Nghệ sĩ nhiếp ảnh, nhà báo Nguyễn Công Thành - Người giữ lửa ảnh báo chí

(Sóng trẻ) - Giữa nhịp sống hối hả, khi con người mải miết cuốn theo guồng quay tất bật, vẫn có những đôi mắt chọn cách dừng lại để ghi nhớ từng khoảnh khắc đang trôi. Với ông Nguyễn Công Thành – cựu phóng viên ảnh có hơn 30 năm gắn bó với nghề báo, mỗi cú bấm máy là một lát cắt của thời gian, lưu giữ những khoảnh khắc bình dị mà đáng nhớ trong đời sống và lịch sử đất nước. 

Bén duyên với nghề ảnh

Hành trình đến với nhiếp ảnh của nhà báo Nguyễn Công Thành là câu chuyện của đam mê, nỗ lực và sự tận hiến. Ông bắt đầu gắn bó với nghề từ những năm 1960, sau thời gian được đào tạo bài bản tại TP Hồ Chí Minh. Năm 1972, ông có giải thưởng nhiếp ảnh đầu tiên, trở thành dấu mốc quan trọng, giúp tên tuổi Nguyễn Công Thành được biết đến rộng rãi trong giới nhiếp ảnh và báo chí.

Sau ngày đất nước thống nhất, Nguyễn Công Thành nhanh chóng trở thành gương mặt được nhiều tờ báo lớn săn đón. Năm 1979, ông chính thức gia nhập báo Tuổi Trẻ, nơi ông gắn bó suốt nhiều thập kỷ, từ phóng viên ảnh cho đến vị trí Trưởng bộ phận ảnh. Với ông: “Nghề phóng viên ảnh là hành trình đồng hành cùng đời sống, luôn phải dấn thân để bắt trọn khoảnh khắc thật nhất, đôi khi chỉ thoáng qua trong tích tắc. Một bức ảnh có thể thay ngàn lời nói, và đôi khi có sức lay động mạnh mẽ hơn cả một bài báo dài”. 

Là một trong những cây máy ảnh đầu tiên của báo Tuổi Trẻ Thành phố Hồ Chí Minh, Nguyễn Công Thành đã ghi lại những hình ảnh quý giá về một giai đoạn đất nước đổi thay. Từ các phong trào thanh niên xung phong, những vùng sản xuất nông nghiệp cho đến các công trình trọng điểm của thành phố, ông luôn có mặt ở nơi sự kiện đang diễn ra, lưu lại những dấu mốc đáng nhớ của một thời. Trong suốt nhiều năm đảm nhiệm mảng ảnh thời sự, cho đến khi nghỉ hưu, ông vẫn giữ trọn vẹn tinh thần tận tụy và niềm say mê với nghề.

Dấu chân khắp mọi miền Tổ quốc

Nhắc đến nhà báo – nhiếp ảnh Nguyễn Công Thành, giới báo chí vẫn gọi ông là “người đi nhiều nhất làng báo”. Gần như không vùng đất nào trên dải đất hình chữ S mà thiếu dấu chân ông. Niềm say mê nghề nghiệp khiến ông sẵn sàng rong ruổi suốt nhiều năm chỉ để theo đuổi một đề tài duy nhất. Hành trình ghi lại con đường mòn Hồ Chí Minh là một minh chứng. Suốt 5 năm, ông thực hiện hơn 20 chuyến đi dọc dãy Trường Sơn, từ Hương Khê (Hà Tĩnh) đến ngã ba Chơn Thành (Bình Phước), tổng cộng hơn 60.000 km. Mỗi lần quay lại, ông lại thấy một cây cầu mới, một đoạn đường được trải nhựa, và cuộc sống ngày càng khởi sắc hơn trên tuyến đường huyền thoại.

Trên chiếc Vespa xanh cũ kỹ, Nguyễn Công Thành đã vượt qua biết bao chặng đường gian khổ để ghi lại hơi thở cuộc sống nơi vùng sâu, vùng xa. Ông từng nói: “Phải tự lừa mình thôi, đừng nghĩ đến đích, chỉ nghĩ đi xa hơn chỗ cũ một chút, rồi cuối cùng cũng đến”. Câu nói ấy phần nào cho thấy nghị lực và đam mê của người phóng viên ảnh suốt hàng chục năm gắn bó với nghề.

Một trong những chuyến công tác đặc biệt và gian khổ nhất là hành trình ra Trường Sa năm 1994. Dù thời tiết khắc nghiệt, gió bão liên miên, nhưng ông cùng đoàn phóng viên báo Tuổi Trẻ và Thành đoàn TP Hồ Chí Minh vẫn quyết định lên đường. Bộ ảnh về cuộc sống của những người lính đảo mà ông thực hiện sau chuyến đi đã mang về cho ông Giải Nhì Giải Báo chí TP Hồ Chí Minh lần thứ XIII. Những bức ảnh như lớp học tiếng Anh giữa đảo xa hay cảnh tàu cá ngư dân tấp nập quanh đảo chìm Đá Tây mang vẻ đẹp bình dị mà xúc động, khẳng định rằng Trường Sa vẫn luôn là một phần bình yên, sống động của Tổ quốc.

Đôi chân của Nguyễn Công Thành chưa bao giờ biết mỏi. Với ông, mỗi chuyến đi là để ông lưu lại nhịp thở của cuộc sống, để thấy đất nước đổi thay từng ngày qua khung hình của một người làm báo giàu đam mê và tận hiến.

Lòng trắc ẩn của người cầm máy

Với Nguyễn Công Thành, cầm máy không chỉ là ghi lại hiện thực, mà còn là cách thể hiện trách nhiệm và tình yêu thương của một người làm báo. Ông từng nói: “Phóng viên ảnh phải nhìn thấy những điều người khác không thấy và dám bước đến nơi người khác ngần ngại.” Câu nói ấy được ông chứng minh rõ nhất trong những thời khắc cam go của nghề.

Giữa giai đoạn dịch cúm H5N1 bùng phát, khi nhiều người e dè trước nguy cơ lây nhiễm, Nguyễn Công Thành lại chủ động xin được vào các khu điều trị để ghi hình. Ông chia sẻ giản dị: “Bác sĩ, y tá còn dám đối mặt, tại sao nhà báo lại đứng ngoài?” Loạt ảnh chụp từ tâm dịch đã mang về cho ông Giải Nhất Giải Báo chí TP.HCM năm 2004 nhưng điều khiến ông nhớ nhất chính khoảnh khắc phía sau ống kính. Ấy là khi ông bắt gặp một em bé ở Gò Vấp sau gần một tháng điều trị tại Bệnh viện Nhiệt đới, đứng trong phòng bệnh vẫy tay và reo lên: “Chú nhà báo ơi, con hết bệnh rồi!” Khoảnh khắc ấy khiến ông xúc động, lập tức giơ máy lên ghi lại nụ cười trong trẻo, biểu tượng của niềm hy vọng giữa tâm dịch.

Với Nguyễn Công Thành, đề tài báo chí không chỉ nằm ở những sự kiện lớn lao mà đôi khi bắt đầu từ những điều bình dị nhất. Trong ống kính của ông là nụ cười trẻ thơ, là niềm vui giản dị của bà cháu nơi miền quê nghèo, là ánh sáng len lỏi giữa gian khó. Một buổi chiều mùa lũ năm 2001, trên đường công tác ở Mộc Hóa (Long An), ông bắt gặp hai chị em nhỏ đang vét nốt nồi cơm nguội bên cánh đồng ngập nước. Ông lặng lẽ bấm máy, khi bức ảnh được đăng tải, hình ảnh giản dị ấy đã lay động lòng người, khơi dậy phong trào “lá lành đùm lá rách” hướng về đồng bào vùng thiên tai, trở thành minh chứng cho sức mạnh của một bức ảnh xuất phát từ trái tim.

Người mở đường cho ảnh báo chí thời kỹ thuật số

Là một trong những phóng viên ảnh đầu tiên của báo Tuổi Trẻ, Nguyễn Công Thành không dừng lại ở những vinh quang của thời máy phim. Khi ảnh kỹ thuật số còn là khái niệm xa lạ với nhiều người trong nghề, ông đã tiên phong bước vào kỷ nguyên mới của báo chí hiện đại. Từ năm 1999, ông bắt đầu sử dụng máy ảnh số, kết nối trực tiếp với máy tính xách tay và gửi tin, hình ảnh về tòa soạn qua điện thoại, một quy trình tác nghiệp được xem là “đột phá” lúc bấy giờ. 

Cơn lũ lịch sử ở Huế năm 1999 là dấu mốc đáng nhớ trong hành trình ấy. Khi hầu hết các điểm tráng rửa ảnh trong vùng đều ngập nước, máy ảnh số đã giúp Nguyễn Công Thành kịp thời ghi lại những hình ảnh đầu tiên về thảm cảnh và gửi ngay về tòa soạn. Giữa biển nước tang thương, ống kính của ông không chỉ hướng vào cảnh nhà sập, đường cuốn, mà còn dừng lại nơi ánh mắt những đứa trẻ, nạn nhân nhỏ bé trong tâm lũ. Những bức ảnh ấy nhanh chóng được đăng tải, giúp bạn đọc cả nước sớm nhận thấy tình cảnh khẩn cấp ở miền Trung và hướng về cứu trợ.

“Chính công nghệ hiện đại lại có thể giúp con người lưu giữ một cách khoa học và an toàn hơn, những hình ảnh giá trị của quá khứ”, nhà báo Nguyễn Công Thành chia sẻ. Với Nguyễn Công Thành, đổi mới không chỉ là bắt kịp thời đại, mà là cách để nghề báo phục vụ con người nhanh hơn, sâu hơn và hiệu quả hơn.

Ngọn lửa nghề không nguôi

Dù đã nghỉ hưu, ông Nguyễn Công Thành vẫn chưa một ngày thực sự rời xa nghề báo. Với ông, niềm đam mê nhiếp ảnh và tinh thần làm nghề nghiêm túc dường như chưa bao giờ nguội lạnh. Ở nơi nào có câu chuyện cần được ghi lại, ở đó vẫn có bước chân của ông,  lặng lẽ, bền bỉ mà đầy nhiệt huyết.

Hơn thế, ông còn dành nhiều thời gian đồng hành cùng lớp trẻ. Khi những phóng viên mới vào nghề còn lúng túng, ông luôn là người sẵn sàng chia sẻ, hướng dẫn tận tình, gửi lại những tư liệu quý được tích lũy suốt nhiều năm công tác. Với tinh thần lạc quan ông tin rằng “ngọn lửa nghề của thế hệ ông ắt sẽ được lớp người sau đón nhận”.

Ở tuổi ngoài 70, ông vẫn đều đặn giảng dạy tại các trường đại học, truyền lại những bài học về kỹ năng cầm máy và cái tâm của người làm báo. “Hiện nay, tôi vẫn đang dạy tới mười lớp, đi dạy bất kể ngày thường hay cuối tuần,” ông cười nói. Dù lịch trình dày đặc, ông vẫn luôn ân cần trong từng giờ lên lớp, chỉnh từng khung hình, hướng dẫn từng góc máy, truyền cảm hứng cho sinh viên bằng chính niềm say mê nghề nghiệp của mình.

Chính sự tận tâm và ngọn lửa yêu nghề ấy đã khắc họa nên hình ảnh một người thầy, một người làm báo luôn cháy hết mình với nghề, để “ánh sáng của nhiếp ảnh báo chí” tiếp tục soi đường cho những thế hệ sau.