Người kể chuyện bằng ánh sáng

(Sóng trẻ) - Gần 10 năm theo đuổi nghệ thuật “điêu khắc ánh sáng”, nghệ nhân Bùi Văn Tự (sinh năm 1992) vẫn không ngừng tìm tòi, sáng tạo để biến  những tia sáng vô hình thành các tác phẩm nghệ thuật kể chuyện văn hóa Việt.

Phóng viên đã có cuộc trò chuyện với người nghệ sĩ tài hoa này về hành trình theo đuổi đam mê đầy nỗ lực và khát vọng đem loại hình nghệ thuật “điêu khắc ánh sáng” độc đáo này đến gần hơn với công chúng trong nước và quốc tế.

PV: Xin chào nghệ nhân Bùi Văn Tự, hành trình đến với nghệ thuật “điêu khắc ánh sáng” của anh diễn ra như thế nào? Khi nào anh nhận ra đây chính là con đường mà mình muốn theo đuổi?

Từ khi còn là sinh viên, tôi có quãng thời gian đi làm thêm và trong đó có một công việc là tôi phải dựng các hòn non bộ để trang trí. Trong quá trình lắp đèn để áp vào những khối non bộ mà tự tay mình vừa dựng, tôi tình cờ phát hiện ra rằng cái bóng của hòn đá đã in lên bức tường phía sau và tạo thành hình giống một con gấu. 

Ngay lúc đó, có một suy nghĩ lóe lên trong đầu tôi là tại sao mình không thử nghiên cứu để biến cái bóng đằng sau trở thành một chủ thể chính, thành một tác phẩm nghệ thuật. Từ đó, tôi bắt đầu mày mò, nghiên cứu và cho ra đời nghệ thuật “điêu khắc ánh sáng”, lúc đó là vào khoảng năm 2011. Nhưng phải đến khoảng năm 2016, sau khi đã trải qua nhiều nghề nghiệp, tôi nhận ra rằng, “điêu khắc ánh sáng” là con đường mà tôi sẽ dành toàn tâm toàn ý của bản thân để phát triển nó.

PV: Trước khi chuyên tâm vào nghệ thuật “điêu khắc ánh sáng”, anh từng làm kỹ sư xây dựng và giám đốc sáng tạo. Vậy anh nhìn lại giai đoạn đó như thế nào, và nó có ảnh hưởng gì tới công việc hiện tại của anh?

Trước khi gắn bó với nghệ thuật “điêu khắc ánh sáng”, tôi đã làm nhiều nghề, nhiều công việc. Trong đó,  kỹ sư xây dựng là nghề mà tôi đã được đào tạo 4,5 năm ở môi trường Đại học và làm việc một thời gian. Ngoài ra, tôi cũng từng làm giám đốc sáng tạo cho một số công ty về gốm. Quá trình này đã bổ trợ cho tôi nhiều kiến thức, kinh nghiệm và góc nhìn trong chặng đường phát triển nghệ thuật “điêu khắc ánh sáng”. Ví dụ, việc đã từng học và làm về xây dựng tạo cho tôi tư duy về vật liệu, kết cấu, thậm chí là kiến trúc để ứng dụng vào quá trình sáng tạo tác phẩm. Bên cạnh đó,tư duy về hình học không gian cũng giúp tôi có thể diễn tả tác phẩm theo mong muốn của mình.

PV: Tại sao anh lại đặt tên cho loại hình nghệ thuật mình theo đuổi là “điêu khắc ánh sáng”? Ý nghĩa của cái tên này là gì?

Ban đầu, tôi suy nghĩ khá nhiều để tìm một cái tên cho trường phái nghệ thuật này và có lẽ cũng mất khoảng 5 - 6 năm để tôi tìm ra cái tên phù hợp nhất. Bản chất của môn nghệ thuật này là tôi sử dụng ánh sáng kết hợp với nghệ thuật điêu khắc là chủ yếu. Thông qua nghệ thuật điêu khắc trên gỗ, trên gốm, tôi dẫn ánh sáng đi qua và tạo ra các tác phẩm nghệ thuật. Chính vì vậy, tôi đã ghép hai khái niệm “điêu khắc” và “ánh sáng” với nhau và có được tên gọi “điêu khắc ánh sáng” như hiện tại.

PV: Những thử thách lớn nhất mà anh đã gặp phải khi bắt đầu hành trình tự học và tự nghiên cứu nghệ thuật này là gì?

Quả thật, quá trình tự học, tự nghiên cứu của tôi gặp rất nhiều khó khăn. Ngoài việc trước đây Việt Nam mình có “múa bóng bằng tay”, thì trường phái nghệ thuật  chưa từng có ai làm để tôi nghiên cứu và học hỏi kinh nghiệm. Thời gian đầu, tôi phải tự thử nghiệm nhiều lần từ những hình mẫu đơn giản được sắp xếp từ phế liệu như hình con chim, xe máy hay hình con bướm,... Qua mỗi lần thử, tôi lại rút ra thêm kinh nghiệm. Dần dần, tôi làm chủ được kỹ thuật và đến nay có thể sáng tạo với mọi chất liệu mà không còn giới hạn nào nữa.

PV: Khi ánh sáng chiếu vào vật thể và tạo nên bóng - hình, theo anh, yếu tố nào quan trọng nhất để tạo nên một tác phẩm hoàn chỉnh: góc chiếu, loại vật liệu, hay ánh sáng?

Tất cả mọi yếu tố từ góc chiếu, loại vật liệu cho đến ánh sáng đều quan trọng, và ánh sáng chính là yếu tố then chốt nhất. Tuy nhiên, khi tôi đã coi đây là nghề nghiệp của mình và đặt tên cho môn nghệ thuật này là “điêu khắc ánh sáng”, khi tôi đã có thể kiểm soát được hoàn toàn các góc chiếu, loại vật liệu và ánh sáng, thì điều quan trọng nhất đối với tôi, đó là tác phẩm đó nói lên điều gì, kể câu chuyện gì, thông điệp muốn gửi đến người xem là gì. Khi tôi đã xác định được chủ đề, câu chuyện và thông điệp của tác phẩm đó, tôi mới bắt tay vào công đoạn chọn góc chiếu, ánh sáng và nguyên vật liệu để thực hiện tác phẩm.

PV: Vậy quá trình từ lúc lên ý tưởng đến khi hoàn thiện một tác phẩm ánh sáng của anh thường mất bao lâu?

Quá trình mà tôi lên ý tưởng cho đến khi hoàn thiện tác phẩm kéo dài vào khoảng từ 1-3 tháng,  tùy vào từng tác phẩm, từng nguyên vật liệu và quan trọng vẫn là tuỳ vào thông điệp, điều mà tôi muốn gửi gắm qua tác phẩm. Cũng có những tác phẩm mà tôi phải mất 1 năm mới có thể hoàn thiện.

PV: Rất nhiều tác phẩm của anh gắn với văn hóa, lịch sử, con người Việt Nam. Anh có thể nói về ý tưởng đằng sau việc lựa chọn chủ đề đó không?

Sau một quá trình dài gắn bó với công việc, học hỏi và tích lũy kinh nghiệm trong nghệ thuật “điêu khắc ánh sáng”, cùng quá trình đi trải nghiệm ở các làng nghề, tìm hiểu về những giá trị nghệ thuật truyền thống, tôi nhận ra vai trò của lịch sử, của văn hoá Việt Nam. Đó chính là nền tảng quan trọng để thông qua quá trình tìm hiểu, chúng ta có thể tiếp tục kế thừa những nền tảng truyền thống, phát huy sức mạnh của những con người đương đại, của thế hệ trẻ. Do đó, tôi chọn chủ đề về văn hoá, lịch sử cho tác phẩm của mình với niềm tin rằng, ngày hôm nay, thế hệ trẻ được soi rọi bởi ánh sáng của lịch sử, phản chiếu nên hình bóng của tương lai.

PV: Trong tương lai gần, anh có dự định gì trong việc phát triển, lan rộng loại hình nghệ thuật “điêu khắc ánh sáng”?

Tôi muốn thực hiện thêm những bộ sưu tập tác phẩm về chủ đề lịch sử, văn hoá, đời sống con người, tình mẫu tử,... Thông qua những tác phẩm đó, tôi muốn truyền tải những câu chuyện, thông điệp về lịch sử, văn hoá, con người Việt Nam đến với du khách trong nước và bạn bè quốc tế khi đến du lịch ở Việt Nam. Bên cạnh đó, tôi cũng có dự định tổ chức triển lãm tại Hải Phòng vào tháng 11 tới, để tiếp tục quảng bá hình ảnh và giá trị của trường phái nghệ thuật này.

PV: Theo anh, vai trò của nghệ thuật “điêu khắc ánh sáng” trong việc quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới như thế nào?

Những giá trị truyền thống của lịch sử, văn hoá, con người Việt Nam đều đã được khắc họa rõ nét qua nhiều loại hình nghệ thuật truyền thống, qua các làng nghề, triển lãm,... Với riêng nghệ thuật “điêu khắc ánh sáng”, tôi thấy rằng, cũng vẫn chất liệu ấy, nhưng môn nghệ thuật này lại là một thứ “gia vị”, đem lại góc nhìn hoàn toàn mới mẻ. 

Qua đó, tôi hy vọng nghệ thuật “điêu khắc ánh sáng” sẽ tạo nên một điểm nhấn độc đáo, thu hút và tạo ấn tượng cho bạn bè quốc tế với những những câu chuyện về văn hoá, lịch sử và con người Việt Nam. Sắp tới, khoảng cuối năm nay, tôi dự định mang các tác phẩm của mình giới thiệu tại một triển lãm ở Hàn Quốc, như một cách đưa “điêu khắc ánh sáng” - hình ảnh của nghệ thuật Việt Nam đến gần hơn với công chúng quốc tế.

PV: Anh có lời khuyên nào cho các nghệ sĩ trẻ muốn theo đuổi nghệ thuật kết hợp ánh sáng, đặc biệt là những người mới bắt đầu và chưa rõ con đường phát triển?

Nhìn lại con đường mà mình đã học hỏi, nghiên cứu và phát triển với nghề, tôi cũng muốn chia sẻ đôi điều với những bạn có niềm đam mê theo đuổi môn nghệ thuật này. Không chỉ với riêng nghệ thuật “điêu khắc ánh sáng”, mà với bất kỳ một lĩnh vực, công việc và ngành nghề mà chúng ta muốn theo đuổi, chúng ta cần phải có định hướng cụ thể và góc nhìn đối với lĩnh vực mà mình quan tâm. Khi đã xác định được con đường tương lai mà mình muốn đi, thì yếu tố tiên quyết để các bạn có thể thành công không chỉ với tất cả mọi ngành nghề, mọi công việc mong muốn, đó là sự kiên trì và tình yêu, đam mê đối với lĩnh vực, ngành nghề mà các bạn đã lựa chọn.

Cảm ơn nghệ nhân Bùi Văn Tự với những chia sẻ của anh trong buổi trò chuyện ngày hôm nay!