Ngôn ngữ âm nhạc lệch chuẩn trở thành “chất độc văn hoá” đối với giới trẻ

(Sóng trẻ) - Âm nhạc từng là không gian bồi đắp giá trị tinh thần tốt đẹp. Thế nhưng, ngày nay, nhiều nghệ sĩ trẻ đang khiến âm nhạc trở nên ồn ào và lệch chuẩn mực bởi ca từ thiếu văn hoá. Đáng lo ngại, các bài hát này lại phổ biến với lứa tuổi thanh thiếu niên, tạo ra tác động tiêu cực đến nhận thức của thế hệ trẻ.

Những ca khúc lệch chuẩn “chiếm sóng” mạng xã hội của giới trẻ

Gần đây, nền âm nhạc Việt Nam chứng kiến nhiều biểu hiện đáng lo ngại về việc sử dụng ngôn ngữ phản cảm, trái với thuần phong mỹ tục của dân tộc. Một số sản phẩm có ca từ cẩu thả, phô trương, thậm chí thể hiện thái độ ngạo mạn, công kích cá nhân, làm xấu hình ảnh người nghệ sĩ trong mắt công chúng. Đáng lo ngại hơn, nhiều bài hát còn mang hơi hướng cổ súy cho việc sử dụng chất kích thích, tư tưởng ngông cuồng, lấy chuyện tình dục làm trò đùa cợt. Có những ca khúc khoác áo "tình yêu" để cổ xúy quan hệ nhất thời, hay biến người nghe thành đối tượng của lời chửi. 

Trong khi đó, ở thời đại truyền thông số, mọi nội dung đăng tải trên mạng xã hội đều được lan truyền nhanh chóng và rộng rãi. Những bài hát có lời nhạc độc lạ, khiến công chúng tò mò bằng những ngôn từ gây sốc thường gây bão “viral” rất nhanh trên các nền tảng mạng xã hội. Điều đáng nói, những điệu nhạc này lại rất phổ biến đối với học sinh, sinh viên. Hàng triệu lượt xem các ca khúc này cũng chính là hàng triệu người, trong đó có không ít thanh thiếu niên đã tiếp nhận ngôn ngữ phản cảm ấy.

Chia sẻ về thực trạng này, Hải Yến (sinh viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền) cho biết: “Dù có yêu thích dòng nhạc đó hay không thì chúng mình cũng sẽ tiếp xúc thường xuyên với những bài hát đó qua ‘làn sóng viral’ mạnh mẽ trên các nền tảng mạng xã hội, đặc biệt là Tiktok”.

Một bài hát lệch chuẩn tác động sâu sắc đến thế hệ trẻ hơn khi cộng đồng mạng đẩy nó lên thành trào lưu bắt chước. Khi học sinh dùng các ca khúc như vậy làm nền nhạc cho video giải trí của lớp, hay một bài tập thể dục, thứ văn hoá ấy lại “đầu độc” đời sống tinh thần của thanh thiếu niên trầm trọng hơn nữa. Bà Trần Thị Vỹ, người dân sinh sống tại Hà Nội cho biết: “Tôi không thể cấm con dùng tài khoản mạng xã hội để quay video phục vụ hoạt động ngoại khoá của lớp. Tuy nhiên, tôi lo lắng rằng những ca từ với ngôn ngữ phản cảm và trống rỗng sẽ ảnh hưởng đến văn hoá giao tiếp và làm lệch lạc tư tưởng của con trẻ”.

Đây không còn là câu chuyện về thẩm mỹ hay sở thích âm nhạc, mà là vấn đề của giáo dục, sức khỏe tinh thần và định hình nhân cách thế hệ trẻ. Khi trẻ em thường xuyên tiếp xúc với những ca từ dung tục, ủy mị quá mức, xã hội đang vô tình để “chất độc mềm” len lỏi vào đời sống cảm xúc của các em - thứ độc không ầm ĩ, nhưng ngấm chậm và sâu. Hậu quả là nhiều đứa trẻ lớn lên với thang giá trị lệch lạc: coi tình yêu là phô trương, nỗi buồn là phong cách, và sự xúc phạm thân thể là chuyện đùa.

Giữ gìn môi trường văn hóa lành mạnh cho thế hệ trẻ

Vai trò của văn hoá rất quan trọng. Trong đó, nghệ sĩ không chỉ là người sáng tạo, họ còn là người truyền cảm hứng, định hình lối sống, tư duy và cảm xúc của công chúng. Trong bối cảnh xã hội đang chuyển mình mạnh mẽ, nghệ sĩ càng cần ý thức rõ vai trò của mình. Nghệ thuật là lĩnh vực đòi hỏi sự sáng tạo. Tuy nhiên, sự sáng tạo của người nghệ sĩ cần phải nằm trong khuôn phép và phù hợp chuẩn mực đạo đức, văn hoá của xã hội.

Mới đây, vào cuối tháng 10/2025, Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM đã có Công văn số 69-CV/BTGDVTU gửi Sở VH&TT TP, Hội Âm nhạc TP, Thành đoàn, Hội đồng Lý luận - phê bình văn học nghệ thuật TP.HCM và các cơ quan báo chí trên địa bàn, về việc đề nghị định hướng, chấn chỉnh hoạt động âm nhạc có biểu hiện lệch chuẩn văn hóa. Thời gian qua, Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử đã triển khai nhiều biện pháp quyết liệt, phối hợp với các cơ quan chức năng, thậm chí có trường hợp phải xử lý ở mức hình sự để bảo đảm tính răn đe.

Trước thực trạng trên, Bộ Văn hoá - Thể thao và Du lịch đang xây dựng Dự thảo Bộ quy tắc ứng xử văn hóa trên không gian mạng, nhằm định hướng hành vi của các cá nhân, tổ chức, đặc biệt là người có sức ảnh hưởng như nghệ sĩ. Trong đó, Dự thảo khuyến khích các cơ quan truyền thông, đơn vị tổ chức sự kiện và công ty quảng cáo hạn chế hợp tác với những cá nhân vi phạm chuẩn mực văn hoá. Các nền tảng số được khuyến khích áp dụng công nghệ như trí tuệ nhân tạo để phát hiện và chặn nội dung bất hợp pháp, chẳng hạn như ngôn từ phản cảm. 

Song song với sự kiểm soát chặt chẽ của các cơ quan chức năng, môi trường giáo dục từ nhà trường và gia đình cũng đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng môi trường văn hóa lành mạnh cho học sinh. Cô Thanh Xuân, giáo viên bộ môn nghệ thuật trường THCS Nghĩa Thành (Nghệ An) chia sẻ quan điểm: “Việc giáo dục thẩm mỹ văn hoá cần được thực hiện thường xuyên, không chỉ trong các tiết học âm nhạc mà còn qua hoạt động ngoại khoá, câu lạc bộ nghệ thuật. Khi được tiếp xúc với các giá trị nghệ thuật đúng đắn, học sinh sẽ có khả năng chọn lọc và đánh giá sản phẩm âm nhạc phù hợp hơn”.

Trong trường học, các cuộc thi dành cho học sinh cần ghi điểm sáng tạo dựa trên ngôn ngữ học đường phù hợp thay cho các bài hát thần tượng “bắt trend”. Đội ngũ giáo viên âm nhạc phải được tiếp sức bằng thư viện học liệu chuẩn, có danh mục bài hát an toàn theo lứa tuổi, có bản phối phù hợp, có lời ca đến từ chính trải nghiệm học đường Việt Nam hôm nay.

Trong bối cảnh công nghệ và mạng xã hội phát triển mạnh mẽ, việc thiết lập các quy tắc ứng xử văn hoá là cần thiết để cân bằng giữa tự do sáng tạo và trách nhiệm xã hội, từ đó bảo vệ các giá trị văn hoá dân tộc và định hướng tích cực cho thế hệ trẻ. Bên cạnh đó, chính công chúng cũng là những người quyết định giá trị của các tác phẩm âm nhạc chuẩn mực. Việc khán giả tiếp nhận âm nhạc, nghệ thuật có chọn lọc cũng góp phần giữ gìn sự trong sạch của tiếng Việt, bảo vệ môi trường văn hóa lành mạnh, tích cực cho lứa tuổi thanh, thiếu niên.