Nhớ vị Sơn Tra Yên Bái

2013-02-23 20:18:40

(Sóng Trẻ) - Một chút men say chếnh choáng với vang Sơn Tra, ngất ngây trong nồng nàn hương rượu táo rừng do đồng bào chưng cất hay đơn giản chỉ là cái cảm giác thèm, nhớ một miếng táo mèo trắng ngần trộn cùng muối ớt nơi quán cóc ven đường… Chỉ chừng ấy cũng đủ gợi nhớ trong ta về quả Sơn Tra của vùng cao Yên Bái, để mùa qua mùa lại háo hức tìm về…

Cứ mỗi độ thu về, trên khắp các con đường của thành phố Yên Bái lại tấp nập những gian hàng táo mèo, những người ghé qua lại có dịp đem theo thứ quà của quê hương Yên Bái này về.

Không giống như những quả của những vùng quê khác, táo mèo (hay còn gọi là Sơn Tra) mang vị chua chua, chan chát nhưng khi ăn vào lại thấy ngòn ngọt trong cổ họng. Với người Yên Bái, đây là thứ quả nn độc đáo. Du khách ăn lần đầu sẽ cảm thấy chát đắng trong cổ họng, ăn lần thứ hai thấy ngòn ngọt, giòn giòn, chua chua hòa lẫn với gia vị cay cay, và cứ thế say vị táo mèo từ lúc nào không hay.

Quả táo mèo (Sơn Tra).

Không biết có phải là thứ quả của núi rừng vùng cao hay không nữa mà quả Sơn tra ấy lại mang đủ vị của đất, của rừng, của con người nơi đây và cả hương vị cuộc đời như thế. Cứ vào độ tháng 9, tháng 10 âm lịch là táo mèo chin rộ. Bước tới đầu thành phố, những gian hàng táo mèo rộ lên một màu vàng óng. Dưới nắng thu, cái hương nhè nhẹ, dìu dịu của táo mèo chín khiến người ta ngây ngất say trong men đất trời, say trong hương thứ quả ấy.

Cây Sơn Tra là cây thuộc họ thân gỗ, tán rộng, sống tự nhiên trên những cánh rừng ở những miền núi cao. Ở Yên Bái, cây Sơn Tra thường sống ở những vùng núi cao phía tây của tỉnh tập trung nhiều ở ba huyện Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Văn Chấn - nơi có nền nhiệt độ đặc biệt, mùa hè nóng và nắng ảnh hưởng của gió lào, mùa đông chịu ảnh hưởng của giá lạnh vùng cao - có lẽ vì phát triển trong điều kiện tự nhiên và sinh sống cùng đồng bào dân tộc Mông như vậy mà Sơn Tra còn được mang một tên nữa là: Táo Mèo.

Táo mèo ra hoa vào mùa xuân, thu đến là quả chín. Người ta nói rằng táo mèo có hai loại là táo ngố, quả to thường hay bày bán phổ biến tại các của hàng, thường có vị chát xít; và một loại nữa là táo rừng, thường mọc ở rừng thông, loại quả này nhỏ, khi chín có màu hồng trắng hoặc vàng trong, hai má đỏ như má người thiếu nữ dân tộc vùng cao này. Loại táo rừng khi ăn có vị thanh thanh và ngọt dịu. Những người không dành thường chọn những quả to, đẹp để làm quà. Tuy nhiên, quả táo mèo nn là loại quả nhỏ, người ta cũng nói rằng quả táo mèo nn là những quả có nguồn gốc từ Tú Lệ (thuộc huyện Văn Chấn) hoặc táo mèo Mù Cang Chải.

Một chút men say chếnh choáng với vang Sơn Tra.

Là thứ quà cho mọi người nhưng táo mèo còn có công dụng chữa nhiều bệnh. Đông y gọi loại quả này là quả Sơn Tra, là một vị thuốc chữa đầy bụng, ợ chua, cầm tiêu chảy, hạ huyết áp, cải thiện sức co bóp của tim. Đặc biệt ở quả Táo mèo là người dùng có thể sử dụng một cách triệt để. Hạt và ruột có nhiều tính năng giảm béo, hạ huyết áp, an thần cân bằng sinh lý và phòng chống tích cực các biến chứng do tăng huyết áp gây ra… Chính bởi thế táo mèo được dùng nhiều trong các vị thuốc bồi bổ tinh thần và chế thành rượu vang khai vị được nhiều người ưa thích.

Táo mèo đem về gọt vỏ, ngâm qua dấm pha loãng cho bớt chát rồi đem muối sổi với đường, muối và ớt thì quả là một món nn tuyệt vời, vị cay, mặn, ngọt, giòn, là thứ quà mà bạn gái rất thích.

Mùa đông có thêm ô mai táo mèo vừa có vị cay của gừng lại thêm vị chua ngọt càng hấp dẫn. Khách đi xe thường hay mang bên mình đôi lúc đem ra nhấm nháp cho khỏi say xe và buồn miệng.

Hè vè có cốc si rô táo mèo ngọt mát xua đi cái nắng vùng cao. Táo mèo và đường kết hợp với nhau tạo ra một dung dịch vàng, sóng sánh như mật ong, có vị chua mát, ngọt thanh, không còn vị chát, mùi thơm nhẹ nhàng lan tỏa; nếu để dành dùng trong một thời gian ngắn thì đây quả là một loại nước dễ uống thơm nn, giải nhiệt phù hợp với mọi lứa tuổi. Đây cũng là cách bảo quản táo mèo trong thời gian lâu dài trong mỗi gia đình như những quả khác như mơ, dâu…

Và táo mèo khi được chế biến thành rượu được dung mỗi dịp khi trong nhà có khách quý, cũng giống như rượu mật ong nơi đây. Rượu táo mèo chắt lọc tất cả những tinh túy nhất trong thứ quả này. Nâng li rượu táo mèo đầu xuân và cùng nhau cầu chúc cho năm mới an lành mà sao hương táo mèo cứ quyện lấy cả tâm hồn người thưởng rượu, ta say say mãi vào cả đất trời, cả con người nơi đây…

Mỗi chuyến xe khách lại chạy về những miền quê xa, xa mãi, những du khách lại hân hoan mang táo mèo như một thứ quà độc đáo của quê hương Yên Bái đi khắp mọi miền của Tổ quốc, và rồi hẹn đến mùa táo mèo năm sau lại về…

Nông Thị Mơ
Lớp Phát thanh K30
Học viện Báo chí và Tuyên truyền.