Báo chí trong kỷ nguyên vươn mình: Kỹ năng số - “Tấm hộ chiếu” của nhà báo trong thời kỳ chuyển đổi

(Sóng trẻ) - Trong kỷ nguyên mà “người đưa tin” có thể là bất kỳ ai có smartphone, nhà báo chuyên nghiệp phải tạo khác biệt không chỉ ở tốc độ mà còn ở giá trị. Và để làm được điều đó, kỹ năng số đã trở thành “tấm hộ chiếu” bắt buộc trong hành trình nghề nghiệp.

Khi nhà báo không chỉ cầm bút mà còn phải làm chủ công nghệ 

Trước đây, phóng viên chỉ cần viết, chụp ảnh và ghi âm. Ngày nay, một phóng viên hiện đại cần thành thạo hàng loạt công cụ: quay, dựng video, chỉnh sửa âm thanh, tạo đồ họa, quản lý fanpage và tối ưu hóa nội dung trên các nền tảng số khác nhau.

Tại tọa đàm “Nâng cao năng lực số cho nhà báo truyền hình trong bối cảnh chuyển đổi số”, nhà báo Nguyễn Trường Sơn (Đài Truyền hình Việt Nam) chia sẻ: “Một đề tài có thể đi một, về nhiều: từ bản tin dài trên truyền hình, tới clip ngắn trên Facebook hay TikTok. Nếu không làm chủ công nghệ, nội dung sẽ bị bỏ lại phía sau.”

Chuyển đổi số buộc tòa soạn vận hành khác xưa. Thay vì quy trình tuyến tính “viết - biên tập - xuất bản”, hiện nay các khâu diễn ra gần như đồng thời, trên nhiều nền tảng. Nhà báo giờ đây không chỉ là người ghi chép, mà còn là người quản lý và điều phối nội dung, nắm cả SEO, phân tích tương tác và tối ưu cách tiếp cận khán giả.

Nhiều tòa soạn truyền hình đã triển khai mô hình “newsroom tích hợp”, nơi mỗi phóng viên vừa sản xuất, vừa biên tập và quản lý dữ liệu nội dung số. Điều này đòi hỏi nhà báo phải linh hoạt, nhanh nhạy và đa năng hơn bao giờ hết.

Bên cạnh đó, trong thời đại dữ liệu bùng nổ, khả năng đọc, phân tích và kể chuyện bằng dữ liệu (data journalism) cũng trở thành yêu cầu bắt buộc. Nhà báo không chỉ “đưa tin nhanh” mà còn phải hiểu cấu trúc dữ liệu, xác thực nguồn, và diễn giải con số thành câu chuyện có ý nghĩa.

Nhiều tòa soạn hiện đại, điển hình như VietnamPlus, đã áp dụng các công cụ phân tích dữ liệu độc giả như Google Analytics, Marfeel… để theo dõi hành vi người đọc, từ đó điều chỉnh chiến lược nội dung và hình thức thể hiện. Việc khai thác dữ liệu giúp nhà báo tối ưu hóa thông tin tiếp cận khán giả, tăng hiệu quả tương tác mà vẫn đảm bảo tính chính xác và trung thực của tin tức.

Nhà báo Nguyễn Nhật Minh (Trung tâm Tin tức, Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội) nhấn mạnh: “Ai làm chủ được dữ liệu và có khả năng khai thác dữ liệu trong môi trường số sẽ vô cùng hữu ích. Hiện nay, sinh viên cần phải chủ động, có ý thức tìm kiếm, tổng hợp, so sánh, đối chiếu và chọn lọc dữ liệu. Đó là những kỹ năng là vô cùng quan trọng.”

Những chia sẻ này phản ánh thực tế: giữa “cơn lốc thông tin”, kỹ năng số không chỉ giúp nhà báo thao tác nhanh hơn mà còn là công cụ để bảo vệ sự thật, nếu được sử dụng có trách nhiệm và đặt trong nền tảng đạo đức nghề nghiệp.

“Tấm hộ chiếu” cần được cập nhật mỗi ngày

Nếu coi kỹ năng số là “tấm hộ chiếu”, thì hành trình làm báo trong thời kỳ chuyển đổi số chính là chuyến đi không có điểm dừng. Mỗi ngày, công nghệ, nền tảng và công cụ truyền thông lại thay đổi, từ AI hỗ trợ viết tin, dựng video tự động, cho đến thuật toán mạng xã hội quyết định nội dung lan tỏa. Nhà báo không thể đứng yên, nếu không liên tục cập nhật kỹ năng, họ sẽ nhanh chóng trở nên lạc hậu, như một “tấm hộ chiếu hết hạn visa”.

Không ít sinh viên báo chí hiện nay đã chủ động tự học dựng video, làm infographic, khai thác công cụ AI để hỗ trợ viết và biên tập. Việc nắm vững các kỹ năng số trở thành yếu tố sống còn, giúp họ thích ứng với môi trường báo chí đa nền tảng, nhanh và đầy áp lực.

Tuy nhiên, kỹ năng số chỉ thực sự có giá trị khi đi cùng tư duy phản biện, khả năng xác thực thông tin và đạo đức nghề nghiệp. Công nghệ dù tiên tiến đến đâu cũng không thể thay thế sự tỉnh táo, bản lĩnh và khả năng đưa ra quyết định đúng đắn của người làm báo.

Trong bức tranh chuyển đổi số, nhà báo không chỉ cần làm chủ thiết bị, nền tảng và dữ liệu, mà còn phải làm chủ chính mình, biết khi nào nên để công nghệ dẫn đường, và khi nào cần dừng lại để lắng nghe, quan sát và cảm nhận cuộc sống.

Cuối cùng, dù công nghệ phát triển đến đâu, báo chí vẫn là nghề của con người kể chuyện với con người. Và kỹ năng số - “tấm hộ chiếu” ấy chỉ thực sự có giá trị khi được đóng dấu bằng trái tim, trí tuệ và trách nhiệm nghề nghiệp, giúp nhà báo đi đúng hướng trong hành trình không ngừng nghỉ của thời đại chuyển đổi số.