Sử dụng máu, nước tiểu, nước bọt để phát hiện ung thư

2019-04-09 21:58:37

(Sóng Trẻ) - Xét nghiệm ung thư trong máu, nước tiểu hoặc thậm chí nước bọt: Cách tiếp cận này được gọi là "chén thánh" để chẩn đoán một căn bệnh, là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ hai trên thế giới, và nó đã thúc đẩy một lĩnh vực nghiên cứu tiếp tục gây sốc và những câu hỏi đặt ra.

Ảnh chụp màn hình từ video

Các bác sĩ có thể chẩn đoán ung thư theo một số cách, bao gồm lấy sinh thiết mô nơi nghi ngờ có khối u; xét nghiệm hình ảnh như X-quang, siêu âm hoặc MRI; và xét nghiệm sàng lọc như nội soi hoặc nội soi đại tràng. Tuy nhiên, một số phương pháp tiếp cận có thể gây khó chịu cho bệnh nhân hoặc có thể đi kèm với các hóa đơn y tế khổng lồ, chưa kể các nhược điểm có thể xáy ra khác.

Trong tương lai, nhiều nhà nghiên cứu ung thư đang tìm hiểu liệu xét nghiệm ung thư có thể chỉ liên quan đến việc thu thập và phân tích mẫu máu, nước bọt hoặc nước tiểu của bạn để nó không xâm lấn, rẻ hơn và hấp dẫn hơn đối với bệnh nhân - đặc biệt là khi cố gắng chẩn đoán sớm ung thư.

Các chất lỏng trong cơ thể hoặc sinh thiết lỏng"có khả năng giúp các bác sĩ lâm sàng sàng lọc bệnh, phân tầng bệnh nhân để điều trị tốt nhất và theo dõi sự đáp ứng điều trị và phát triển của sức đề kháng", Hiệp hội Nghiên cứu Ung thư Hoa Kỳ cho biết.

Khoa học đằng sau việc phát hiện các dấu hiệu ung thư trong sinh thiết lỏng - và làm thế nào điều đó có thể thay đổi toàn bộ trải nghiệm của bệnh nhân và sức khỏe cộng đồng - vẫn còn ở giai đoạn đầu thử nghiệm, nhưng đã tạo ra một số hứng thú.

Các thính giả thì thầm với nhau trong phòng hội nghị đông đúc tại Trung tâm Hội nghị Thế giới Georgia ở Atlanta hôm thứ ba trong cuộc họp thường niên của Hiệp hội Nghiên cứu Ung thư Hoa Kỳ, nơi các nhà nghiên cứu ung thư và các chuyên gia y tế khác tập trung để xem một hội đồng các nhà khoa học trình bày dữ liệu mới nhất về việc sử dụng sinh thiết lỏng để phát hiện ung thư.

"Nếu sinh thiết lỏng giúp phát hiện ung thư sớm, điều đó sẽ có lợi - vì phát hiện ung thư sớm hơn, cơ hội sống sót cao hơn - nhưng cần nhiều nghiên cứu hơn", Nickolas Papadopoulos, giáo sư ung thư và bệnh lý học tại Johns Hopkins Kimmel Trung tâm Ung thư ở Baltimore, người trình bày như một phần của hội thảo đó nói.

Ảnh chụp màn hình từ video

Với sự phát hiện, ông cho biết "đó là một sự khác biệt của suy nghĩ chủ động hơn là phản ứng với căn bệnh này”.

'Chén thánh' của các xét nghiệm ung thư có thể trông như thế nào?

Trong phần hiện tại của nghiên cứu sinh thiết lỏng, hầu hết các nghiên cứu dường như tập trung vào xét nghiệm máu. Đã có những phát triển trong việc tạo ra các xét nghiệm máu để phát hiện giai đoạn sớm của ung thư đại trực tràng và ung thư vú, cùng những ung thư khác.

Tuy nhiên, nghiên cứu phát triển này có một số hạn chế. Nói chung, xét nghiệm sàng lọc ung thư có thể đi kèm với rủi ro cung cấp kết quả sai hoặc âm tính giả, chẩn đoán quá mức hoặc thậm chí các phương pháp điều trị không cần thiết, tất cả các giới hạn của xét nghiệm máu.

Quá liều cũng có thể là một rủi ro nếu xét nghiệm phát hiện ung thư hóa ra là phát triển chậm. Chẳng hạn, theo một nghiên cứu được công bố trên Annals of Internal Medicine năm 2017, 1 trong 3 phụ nữ bị ung thư vú được phát hiện bằng chụp quang tuyến vú có thể được điều trị một cách không cần thiết, bởi vì các xét nghiệm sàng lọc của họ phát hiện khối u phát triển chậm.

Mặt khác, phát hiện ung thư trong xét nghiệm máu dễ thu thập có thể cải thiện tỷ lệ sống sót khi ung thư được phát hiện sớm và có thể thuận lợi cho các bệnh nhân. Medha Deoras - Sutliff, một người sống sót sau ung thư vú hai lần và giám đốc điều hành của Medha Deoras-Sutliff cho biết, việc có thể phát hiện ung thư từ việc lấy máu đơn giản hơn so với sinh thiết xâm lấn Tổ chức EHE, một tổ chức phi lợi nhuận tập trung vào một loại khối u mạch máu hiếm gặp có tên là epithelioid hemangioendothelioma.

Sutliff lần đầu tiên được chẩn đoán mắc bệnh ung thư vú 26 năm trước, ở tuổi 27, sau khi cô nói với bác sĩ chăm sóc chính của mình về một khối u ở vú. Cô đã trải qua một sinh thiết kim, trong đó một cây kim được buộc vào vú của cô tại vị trí của khối u để lấy ra các mẫu của nó.

"Trong vòng vài phút, họ đã có thể nhìn vào nó và tôi nhận được câu trả lời là lành tính", ông Sutliff, tốt nghiệp chương trình Nhà khoa học sinh tồn AACR nói. "Tôi nghĩ rằng điều đó ổn, nhưng chúng tôi đã nói chuyện với một vài nhà cung cấp dịch vụ y tế khác và họ nghĩ, “Chà, bạn cũng có thể gỡ bỏ nó và bạn không phải suy nghĩ lại về điều đó", cô nói.

"Tôi đã loại bỏ nó, và khi kiểm tra sau khi phẫu thuật, họ đã tìm thấy, ở một khu vực khác của khối u đó, một số tế bào đáng ngờ. Vì vậy, với tôi là làm thế nào với sinh thiết, sinh thiết truyền thống, họ kéo các phần từ một khu vực nhất định, điều đó có nghĩa là toàn bộ khu vực nghi ngờ là thống nhất? À, chúng tôi biết điều đó không đúng ", cô nói. "Ung thư không giống nhau ở mỗi bệnh nhân và thậm chí trong từng khối u. Sinh thiết chỉ nhìn vào một khu vực cụ thể của khối u nghi ngờ."

Ảnh chụp màn hình từ video

Sutliff tiếp tục theo dõi bộ ngực của cô, và khi cô 36 tuổi, các bác sĩ nhận thấy có gì đó đáng ngờ trên hình chụp nhũ ảnh của cô. Lần này, "tôi phải làm sinh thiết kim lõi", cô nói. "Bạn nằm bẹp trên bàn, và bạn nằm sấp, và vú của bạn được đặt trong một cái lỗ, và bàn của bạn được nâng lên. Bác sĩ X quang nằm dưới bạn, và bạn được gây tê cục bộ, và một cây kim rỗng được hướng dẫn vào vú".

Sinh thiết của cô cho thấy cô bị ung thư vú một lần nữa, nhưng đó là ở giai đoạn đầu và sau khi điều trị, Sutliff đã nhanh chóng hồi phục nó. Tuy nhiên, sinh thiết cho cả hai chẩn đoán ung thư của cô là "khó khăn", cô nói. Nếu tương lai tổ chức một xét nghiệm máu đơn giản có thể thay thế sinh thiết xâm lấn nhiều hơn cho một số bệnh nhân, điều đó sẽ có lợi, ông Sutliff nói.

"Chén thánh đó là việc lấy máu sẽ phát hiện ung thư trong máu của bạn, có thể xác định chính xác ung thư có thể ở đâu trong cơ thể và hy vọng cho chúng tôi biết liệu ung thư có cần điều trị hay không", cô nói.

Một sự tiến hóa đẫm máu của xét nghiệm ung thư

Mới năm nái, nghiên cứu về xét nghiệm máu mới được phát triển để phát hiện nhiều bệnh ung thư đã được trình bày tại hội nghị thường niên của Hiệp hội Ung thư lâm sàng Hoa Kỳ tại Chica. Nghiên cứu đã sàng lọc DNA từ các tế bào ung thư và có thể phát hiện 10 loại ung thư khác nhau với độ chính xác tốt, theo nghiên cứu. Nghiên cứu bao gồm 1.627 mẫu máu từ 749 người không có chẩn đoán ung thư và 878 người bị ung thư mới được chẩn đoán chưa được điều trị.

Nó bao gồm ba xét nghiệm trên mẫu máu của người tham gia và cho thấy độ nhạy trong việc phát hiện 10 loại ung thư: đại trực tràng, thực quản, đầu và cổ, gan mật, phổi, u lympho, đau tủy, buồng trứng, tụy và vú. Xét nghiệm được chẩn đoán chính xác nhất là ung thư buồng trứng, với độ chính xác 90%, tiếp theo là gan mật - một loại ung thư gây tử vong cao tấn công gan và túi mật - và ung thư tuyến tụy, với độ chính xác 80%.

Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là số người phát hiện những bệnh ung thư này rất ít. Đối với cả ung thư buồng trứng và ung thư tuyến tụy, chỉ có 10 trường hợp được phát hiện, trong khi chỉ có năm người bị ung thư gan được xác định. Ung thư đầu và cổ cũng như ung thư phổi được phát hiện với độ chính xác ít nhất: lần lượt là 56% và 59%.

Ảnh chụp màn hình từ video

Tuy nhiên, ý tưởng sử dụng máu để sàng lọc ung thư không có gì mới. Liviu Movileanu, giáo sư vật lý tại Đại học Syracuse, New York, cho biết: "Các xét nghiệm máu thường được tham gia vào đánh giá ban đầu về sự hiện diện của các loại ung thư khác nhau. Một ví dụ phổ biến là xét nghiệm PSA để phát hiện ung thư tuyến tiền liệt".

Xét nghiệm kháng nguyên đặc hiệu tuyến tiền liệt đo mức protein PSA trong máu của một người đàn ông để xác định xem anh ta có bị ung thư tuyến tiền liệt hay không. Mức độ của protein này được sản xuất bởi tuyến tiền liệt được tăng lên trên một giá trị quan trọng trong điều kiện ung thư tuyến tiền liệt. "Tuy nhiên, điều này và các dấu ấn sinh học protein khác có thể trải qua các mức khuếch đại đáng kể trong máu ngay cả trong điều kiện không ung thư", Movileanu nói.

"Do đó, các xét nghiệm máu hiện tại của chúng tôi để chẩn đoán ung thư thường được kết hợp với các thủ tục khác, chẳng hạn như xét nghiệm hình ảnh và sinh thiết", ông nói thêm rằng cần phải nghiên cứu thêm trước khi xét nghiệm máu để chẩn đoán ung thư sẽ không còn cần các thủ tục bổ sung để xác nhận kết quả.

Movileanu và các đồng nghiệp đã thực hiện một số nghiên cứu đó. Năm nái, họ đã tạo ra một cảm biến nhỏ, gọi là nanopore, có thể phát hiện protein trong thời gian thực trong các mẫu huyết thanh. Cảm biến này đã được mô tả trong một bài báo gần đây trên tạp chí Nature Biotech.

"Kiến trúc của cảm biến này khá chung chung, do đó nó có thể được áp dụng cho nhiều protein huyết thanh", Movileanu nói. Nếu nghiên cứu này và các nghiên cứu khác về phương pháp xét nghiệm máu chứng tỏ là thành công, các xét nghiệm sàng lọc ung thư có thể "hoàn thành trong vài phút", ông nói. "Bằng cách này, chúng tôi sẽ có thể sàng lọc một lượng lớn dấu ấn sinh học protein và DNA".

Ảnh chụp màn hình từ video

Cũng đã có sự phát triển trong việc xác định các nhà nghiên cứu protein và dấu ấn sinh học muốn phát hiện.

'Một xét nghiệm máu toàn cầu ... là mục tiêu cuối cùng'

Các nhà khoa học tại Mayo Clinic và một công ty chẩn đoán ung thư có tên là Exact Science đã hợp tác nghiên cứu để xác định các protein hoặc dấu ấn sinh học cụ thể gắn với các loại khối u khác nhau. Ý tưởng là nếu những dấu ấn sinh học đó có thể được tìm thấy trong máu, chúng có thể được sử dụng để chẩn đoán khối u ở các khu vực khác nhau của cơ thể.

"Chúng tôi đã xác định được dấu ấn sinh học cho 13 trong số 15 bệnh ung thư hàng đầu", bao gồm ung thư vú, ung thư đại trực tràng và gan, Tiến sĩ Paul Limburg, bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa tại Mayo Clinic ở Rochester, Minnesota và đồng giám đốc y khoa của Exact Science cho biết.

Tuy nhiên, cần nhiều công việc hơn trước khi những dấu ấn sinh học đó có thể được sử dụng để phát hiện và chẩn đoán bệnh ung thư ở bệnh nhân ở giai đoạn đầu. "Mặc dù nhiều câu đố đang được ghép lại từ góc độ khoa học, nhưng vẫn sẽ mất nhiều năm để tiến hành và hoàn thành nghiên cứu lâm sàng nghiêm ngặt cần thiết để đưa các xét nghiệm này vào thực tiễn hàng ngày", Limburg nói.

"Một trong những thách thức để phát triển xét nghiệm máu để phát hiện ung thư giai đoạn đầu là dòng máu chỉ có mức DNA khối u trong vài phút", ông nói. "Một xét nghiệm máu có thể xác định ung thư giai đoạn cuối có thể gần hơn, nhưng mục tiêu chính là phát hiện ung thư sớm hơn, lý tưởng nhất là ở giai đoạn tiền ung thư, khi có cơ hội tốt nhất để điều trị hoặc thậm chí phòng ngừa".

Ảnh chụp màn hình từ video

Nếu ung thư giai đoạn đầu không bị phát hiện trong xét nghiệm máu hoặc loại sinh thiết lỏng khác, điều đó có thể khiến bệnh nhân có nguy cơ kết quả âm tính giả, Tiến sĩ Ravi Salgia, giáo sư và chủ tịch của Khoa Ung thư và Nghiên cứu Điều trị Ung thư Thành phố Hope ở California.

Salgia và các đồng nghiệp đã nghiên cứu cách sử dụng các xét nghiệm máu để xác định phương pháp điều trị tốt nhất cho bệnh nhân ung thư phổi đã được chẩn đoán, nhưng sử dụng xét nghiệm máu để chẩn đoán vẫn còn chưa được xem xét. "Tôi thực sự nghĩ rằng chúng tôi lạc quan về việc có nhưng chúng tôi có thân nhau không? Trong tâm trí của tôi, tôi chưa nghĩ như vậy", Salgia nói.

Nhìn chung, "tương lai của xét nghiệm ung thư vẫn còn là một đề tài hấp dẫn. Nếu lời hứa sinh thiết lỏng là đúng, bệnh nhân và nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe sẽ có quyền truy cập vào các xét nghiệm chính xác và thuận tiện có thể phát hiện ung thư sớm hơn", Limburg nói.

"Một xét nghiệm máu toàn cầu - trong đó một lần lấy máu có thể cho bạn biết bạn mắc loại ung thư nào và là mục tiêu cuối cùng và sẽ là một bước đột phá lớn về mặt khoa học và lâm sàng", ông nói. "Trong khi các thách thức vẫn còn, cả về mặt khoa học và từ góc độ quy định, có vẻ hợp lý rằng loại hình đột phá này sẽ có thể đạt được trong suốt cuộc đời của chúng ta".

Đắc Quang (Theo CNN)