Những biến tướng kỳ dị của tín ngưỡng thờ Mẫu

(Sóng trẻ) - Việc thực hành, bảo tồn giá trị của Di sản thờ Mẫu mang lại nhiều lợi ích, song những hiện tượng không phù hợp với bản chất vốn có của di sản này vẫn còn tồn tại.

Cầu lộc lô đề, cúng số, bói toán

Hầu đồng được coi là một nghi thức quan trọng trong tín ngưỡng thờ Mẫu ở Việt Nam. Nghi thức này không chỉ đáp ứng nhu cầu tâm linh mà còn góp phần vào đời sống văn hóa nghệ thuật. Hầu đồng là một hiện tượng tín ngưỡng – văn hóa diễn ra sống động trong đời sống của người dân Việt, đặc biệt là ở các tỉnh thành phía Bắc… Nhưng dần dần, tín ngưỡng thờ Mẫu lại gắn với thương nghiệp, xa rời với người nông dân. 

Ngày nay, không khó để thấy trong các giá Hầu đồng, người ta không còn cầu mưa thuận gió hòa như bản chất ban đầu nữa mà chuyển sang cầu lộc buôn, lộc bán, cầu tiền, thậm chí là lộc lô đề, cờ bạc. 

Những năm gần đây, mạng xã hội Facebook liên tục cảnh báo người dân khi tìm kiếm thông tin sai lệch liên quan đến tín ngưỡng thờ Mẫu. Thế nhưng bất chấp các lời cảnh báo, những “ông đồng bà cốt” lõi đời có mục đích không trong sáng vẫn “nhan nhản” trên Facebook.

Khi gõ từ khóa “Hầu đồng” trên Facebook, không khó để bắt gặp những tài khoản để tên là “hầu đồng”, “cậu đồng”, “cô đồng” nhưng lại chuyên về cúng số lô đề, đón tài nhận lộc. Đây là những tài khoản lợi dụng mác hầu đồng để trục lợi, lừa lọc những người nhẹ dạ cả tin.

Dạo quanh một vòng các hội nhóm kín, dễ nhận thấy hầu hết các nhóm đều có quy định “Nghiêm cấm hành vi trục lợi từ tín ngưỡng”. Nhưng thực tế, những “quy định” chỉ là vỏ bọc để qua mắt chế độ kiểm duyệt của Facebook. Một khi đã được thêm vào hội nhóm, không khó để bắt gặp những bài đăng cầu tài cầu lộc đi ngược lại với giá trị của Di sản thờ Mẫu.

Một ví dụ cụ thể, nhóm “Căn cô Chín - Căn cô Bơ” đã kết nối 27.800 người dùng Facebook. Trong nhóm này, rất nhiều bài viết lợi dụng hình ảnh cô Chín, cô Bơ - một trong số những Thánh Cô thường xuyên về ngự đồng để đăng những nội dung “ngây thơ” như “nguyện gì cô cho nấy”, “chê gì cô cho nấy, chê 2 tỷ”.

Lần sâu vào trang cá nhân của N, quản trị viên của hội nhóm trên, sự thật đã được bóc mẽ. Trang cá nhân của tài khoản này đăng nhiều nội dung liên quan đến tiết lộ số lô đề nhờ cô Bơ “cho”, buôn bán đồ mã số lượng lớn. 

Có thể thấy, có hiện tượng lợi dụng hầu đồng, lợi dụng niềm tin của nhân dân để trục lợi, kiếm tiền và làm ảnh hưởng đến đời sống tâm linh, tinh thần của cộng đồng. Những biến tướng kì dị của tín ngưỡng thờ Mẫu như cầu lộc, lô đề, bói toán ngày càng trở nên nghiêm trọng, thái quá. 

“Đồng đua, đồng đú” - trục lợi từ việc buôn thần, bán thánh

Thời gian gần đây, nghi thức hầu đồng đang ngày càng bị biến tướng bởi những người cuồng tín và của những người nhân danh “Thánh” để trục lợi. 

Hiện nay, một số người được gọi là “đồng đua” hay “đồng đú” - những người thiếu hiểu biết, không có căn cơ thực sự trong việc hầu đồng, nhưng lại tham gia vào hoạt động này như một trào lưu, một phong trào cuồng tín. Họ sẵn sàng chi hàng chục triệu, thậm chí hàng trăm triệu đồng chỉ để được tham gia một buổi hầu đồng.

Các thanh đồng được dịp “buôn thần, bán thánh”, “vòi” người tham gia hầu đồng những khoản tiền “khủng” để sắm trang phục, vàng mã, hoa quả, những cọc tiền lộc mệnh giá 100-500 nghìn đồng. Do đó, không khí linh thiêng của buổi hầu đồng nhuốm “mùi” tiền bạc. 

Nằm cách trung tâm Hà Nội không xa, Phủ Tiên Hương là nơi thờ các vị Thánh trong Tứ Phủ, với Mẫu Liễu Hạnh là chủ đạo. Phóng viên được dịp chiêm ngưỡng một buổi lễ hầu đồng “hoành tráng” với đầy đủ lễ vật, vàng mã ở đây.

Có thể thấy rằng, những con ngựa giấy này khi đốt đi sẽ gây ra bao nhiêu hâụ quả đối với môi trường và gây lãng phí tiền bạc. 

Bà Đào Thị Anh Nga - Trưởng ban Văn hóa - Xã hội HĐND tỉnh Hà Tĩnh cho biết, mọi hành động đó đều xuất phát từ niềm tin sai lệch rằng "lễ tốt dễ kêu”. 

Những người hầu đồng cho rằng các vật phẩm làm bằng mã cũng phải có kích thước giống như thật, và tiền lộc không còn là những đồng bạc lẻ tượng trưng nữa mà phải là những tờ tiền mệnh giá lớn. Các lễ vật giờ đây cũng phải thật nhiều, thật đắt.

Bên cạnh đó, một số người trong giới thương mại chỉ tập trung vào các vị thần như Mẫu Thượng Ngàn và Mẫu Thoải, mà ít quan tâm đến Mẫu Địa, vì họ cho rằng những vị thần này có thể mang lại “tiền tài” dễ dàng, làm biến chất hoàn toàn mục đích ban đầu của nghi thức hầu đồng.

Thiết nghĩ, không có thần linh nào đòi hỏi lễ lạt, buôn thần, bán thánh, mà chỉ có con người làm xấu đi các giá trị nghi lễ đầy tốt đẹp và nhân văn.