạt điểm cao ở các trụ cột như khán giả và sản xuất nội dung truyền hình, vốn là thế mạnh đặc trưng của loại hình báo chí này.

Dự kiến, vào ngày 4/12/2025, trong khuôn khổ Hội Báo toàn quốc, Hội đồng thẩm định sẽ công bố kết quả đánh giá chính thức, qua đó phác họa bức tranh toàn cảnh về mức độ chuyển đổi số của báo chí Việt Nam, đặc biệt là ở khối phát thanh – truyền hình, nơi đang dẫn đầu trong quá trình chuyển mình sang môi trường số hóa.

Từ góc độ của ông Nguyên Vân đến từ Viện Sáng tạo & Chuyển đổi số, đơn vị thực hiện hoạt động khoa học và công nghệ với trọng tâm chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo, ông có thể chia sẻ đâu là những thách thức và cơ hội lớn nhất mà các đài truyền hình đang gặp phải trong quá trình chuyển đổi số, đặc biệt khi phải thích nghi với các công nghệ, nền tảng số mới?

Ông Hoàng Nguyên Vân: Thách thức lớn nhất hiện nay đối với các cơ quan báo chí chính là sự cạnh tranh của các thế lực thông tin, truyền thông mới, đặc biệt là mạng xã hội, buộc báo chí phải liên tục thích ứng và chạy theo xu hướng truyền thông hiện đại. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để đào tạo kỹ năng số, nâng cao năng lực số cho đội ngũ làm báo trong tương lai, những người biết khai thác và phân tích dữ liệu, định hướng xu hướng khán giả, đánh giá tác động truyền thông toàn diện, từ đó định vị lại nội dung, tái đào tạo nhân sự và đầu tư hiệu quả vào hạ tầng công nghệ nhằm giữ vững vai trò và sức hút của báo chí trong kỷ nguyên số.

Thưa 2 nhà báo, từ thực tiễn tác nghiệp tại đơn vị của mình, anh cảm nhận chuyển đổi số đã làm thay đổi hoạt động tác nghiệp và những yêu cầu mới đối với nhà báo truyền hình ra sao?

Nhà báo Nguyễn Trường Sơn: Có thể thấy rõ, cách tác nghiệp của chúng tôi tại VTV hiện nay đã thay đổi rất nhiều so với trước đây. Nếu như trước kia, phóng viên chỉ ra hiện trường để sản xuất tin, bài phục vụ phát sóng truyền hình, thì bây giờ, cùng một nguồn tin, chúng tôi còn phải biên tập và đăng tải trên các nền tảng số như Facebook, TikTok hay YouTube. Một phóng viên giờ đây phải đảm nhận gần như toàn bộ quy trình, từ ghi hình, dựng, biên tập đến phát hành nội dung đa nền tảng, nên tư duy sản xuất cũng như cách tiếp cận khán giả buộc phải thay đổi hoàn toàn.

Chẳng hạn, trong những đợt tác nghiệp về bão lũ gần đây, chúng tôi luôn phải tự học hỏi, trao đổi và hoàn thiện kỹ năng lẫn nhau để mỗi sản phẩm khi phát sóng không chỉ đảm bảo tính chính xác, mà còn đủ hấp dẫn, thu hút lượng lớn khán giả trên nhiều kênh khác nhau. Việc lan tỏa thông tin nhanh, rộng và hiệu quả nhất đến công chúng vừa là thách thức, vừa là cơ hội để các đài truyền hình khẳng định vị thế của mình trong thời đại số.

Vậy còn ở Đài PT-TH Hà Nội thì sao ạ, quá trình này có những điểm tương đồng hay khác biệt gì? Xin mời nhà báo Nguyễn Nhật Minh

Nhà báo Nguyễn Nhật Minh: Tại Đài PT-TH Hà Nội, công cuộc chuyển đổi số mới thực sự được đẩy mạnh trong khoảng ba năm trở lại đây. Trước đây, khi tác nghiệp, chúng tôi chủ yếu sản xuất nội dung phục vụ cho phát thanh và truyền hình truyền thống. Tuy nhiên, hiện nay, mỗi sản phẩm báo chí đều cần có phiên bản số hóa,  từ bài viết đăng trên website, clip ngắn (short video) cho mạng xã hội, cho tới những nội dung tương tác phù hợp với công chúng trẻ.

Có thể nói, một tin tức giờ không chỉ dừng lại ở sóng phát thanh hay truyền hình, mà phải được lan tỏa trên nhiều nền tảng khác nhau để tiếp cận khán giả nhanh và hiệu quả nhất. Tôi hoàn toàn đồng tình với quan điểm rằng, ngày nay phóng viên phải “đa nhiệm” hơn bao giờ hết - vừa là người viết, người quay, người dựng, vừa là người kể chuyện sáng tạo trên không gian số. 

Thưa bà Hoàng Thị Bích Hạnh, trong Bộ Chỉ số đánh giá, đo lường mức độ trưởng thành chuyển đổi số báo chí, có rất nhiều tiêu chí đặt ra nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi số, trong đó nguồn nhân lực thích ứng được xem là yếu tố then chốt để chuyển đổi số thành công. Chị đánh giá thế nào về tác động của bộ chỉ số này tới việc nâng cao năng lực số cho đội ngũ nhà báo truyền hình? Những tiêu chí nào thúc đẩy trực tiếp năng lực số của nhà báo truyền hình?

Bà Hoàng Thị Bích Hạnh: Theo đánh giá, Đài Truyền hình Việt Nam và Đài Phát thanh - Truyền hình Hà Nội hiện là hai cơ quan báo chí tiêu biểu trong công cuộc chuyển đổi số, không chỉ đổi mới về nội dung mà còn chú trọng nâng cao năng lực và kỹ năng của đội ngũ làm báo. Tuy nhiên, quá trình này cũng đặt ra nhiều thách thức mới.

Trong môi trường truyền thông số, người làm báo không chỉ cần giỏi nghiệp vụ mà còn phải am hiểu nền tảng số, công nghệ mới và các ứng dụng kỹ thuật số. Đây là yêu cầu không dễ đáp ứng, bởi không phải nhà báo nào cũng có thể cùng lúc vừa tác nghiệp, vừa học hỏi, cập nhật công nghệ. Do đó, các cơ quan báo chí cần tổ chức thường xuyên các lớp đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu để hỗ trợ đội ngũ phóng viên, biên tập viên. Dù vậy, việc đảm bảo mọi nhà báo đều có thể tham gia đầy đủ các khóa học vẫn là điều khó thực hiện, nên tinh thần tự học và chủ động nghiên cứu công cụ phù hợp với công việc là yếu tố rất quan trọng trong giai đoạn hiện nay.

Trong Bộ chỉ số đánh giá mức độ trưởng thành chuyển đổi số báo chí, gồm 43 tiêu chí, tiêu chí đầu tiên ở trụ cột nhân lực nhấn mạnh rằng: người đứng đầu cơ quan báo chí phải có sự quan tâm và hiểu biết về chuyển đổi số. Chính sự định hướng và hỗ trợ từ lãnh đạo sẽ tạo điều kiện để đội ngũ cán bộ, phóng viên, biên tập viên được đào tạo và phát huy năng lực số của mình.

Bên cạnh đó, một trong những trụ cột quan trọng khác là khả năng đo lường và phân tích hành vi khán giả. Việc nắm bắt được mức độ quan tâm và phản hồi của công chúng sẽ giúp cơ quan báo chí điều chỉnh nội dung, xác định đúng đối tượng trọng tâm, từ đó phát triển sản phẩm truyền thông hiệu quả hơn trong môi trường số.

Như vậy, chuyển đổi số không chỉ là câu chuyện của công nghệ, mà trước hết là câu chuyện của con người - của những người làm báo biết thích ứng, học hỏi và đổi mới tư duy để cùng đưa báo chí Việt Nam tiến xa hơn trong kỷ nguyên số.” 

Thưa ông Nguyên Vân ông nhận thấy năng lực số có vai trò như thế nào đối với các nhà báo truyền hình trong môi trường số hiện nay, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số báo chí?

Ông Hoàng Nguyên Vân: Hôm nay, chúng ta có hai khách mời đến từ VTV và Đài TH Hà Nội - hai đơn vị đang được đầu tư mạnh mẽ trong công cuộc chuyển đổi số. Riêng tại VTV, trụ cột VTV4 (bây giờ là VTV Digital) đã và đang đóng vai trò trung tâm trong việc hiện đại hóa quy trình sản xuất và vận hành nội dung số.

Điều quan trọng hiện nay không chỉ là làm báo, mà là biết vận hành, quản trị và đo lường hiệu quả truyền thông. Các đài truyền hình cần hiểu rõ khán giả, theo dõi hành vi, nắm được hành vi người xem và hiệu quả phân phối nội dung, từ đó gắn liền với bài toán doanh thu và khả năng thương mại hóa sản phẩm báo chí.

Kỹ năng chủ chốt của người làm báo truyền hình bây giờ không chỉ là kỹ năng nghiệp vụ, mà còn là khả năng “bán” được nội dung, tức là biết cách tạo ra sản phẩm thu hút, có giá trị và mang lại lợi ích kinh tế. Hiện nay, các Ban Thời sự  đã tích hợp hệ thống sản xuất, phát sóng, đồ họa và ứng dụng trí tuệ nhân tạo để sàng lọc thông tin, lập lịch và phân công công việc hiệu quả hơn. Mỗi quy trình, mỗi thao tác đều cần được chuyển đổi và đo lường bằng dữ liệu, để đảm bảo rằng toàn bộ hệ thống hoạt động tối ưu trong môi trường số.

Thưa nhà báo Trường Sơn, ngày nay tại một số đài truyền hình, cơ quan báo chí có mô hình đi 1 về 2-3, nghĩa là đi tác nghiệp cho 1 đề tài nhưng phải có 2 - 3 sản phẩm cho các nền tảng khác nhau: từ sóng, đến số. Vậy anh đã phải thay đổi tư duy và cách kể chuyện như thế nào khi cùng một đề tài nhưng phải sản xuất cho các định dạng khác nhau: một phóng sự chuyên sâu cho TV, một video ngắn cho các nền tảng mạng xã hội?

Nhà báo Nguyễn Trường Sơn: Như nhiều khán giả có thể thấy, hiện nay các sản phẩm của VTV đã xuất hiện trên rất nhiều nền tảng số khác nhau. Trước đây, khi đi tác nghiệp, chúng tôi chỉ cần mang tư liệu về dựng và phát sóng trên truyền hình, nhưng bây giờ, cùng một đề tài, phóng viên phải sản xuất nội dung cho nhiều nền tảng như TikTok, Facebook hay YouTube. Thời gian đầu, thực sự chúng tôi khá e ngại với cách làm “đi một, về ba”, vì khối lượng công việc tăng gấp nhiều lần.

Tuy nhiên, khi nhìn lại các sản phẩm trên nền tảng số, chúng tôi nhận ra rằng dù sáng tạo đến đâu, nội dung của đài truyền hình vẫn cần giữ vững tính chính thống và đại diện cho uy tín của cơ quan báo chí quốc gia. Chính vì vậy, chúng tôi quyết định phải chủ động tham gia, vừa học, vừa làm để thích nghi. Và khi thực hiện, chúng tôi nhận ra nội dung số cũng có rất nhiều lợi thế, bởi có thể đăng tải linh hoạt, tiếp cận khán giả mọi lúc, mọi nơi.

Tôi nhớ có lần tác nghiệp tại làng Nủ, một khu vực hẻo lánh, gần như không có sóng điện thoại, việc di chuyển vô cùng khó khăn và không thể kết nối trực tiếp với trường quay. Trong điều kiện như vậy, chúng tôi buộc phải xử lý, dựng và đăng tải trực tuyến bằng mọi cách để kịp thời đưa thông tin đến khán giả. Những trải nghiệm ấy cho thấy, chuyển đổi số không chỉ là xu hướng, mà là yêu cầu thực tế trong từng khoảnh khắc tác nghiệp của người làm truyền hình hôm nay. 

Trong môi trường làm việc số hóa hiện nay, nhà báo truyền hình mang hình ảnh nhà báo đa nhiệm, tức là người phóng viên có khả năng tự quay, tự dựng, đưa tin trực tiếp từ hiện trường, làm breaking news, chỉ với 1 chiếc điện thoại thông minh. Theo nhà báo Nguyễn Nhật Minh, điều gì là khó khăn nhất để trở nên đa nhiệm?

Nhà báo Nguyễn Nhật Minh: Tác nghiệp bằng điện thoại di động mang lại nhiều thuận lợi nhưng cũng không ít khó khăn cho phóng viên truyền hình. Không phải ai cũng có thiết bị đủ mạnh để đáp ứng yêu cầu sản xuất nội dung chất lượng cao. Tuy nhiên, tại Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội, gần như 99% phóng viên đã được trang bị điện thoại có khả năng ghi hình, dựng và sản xuất tin bài ngay trên thiết bị di động. Các phần mềm như CapCut hay những ứng dụng dựng cơ bản được sử dụng thường xuyên, giúp phóng viên xử lý nhanh, linh hoạt và đảm bảo tin tức luôn cập nhật kịp thời.

Bên cạnh đó, việc tác nghiệp bằng điện thoại cũng giúp phóng viên thể hiện sự có mặt trực tiếp tại hiện trường, tạo cảm giác gần gũi, chân thực hơn với khán giả. Đồng thời, nhờ khả năng kết nối tức thì, các tin tức có thể phát sóng trực tiếp, nhận phản hồi ngay từ công chúng, qua đó giúp đội ngũ biên tập viên hoàn thiện nội dung nhanh hơn và sát thực tế hơn.

Một ví dụ tiêu biểu là trong cơn bão Yagi vừa qua, Đài PT-TH Hà Nội đã thực hiện livestream liên tục suốt 64 tiếng, với 7 MC luân phiên dẫn chương trình, cập nhật diễn biến trực tiếp tại hiện trường. Chương trình đã đạt giải thưởng ở hạng mục Livestream chương trình chính luận, trở thành động lực lớn thúc đẩy đội ngũ trẻ chuyển mình mạnh mẽ trong chuyển đổi số.

Không chỉ dừng lại ở đó, nhiều phóng viên trẻ còn sáng tạo các sản phẩm đa nền tảng, tiêu biểu như tác phẩm “Kín trời phơi phới vàng son” – một sản phẩm tích hợp nhiều loại hình báo chí, kết hợp với kính thực tế ảo (VR). Những kết quả ấy cho thấy, khi dám thay đổi và nỗ lực thích nghi với công nghệ, người làm báo sẽ luôn gặt hái được thành quả xứng đáng.

Vậy trong bối cảnh đó, theo ông Nguyên Vân, mỗi nhà báo cần trang bị cho mình những năng lực, công cụ như thế nào để chủ động nhận diện, kiểm chứng và ngăn chặn thông tin giả, deepfake do AI tạo ra?

Ông Hoàng Nguyên Vân: Hiện nay, phóng viên được trang bị ngày càng nhiều kỹ năng và nghiệp vụ để phân biệt giữa tin chính thống và tin giả, nhất là trong bối cảnh mạng xã hội phát triển mạnh mẽ, thông tin lan truyền với tốc độ chóng mặt. Tin giả thường xuất hiện quanh các chủ đề “nóng” như người nổi tiếng, chính trị, kinh tế, chứng khoán hay blockchain – được xây dựng theo hướng giật gân, câu view, thậm chí bóp méo sự thật, khiến người đọc dễ nhầm lẫn.

Nhiều cá nhân hiện nay sản xuất nội dung mà thiếu hiểu biết chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp, tạo ra những “bản tin” được viết theo góc nhìn người bán hàng, chỉ nhằm thu hút lượt xem, thay vì phản ánh trung thực sự kiện. Ở Trung Quốc, để làm tin trong các lĩnh vực như giáo dục hay tài chính, người viết bắt buộc phải có chứng chỉ hành nghề và chuyên môn phù hợp, qua đó giúp kiểm soát chất lượng và tính xác thực của thông tin. Tuy nhiên, tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, việc quản lý và kiểm chứng ranh giới giữa tin thật và tin giả vẫn là thách thức lớn đối với cơ quan báo chí và người làm nghề.” 

Xin hỏi nhà báo Nhật Minh, tại Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội hiện nay sử dụng AI trong các khâu sản xuất như thế nào? (Ví dụ: gỡ băng tự động, tóm tắt tài liệu, đề xuất ý tưởng, dựng video ngắn, phân tích dữ liệu...).

Nhà báo Nguyễn Nhật Minh: ChatGPT hay Gemini là những công cụ quen thuộc mà chúng tôi thường sử dụng trong quá trình tác nghiệp. Tuy nhiên, chúng tôi không bao giờ tuyệt đối tin vào mọi thông tin do AI cung cấp, mà luôn đối chiếu, kiểm chứng từ nhiều nguồn khác nhau để đảm bảo tính chính xác và khách quan. AI được xem như một kênh hỗ trợ tìm kiếm và xử lý thông tin, chứ không phải nguồn dữ liệu tuyệt đối.

Tại Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội, công nghệ AI cũng được ứng dụng rộng rãi trong các khâu tác nghiệp, đặc biệt là bóc băng, tổng hợp và sắp xếp dữ liệu, giúp rút ngắn thời gian xử lý tin tức. Dù vậy, chúng tôi luôn quan niệm rằng AI chỉ là công cụ hỗ trợ, còn linh hồn của báo chí phải đến từ con người – từ tư duy sáng tạo, khả năng phân tích, đến cảm xúc và trách nhiệm nghề nghiệp. AI có thể giúp hoàn thiện tác phẩm, nhưng chính con người mới là yếu tố quyết định tạo nên giá trị thật của sản phẩm báo chí

Thưa nhà báo Trường Sơn, trong dịp Kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam vừa qua, tại gian trưng bày của Đài Truyền hình Việt Nam - Triển lãm Thành tựu đất nước, khán giả có cơ hội trải nghiệm thú vị với chương trình “Đi cùng diễu binh”, trải nghiệm qua từng thước phim VR 360° sống động, mà anh là 1 trong những thành viên sáng tạo và thực hiện ý tưởng này. Anh có thể chia sẻ thêm cho các khán giả về dự án này. 

Nhà báo Nguyễn Trường Sơn: Đây là một dự án đặc biệt nằm trong chuỗi phóng sự chuyên đề có sự phối hợp của nhiều đơn vị. Toàn bộ các cảnh quay đều được thực hiện bằng hệ thống camera 360 độ, với sự hỗ trợ kỹ thuật từ VTV và Bộ Công an, huy động nhiều phương tiện đặc biệt như xe tăng, xe thiết giáp, máy bay Su-30 và được dựng hậu kỳ bằng công nghệ A80.

Quá trình sản xuất gặp không ít khó khăn, đặc biệt là ở khâu dựng hình với chất lượng 8K, đòi hỏi yêu cầu kỹ thuật cao hơn rất nhiều so với định dạng HD hay 4K thông thường. Tuy vậy, khi tác phẩm được công chiếu tại triển lãm, gian trưng bày của ê-kíp đã thu hút đông đảo khách tham quan, trở thành điểm nhấn nổi bật của sự kiện và minh chứng cho nỗ lực không ngừng của đội ngũ trong việc ứng dụng công nghệ hiện đại vào sản xuất báo chí.

Giải pháp nâng cao năng lực số của nhà báo truyền hình 

Chuyển đổi số báo chí nói chung và với ngành truyền hình nói riêng đang đòi hỏi các nhà báo truyền hình năng lực mới: làm chủ nền tảng số, ứng dụng AI, tối ưu sản xuất - phân phối nội dung, đồng thời đảm bảo an toàn và xử lý khủng hoảng truyền thông. Sự chuyển đổi mạnh mẽ của công nghệ số mang đến nhiều lợi ích những cũng kèm theo nhiều thách thức. Tại phiên số hai, các diễn gải đã cùng chia sẻ về giải pháp nâng cao năng lực, kỹ năng số cho nhà báo tới khán giả.

Theo anh/ chị, đâu là năng lực số quan trọng nhất mà nhà báo truyền hình cần ưu tiên trang bị trong giai đoạn hiện nay?

Th.S Hoàng Thị Bích Hạnh: Ở góc độ đánh giá của một cơ quan truyền thông số quốc gia, có những tiêu chí nhất định để đánh giá. Theo mốc công bố vào năm nay tại Hội nghị Báo chí toàn quốc, công tác triển khai mức độ đánh giá báo chí đang được các cơ quan báo chí quan tâm đặc biệt và sát sao, điều này cho thấy các cơ quam báo chí cũng luôn trau dồi, phát triển liên tục theo sự thay đổi của thời đại số. 

Bản thân tôi nhận thấy năng lực số quan trọng mà nhà báo nói chung, nhà báo truyền hình nói riêng cần ưu tiên chính là sự chủ động áp dụng những ứng dụng và chọn lọc những ứng dụng trong công tác. Trí tuệ nhân tạo giúp chúng ta phát nhiều nhưng nếu lạm dụng sẽ rất nguy hiểm. Trong mộ số đề tài nhạy cảm, rất khó để nhà báo ứng dụng trí tuệ nhân tạo vì năng lực số của nhà áo đôi khi không đủ để đánh giá, chọn lọc nội dung đưa vào sản phẩm. Ngược lại, với những số liệu chính xác, AI lại phân tích rất tốt. 

Nhà báo ngoài ra cần ưu tiên vấn đề đạo đức nhà báo trong ứng dụng trí tuệ nhân tạo hay công nghệ, cần áp dụng một cách minh bạch để dễ tiếp cận đến nhưng cũng phải trong sạch. Tóm lại, năng lực số nhà báo cần ưu tiên chính là nâng cao năng lực trong nhận biết, chọn lọc ứng dụng cũng như nội dung để đưa vào sản phẩm một cách thông minh.

Công nghệ số liên tục thay đổi, tác động tới nghề nghiệp của các nhà báo truyền hình trong việc thích nghi với sự đổi mới. Theo các vị khách mời, đâu là những rào cản, hạn chế trong việc nâng cao năng lực số của các nhà báo tại các đài truyền hình hiện nay? 

Ông Hoàng Nguyên Văn: Rào cản lớn nhất của nhà báo chính là cơ hội được đào tạo. Từ khâu sản xuất, điều hành, đăng tải đến ứng dụng phần mềm công nghệ xuyên suốt như trong trường quay, biên tập, làm tin trực tiếp, ví dụ ở những khu vực quốc tế hay khu vực có chiến tranh, thiên tai. 

Ngoài ra, rào cản tiếp theo là kinh phí để trang bị đầy đủ và cần thiết những công nghệ hiện đại. Tiếp theo là công cụ để đánh giá những chỉ số đo lường hiệu quả từ khán gải chương trình tới chính những cán bộ nhân viên, phóng viên của cơ quan báo chí.

Có đủ ba yếu tố như vậy, dù là phóng viên, nhà báo trong độ tuổi nào cũng sẽ có thể học tập, trau dồi những kiến thức về năng lực số, công nghệ số và đủ khả năng để phát triển mạnh mẽ trong thời đại mới.

Nhà báo Nguyễn Trường Sơn: Rào cản lớn của nhà báo hiện nay không gì ngoài sự sáng tạo. Giữa vô vàn nội dung sáng tạo đến từ con người và trí tuệ nhân tạo, làm thế nào để nhà báo nổ bật nhưng vẫn giữ được tính nguyên tắc, đọa đức của báo chí. Điều đó đòi hỏi năng lực sáng tạo của chính những người làm báo.

Thưa các vị khách mời, nhìn từ góc độ của cơ quan quản lý, của chuyên gia về chuyển đổi số và từ góc nhìn thực tế của các nhà báo truyền hình, theo anh, chị, đâu là những giải pháp để nâng cao năng lực số của nhà báo truyền hình?

Th.S Hoàng Thị Bích Hạnh:  Các khóa tập huấn, buổi bồi dưỡng sẽ không bao giơ theo kịp xu hướng thay đổi của báo chí, vậy nên các nhà báo cần chủ động trong công tác trau dồi kiến thức, kinh nghiệm làm việc. Và nhà báo cần tận dụng mọi cơ hội để học hỏi, phát triển năng lực số.

Nhà Báo Nguyễn Nhật Minh: Tôi rất quan tâm tới tiêu chí tổng hợp dữ liệu, làm chủ dữ liệu. Hiện nay, ai làm chủ được dữ liệu và có khả năng khai thác dữ liệu trong môi rường số sẽ vô cùng hữu ích. Ngày nay có AI và rất nhiều công cụ để tìm kiếm tài liệu. Vậy nên, hiện nay nếu sinh viên chủ động, có ý thức tìm kiếm, tổng hợp, so sánh, đối chiếu, chọn lọc dữ liệu là vô cùng quan trọng. 

Chính những kỹ năng này sẽ là chìa khóa dẫn đến thành công trong tương lai của nhà báo. Sáng tạo nội dung đang trở thành câu chuyện chung của tất cả mọi người, vậy nên quan trọng chính là sự chủ động cập nhật. Nhà báo hiện nay nếu không chủ động cập nhật công nghê, nâng cao năng lực sẽ bị thụt lùi và không có chỗ đứng trong một thời đại mọi thứ đều thay đổi, phát triển nhanh chóng. 

Làm thế nào để các chương trình tập huấn không chỉ dừng lại ở số lượng, mà thực sự giúp nhà báo truyền hình phát triển toàn diện về năng lực số, đáp ứng yêu cầu mới của ngành?

Ông Hoàng Nguyên Văn: Ông Hoàng Nguyên Văn: Phải có ít nhất 6% cơ quan báo chí không có sự đầu tư về công nghệ, đào tạo, chuyển từ sản xuất truyền thống sang công nghệ số trong mọi khâu như tích hợp hệ thống sản xuất, phát sóng và trữ dữ liệu, ứng dụng AI. Vậy nên các cơ quan phải đầu tư về thiết bị ông nghệ cho các cán bộ nhân viên, phóng viên, nhà báo của cơ quan báo chí. Thư shai là sự đào tạo đồng đều về năng lực số, và ứng dụng công nghệ, thiết bị trong sản xuất để phát triển, nâng cao kết quả của nhà báo.

Phần giao lưu với khán giả diễn ra sôi nổi tại hội trường và trên livestream. Nhiều câu hỏi xoay quanh cách tự nâng cao năng lực số của sinh viên thông qua khóa học, dự án thực tế, xây dựng sản phẩm cá nhân; lựa chọn công cụ số phục vụ quay - dựng - xuất bản; đảm bảo chất lượng thông tin trong áp lực tốc độ; kỹ năng nhận diện, kiểm chứng tin giả và deepfake; kinh nghiệm ứng dụng AI, VR/AR trong kể chuyện truyền hình.

Kết thúc 2 phần trao đổi, phần giao lưu giữa các sinh viên và khách mời được diễn ra sôi nổi trên hội trường và livestream.  Nhiều câu hỏi xoay quanh cách tự nâng cao năng lực số của sinh viên thông qua khóa học, dự án thực tế, xây dựng sản phẩm cá nhân; lựa chọn công cụ số phục vụ quay - dựng - xuất bản; đảm bảo chất lượng thông tin trong áp lực tốc độ; kỹ năng nhận diện, kiểm chứng tin giả và deepfake; kinh nghiệm ứng dụng AI, VR/AR trong kể chuyện truyền hình. 

Nhà báo Trường Sơn gợi ý cho sinh viên học cách thực hiện từ chính những yếu tố có năng lực cho các bạn sinh viên. Các bạn có thể chia sẻ cuộc sống và hành trình của mình trên các nền tảng xã hội, có thể chỉ là video ngắn nhưng sẽ giúp các bạn rèn luyện được thêm kỹ năng bắt kịp xu hướng. 

Kết thúc buổi tọa đàm, các khách mời đã gửi gắm những lời chia sẻ đầy tâm huyết và truyền cảm hứng đến các sinh viên - những nhà báo tương lai.

Bà Hoàng Thị Bích Hạnh bày tỏ niềm tự hào khi được gắn bó với nghề báo và xúc động khi chứng kiến sự trưởng thành, sáng tạo của thế hệ trẻ: “Tôi rất bất ngờ và ấn tượng khi biết toạ đàm này là sản phẩm do chính sinh viên thực hiện, và các bạn đã biết tích hợp những năng lực số vào tác phẩm của mình, điều đó thật tuyệt vời. Thông điệp tôi muốn gửi gắm là hãy không ngừng học hỏi, trau dồi kiến thức và chuyên môn, vì đó là giá trị cốt lõi của mỗi người làm nghề. Muốn trở thành nhà báo thực thụ, phải dám thực chiến, dám xông pha. Từ những sản phẩm nhỏ, các bạn sẽ hiểu mình có thực sự phù hợp với nghề hay không. Hãy coi công nghệ và chuyển đổi số là công cụ hỗ trợ, nhưng đừng quên rằng nội dung và sự thật mới là linh hồn của báo chí.”