Hành trình dạy người khiếm thị khiêu vũ của một trái tim không chọn dễ dàng

(Sóng trẻ) - “Người thầy có trái tim mặt trời” - đó là cách nhiều học trò gọi thầy Tô Văn Hòa, kiện tướng dancesport, người dạy khiêu vũ miễn phí cho người khiếm thị. Sáu năm trước, thầy bắt đầu hành trình dạy học đặc biệt của mình. Không giáo án, không giáo trình, chỉ có tiếng vỗ tay làm nhịp dẫn đường. Từ những bước chân đầu tiên, thầy thành lập nên Câu lạc bộ khiêu vũ người khiếm thị Hà Nội (Solar Dance Club). Hiện nay, Câu lạc bộ quy tụ hơn 100 học viên đến từ nhiều tỉnh thành.

Phóng viên (PV): Thưa thầy, vì sao thầy lại chọn gắn bó với lớp học khiêu vũ đặc biệt, nơi những học trò không thể nhìn thấy?

Thầy Tô Văn Hòa: Duyên phận là một điều khó tả, khó có thể nói trước. Từ một cuộc điện thoại của người chị thân thiết, tôi bắt đầu việc dạy cho những người khiếm thị vì những đồng lương. Lúc đó, tôi được dạy các bạn trong mười buổi. Đó có thể là một cơ hội để tôi thử sức mình, vì trước đó, tôi chưa bao giờ dạy cho người khiếm thị. Nhưng, qua thời gian tiếp xúc với các bạn, tôi thương và cảm phục tinh thần của các bạn. Dần dần,  nó không phải câu chuyện cơm áo gạo tiền nữa. Sau khi kết thúc buổi học thứ mười, một học viên đã nhắn rằng:  “Em cứ nghĩ là ngày mai lớp chúng ta vẫn bắt đầu, vẫn được gặp nhau, vẫn còn nghe tiếng của thầy, và chúng ta vẫn là một nơi để mà xả stress, để chúng ta có niềm vui…”

Lời của học viên đó khiến tôi suy nghĩ rất nhiều. Lúc đó, tôi xúc động lắm. Sự xúc động thôi thúc tôi cầm điện thoại lên và nhắn lại: Ngày mai các bạn vẫn đi tập, tập đến khi nào các bạn không muốn tập nữa thì thôi, kể cả một bạn. Giờ phút đó, tôi không nghĩ về bất cứ thứ gì, chỉ nghĩ rằng từ ngày mai tôi không đi kiếm tiền ở cái giờ đấy nữa. Chỉ một giây đưa ra quyết định, tôi đã gắn bó sáu năm với các bạn và thành lập nên Solar Dance Club.

PV: Dạy khiêu vũ cho người khiếm thị, thầy không thể nói “nhìn thầy mà làm theo”… Vậy thầy đã “dạy” như thế nào ạ?

Thầy Tô Văn Hòa: Tôi chưa từng dạy học cho người khiếm thị trước đây. Các bạn sẽ không thể nhìn thấy để làm theo, điều này cũng khiến tôi trăn trở nhiều. Vì vậy, tôi bắt đầu nghĩ đến phương pháp vỗ tay. Vỗ tay để những người khiếm thị bắt được nhịp, các bạn sẽ làm quen. Về nhịp điệu, về âm nhạc - đó là tiếng vỗ tay đầu tiên. Vỗ tay các học viên tìm tôi, vỗ tay học viên nhấc chân trái, vỗ tay học viên nhấc chân phải, vỗ tay để giơ tay trái, vỗ tay để giơ tay phải và vỗ tay để đứng thẳng. Tuy nhiên, ở những động tác khó hơn, tôi bắt đầu điều chỉnh từng học viên một. Từng tổ hợp một, từng điệu một. Hai bước khó, tôi sẽ dạy trong một buổi. Cứ từ từ, đến khi tất cả cùng hoàn thành. Nhiều lúc sai méo tí, cũng phải chấp nhận. Chính điều đó tạo nên sự thành công. Tôi luôn nghĩ rằng: một viên đá to, cứ mỗi ngày mình vác một ít, mình sẽ vác được.

PV: Khi ghé thăm buổi tập của Solar Dance Club, điều thường thấy trong các buổi dạy là thầy thường xuyên cười đùa và khéo léo đưa khiếm khuyết của học trò vào những câu chuyện vui. Đó có phải là một phương pháp dạy học mà thầy lựa chọn?

Thầy Tô Văn Hòa: Khai thác chính câu chuyện của từng học viên là điều bất cứ ai cũng có thể cảm nhận khi ghé thăm một buổi học tại Solar Dance Club. Là người khiếm thị, người khuyết tật, người thuộc nhóm yếu thế,  các bạn thường mang trong mình những mặc cảm rất riêng. Nếu chúng ta chỉ im lặng đứng ngoài, họ có thể mãi mãi không vượt qua được giới hạn của bản thân. Nhưng nếu được khích lệ đúng cách, họ có thể bật lên, theo đúng nghĩa của từ đó.

Tôi không thể yêu cầu các bạn lao động nghệ thuật một cách cật lực. Điều đầu tiên tôi làm là “khích”, khơi dậy tiếng cười. Khi đã cười được rồi, mọi thứ sẽ trở nên dễ dàng hơn. Có những bạn ban đầu không chịu tập một động tác vì thấy không phù hợp, nhưng khi tâm trạng thoải mái, các bạn sẵn sàng thử lại.

Tôi dành thời gian quan sát từng người. Có bạn gần như cả ngày không nói câu nào, chỉ vì mặc cảm hình thể. Với mỗi trường hợp, tôi tìm cách biến điểm yếu thành điểm mạnh. Và khi vượt qua được rào cản ấy, các bạn thật sự “bật sáng”.

PV: Thầy đã dẫn dắt được các bạn ở Solar giành được những giải thưởng gì ạ?

Thầy Tô Văn Hòa: Danh giá nhất, tôi nghĩ, là việc giúp các bạn vượt qua được giới hạn của chính mình. Giải thưởng lớn nhất không nằm trên sân khấu, mà ở chỗ: họ không còn cảm thấy xa cách với thế giới ngoài kia. Các bạn biết đến Solar Dance, tập luyện, phát triển kỹ năng đến mức có thể tự tin bước ra xã hội để biểu diễn, giao tiếp, chia sẻ và dám nói: "Tôi là người khiếm thị". Không phải nói để khoe mình giỏi, mà nói để người khác hiểu, để dám chào hỏi, bắt chuyện, cùng sống chung trong một cộng đồng cởi mở hơn. Rào cản ấy giờ đây không còn nữa.

Solar Dance còn mang lại nhiều hiệu ứng tích cực khác. Giờ đây các bạn học tiếng Anh rất tốt. Vì sao? Vì khi đã có đam mê, các bạn nhận ra mình cần kiến thức để theo đuổi. Nhiều người bắt đầu học nghề, học thêm kỹ năng: từ tin học, công nghệ đến cách sử dụng điện thoại thông minh.

Lúc mới tham gia, có bạn còn rụt rè, chỉ biết ấn một nút để nghe cuộc gọi. Hiện tại, nhiều bạn sử dụng điện thoại thành thạo. Có bạn khác muốn cài ứng dụng mà không biết cách, sẽ có người nói: "Đưa đây, để mình hướng dẫn." Trong Solar Dance giờ có những thành viên rất giỏi công nghệ. Không khí ở đó vui lắm. Vừa học, vừa nhảy, rồi chia tay nhau bằng một bữa ăn ngon, một giấc ngủ sâu. Bình dị mà đủ đầy.

PV: Điều khó khăn nhất đối với thầy khi dạy học sinh khiếm thị khiêu vũ là gì?

Thầy Tô Văn Hòa: Khó khăn lớn nhất với tôi chính là bắt đầu từ con số không. Không giáo trình, không khuôn mẫu sẵn có. Tôi buộc phải gạt bỏ mọi công thức đã từng áp dụng với người sáng mắt, và tự xây dựng một “giáo trình” mới – xuất phát từ chính khả năng cảm thụ, phản xạ và nhịp điệu của các học viên khiếm thị.

Tôi luôn cố gắng đặt mình vào thế giới cảm nhận của các bạn – từng chuyển động, từng nhịp đếm, từng động tác – đều được hình thành từ sự quan sát và thấu hiểu ấy. Những động tác đầu tiên đến từ tiếng vỗ tay, từ tiếng cười, từ sự kết nối. Và chính điều đó tạo nên hành trình rất dài nhưng đầy tự tin mà các bạn đang bước tiếp.

Thực tế, rào cản lớn nhất không nằm ở kỹ thuật, mà nằm ở bên trong các bạn. Những tổn thương, sự tự ti, cảm giác chưa từng được hoà nhập. Nhưng khi các bạn đến với khiêu vũ thể thao, tôi tin rằng mọi khoảng cách đều có thể xoá nhòa.

PV: Thầy nghĩ đâu là rào cản lớn nhất khiến người khiếm thị khó tiếp cận với thể thao nghệ thuật như khiêu vũ?

Thầy Tô Văn Hòa: Với tôi, đã yêu khiêu vũ thì không có khoảng cách giữa người khiếm thị và người sáng mắt. Những người khiếm thị đến với môn này không hề mang theo khuyết tật, họ chỉ mang theo tinh thần thể thao. Tinh thần ấy mới là điều đáng ngưỡng mộ nhất.

Tuy vậy, tôi vẫn muốn nhấn mạnh: nếu xã hội cứ mãi giữ suy nghĩ rằng “người yếu thế thì đã có tổ chức lo”, mọi thứ sẽ dừng lại. Đó chính là gánh nặng. Tôi muốn góp phần gỡ bớt gánh nặng ấy bằng hành động: hành động thật, dù ít hay nhiều, vẫn là do chúng ta lựa chọn. Như thời điểm hiện tại, nhiều đơn vị vẫn thường mời Solar Dance biểu diễn, tạo điều kiện giúp đỡ. Những đơn vị công tác xã hội vẫn thường đến thăm và tặng quà cho các hội viên trong Solar Dance Club ví dụ như CLB Truyền thông Văn hóa Giáo dục.

Mỗi năm, Solar Dance tổ chức một cuộc thi dành riêng cho người khiếm thị. Đó không chỉ là một sự kiện, mà còn là mục tiêu, là lý do để các bạn tập luyện, lên bài, thể hiện mình. Đó là nơi họ có thể bước lên sân khấu và nói: “Tôi có đích đến”.

PV: Với thầy, điều gì quan trọng nhất để mô hình dạy khiêu vũ cho người khiếm thị có thể lan rộng?

Thầy Tô Văn Hòa: Muốn mô hình phát triển bền vững, không thể chỉ dừng ở lớp học. Phải tổ chức thi đấu, biểu diễn, kết nối với các hoạt động xã hội và đặc biệt là có sự đầu tư vào công tác tổ chức. Thành công lớn nhất, với tôi, là giữa tôi và các bạn không còn tồn tại rào cản. Đó là giá trị cốt lõi.

Nếu chỉ tập luyện mà không có mục tiêu, thì sẽ mãi giậm chân tại chỗ. Giống như học giỏi cũng cần một tấm bằng, khiêu vũ cũng cần một đích đến. Dù không đặt nặng thành tích, nhưng mỗi khoá học phải có điểm kết thúc. Một buổi biểu diễn, một cuộc thi, một khoảnh khắc để các bạn được đứng trên sân khấu, thể hiện chính mình.

Trong những buổi như vậy, các bạn được tiếp xúc nhiều hơn với xã hội, được nói, được làm, được thể hiện. Có thể bước nhảy chưa hoàn hảo, nhưng mỗi động tác là một lần họ phá vỡ rào cản vô hình. Mỗi nụ cười là một bước đến gần ánh sáng.

Solar Dance là một mô hình mới, khó, nhưng rất hấp dẫn. Và chính vì khó mà mọi người tò mò: “Người khiếm thị làm được, sao mình không làm được?”. Nhờ đó, sức lan toả ngày càng mạnh. Hiện tại, ngoài Hà Nội, Solar Dance đã có mặt ở TP.HCM, Đà Nẵng, Cao Bằng, Bắc Ninh, Bắc Giang… và vẫn đang tiếp tục phát triển.

Xin chân thành cảm ơn thầy Tô Văn Hòa!