Thượng tá, nhà báo Đinh Trọng Hải: Hãy để đam mê với ảnh dẫn lối các bạn!

(Sóng trẻ) - Với Thượng tá, nhà báo Đinh Trọng Hải – Trưởng Ban Ảnh Báo Quân đội Nhân dân, một bức ảnh báo chí không chỉ là sự sắp đặt kỹ thuật hoàn hảo, mà phải là nơi cảm xúc và hiện thực đời sống gặp gỡ, tạo nên những lát cắt chân thật và thú vị. Vậy điều gì đã định hình nên quan điểm sắc sảo này? Chúng tôi đã có dịp lắng nghe những chia sẻ hết sức thực tế, thấm đẫm kinh nghiệm về chuyện nghề, về con đường chinh phục khoảnh khắc "vàng mười" của người làm báo ảnh nói chung và của cá nhân nhà báo Đinh Trọng Hải nói riêng. 

PV: Cơ duyên nào đưa nhà báo Đinh Trọng Hải tới với nghề báo ảnh mà không phải những loại hình báo chí khác? 

Với tôi, con đường đến với báo ảnh là một sự chuyển mình bất ngờ. Tôi vốn là người "tay ngang" vì xuất phát điểm là sinh viên chuyên ngành Du lịch của trường Đại học Văn Hoá. Sau này, khi quyết định theo nghề, tôi mới học thêm văn bằng hai báo in. Tuy nhiên, chính trong quá trình học tập và làm việc, niềm yêu thích đặc biệt dành cho nhiếp ảnh đã trỗi dậy. Từ một đam mê thuần túy với từng khuôn hình, nó dần dần trở thành sở trường và định hướng nghề nghiệp của tôi.

Năm 2007, khi mới bước chân vào làng báo, tôi đã bị cuốn hút bởi sự phóng khoáng, lãng mạn của báo ảnh. Hình ảnh những du khách nước ngoài rong ruổi miền núi trên xe cào cào, với chiếc máy ảnh chuyên nghiệp trên tay, đã gieo mầm trong tôi khát khao sở hữu một chiếc máy ảnh để ghi lại những lát cắt thú vị của cuộc sống.

Thời điểm đó, việc học về ảnh và kỹ thuật còn khá khó khăn do mạng xã hội chưa phát triển. Chúng tôi phải tìm đến các diễn đàn ảnh như VNPHOTO hay XÓM nhiếp ảnh. Đó chính là những "sân chơi thực chiến" để các thành viên bình chọn, khích lệ và học hỏi lẫn nhau. May mắn lớn nhất là sau này, khi chuyển về Báo Quân đội Nhân dân và được công tác tại Ban Ảnh, tôi đã có cơ hội được "chắp cánh", tạo mọi điều kiện để theo đuổi trọn vẹn niềm đam mê của mình.

PV: Trong quá trình tác nghiệp, ngoài các yếu tố kỹ thuật cơ bản của nhiếp ảnh, điều gì khác mà nhà báo thường đặc biệt chú trọng? 

Đối với phóng viên ảnh chúng tôi, mối quan tâm lớn nhất không chỉ dừng lại ở việc tạo ra một khuôn hình đẹp. Điều cốt lõi là làm thế nào để nội dung của bức ảnh được truyền tải một cách trọn vẹn nhất đến người xem. Tác phẩm ấy phải chứa đựng hàm lượng thông tin sâu sắc, khiến bạn đọc khi tiếp nhận cũng cảm thấy rung động và thấu hiểu được dụng ý mà người chụp muốn gửi gắm. Xin nhấn mạnh, bức ảnh được chụp bằng máy móc hiện đại hay ống kính đắt tiền cũng chỉ là yếu tố phụ mà thôi!

PV: Để có một bức ảnh đẹp, có tính báo chí, theo nhà báo Đinh Trọng Hải cần phải có những yếu tố nào? Nó khác gì với một bức ảnh nghệ thuật thông thường? 

Đây quả thực là một câu hỏi rất thú vị! Trước tiên, cần xác định rõ: ảnh báo chí và ảnh nghệ thuật đều thuộc thể loại nhiếp ảnh chung. Tuy nhiên, ảnh báo chí mang một sứ mệnh lớn lao hơn, đó là phải phản ánh hiện thực cuộc sống một cách chân thực nhất. Mọi thông tin, sự vật, hiện tượng và con người trong bức ảnh đều phải đạt độ "thật" cao nhất có thể.

Đối với phóng viên ảnh báo chí, chúng tôi luôn phải chạy đua với thời gian để chớp lấy những khoảnh khắc chỉ diễn ra một lần, những sự kiện không lặp lại. Điều này hoàn toàn khác biệt với ảnh nghệ thuật, nơi người chụp có thể kiên nhẫn chờ đợi cả ngày, thậm chí cả tháng, để bắt được khoảnh khắc theo ý muốn chủ quan. Do đó, người làm ảnh báo chí bắt buộc phải có sự nhạy bén, khả năng phán đoán để chớp được khoảnh khắc đắt giá nhất.

Vậy, lý thuyết ảnh nghệ thuật có được áp dụng trong ảnh báo chí không? Câu trả lời là: Có! Những yếu tố giúp bức ảnh trở nên đẹp và hài hòa hơn đều được nhà báo vận dụng một cách nhanh nhạy. Ví dụ, việc tận dụng ánh sáng mặt trời, đưa nhân vật vào vùng sáng, hay cố tình chụp ngược sáng có dụng ý, cân bằng hậu cảnh để bức ảnh không bị rối... tất cả đều là nhờ vào kiến thức nền tảng của nhiếp ảnh.

PV: Với đặc thù của ảnh báo chí, khi phải xông pha tác nghiệp, những khó khăn và áp lực mà anh Đinh Trọng Hải và đồng nghiệp thường gặp phải là gì?

Mọi loại hình báo chí đều đòi hỏi nhà báo phải có tinh thần dấn thân và tiếp cận được hiện trường. Tuy nhiên, đối với báo ảnh, phóng viên cần sự lăn xả vượt trội. Chúng tôi luôn phải túc trực tại tâm điểm sự kiện để tính toán và chọn ra những vị trí đắc địa nhất, nhằm lột tả sự kiện một cách chân thực và sống động.

Chính việc lựa chọn góc máy, vị trí đứng tác nghiệp đôi khi đẩy chúng tôi vào những tình huống nguy hiểm hơn các phóng viên viết, những người có thể chọn nơi an toàn để thu thập thông tin hay phỏng vấn. Phóng viên ảnh buộc phải lao vào hiện trường, bất chấp mưa ngập hay nắng rát, để có được những khuôn hình chất lượng. Vì lẽ đó, làm báo ảnh tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn bất kỳ loại hình nào khác, thậm chí có thể đối diện với nguy hiểm tính mạng do thiên tai hay tai nạn.

Thêm vào đó, phóng viên ảnh còn phải có một nền tảng sức khỏe thật tốt, vì luôn cần mang vác theo mình những thiết bị quay chụp nặng nề trong suốt quá trình tác nghiệp.

PV: Trong vô vàn lần xông pha tác nghiệp, bộ ảnh hay kỷ niệm nào là đáng nhớ nhất đối với cá nhân nhà báo? 

Việc được công tác tại Báo Quân đội Nhân dân thực sự là một sự may mắn lớn đối với tôi. Đây là một tờ báo uy tín, có vị thế, mang đến cho tôi vô vàn cơ hội để tác nghiệp tại những sự kiện trọng đại của đất nước. Và trong số đó, sự kiện để lại ấn tượng sâu sắc nhất có lẽ là Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ - Triều năm 2019.

Tôi đã có mặt tại Ga Đồng Đăng, ghi lại khoảnh khắc lãnh đạo Kim Jong Un bước xuống tàu và vẫy tay chào. Sự kiện đó đòi hỏi chúng tôi phải chạy đua với thời gian, bất chấp cơn mưa đêm để kịp đến họp báo đột xuất của nước bạn. Cũng trong sự kiện này, tôi đã phải túc trực ròng rã 5 tiếng đồng hồ ở sân bay Nội Bài, chỉ để chớp được khoảnh khắc Tổng thống Donald Trump xuất hiện ở cửa máy bay – một khoảnh khắc vỏn vẹn chỉ 10 giây. Với tôi, đó là một kỷ niệm nghề nghiệp vô cùng đáng nhớ! 

PV: Với sự phát triển mạnh mẽ của Trí tuệ Nhân tạo (AI), đâu là những thuận lợi và thách thức lớn nhất đối với sinh viên trẻ muốn theo đuổi lĩnh vực ảnh báo chí hiện nay?

Theo tôi, thách thức lớn nhất đối với cả giới trẻ, sinh viên và những nhà báo đang hành nghề chính là yêu cầu phải liên tục làm mới bản thân và học hỏi không ngừng. Chúng ta phải xác định mình là những "ký giả của thời đại" và phải luôn ghi nhớ lời dạy của Bác Hồ: "Học, học nữa, học mãi".

Việc học ở đây là tìm hiểu sâu về những gì AI đã và đang làm được, đồng thời tìm cách ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào công việc. Chúng ta nên xem AI là công cụ hỗ trợ cho những công việc thứ cấp. Thời gian còn lại, hãy tập trung vào các nhiệm vụ ở phân tầng cao hơn để tạo ra những sản phẩm chất lượng, giàu cảm xúc và trọn vẹn hơn.

Tôi tin rằng, sự phát triển của AI không phải là khó khăn với các bạn. Mặc dù AI có thể giúp nhà báo lên một bản tin có chiều sâu bằng các câu lệnh, nhưng những yếu tố cốt lõi như cảm xúc, sự chân thực hay những rung động với đời sống thì AI không thể thay thế con người. Vì vậy, các bạn sinh viên ngày nay có lợi thế rất lớn khi được tiếp cận công nghệ từ sớm. Hãy tận dụng sự may mắn đó, học hỏi, chọn lọc và vận dụng khéo léo vào quá trình làm nghề.

PV: Với kinh nghiệm gần 20 năm gắn bó với báo ảnh, nhà báo Đinh Trọng Hải muốn gửi gắm lời khuyên nào nhất đến các bạn sinh viên trẻ đang nuôi dưỡng đam mê theo đuổi con đường này?

Nếu các bạn trẻ xác định gắn bó với nhiếp ảnh, yếu tố quan trọng và then chốt nhất phải là niềm đam mê, một tình yêu thực sự sâu sắc với nghề. Bởi lẽ, báo ảnh là một công việc đầy vất vả, đòi hỏi phải đi sớm về khuya, thường xuyên di chuyển và mang vác thiết bị nặng nề. Muốn theo đuổi được, các bạn cần chuẩn bị sẵn tâm lý đối mặt với mọi rủi ro, khó khăn và những tình huống thách thức bản thân.

Thêm vào đó, báo ảnh cũng đòi hỏi thiết bị quay chụp chuyên dụng, đắt tiền – một rào cản tài chính không nhỏ, không phải nhà báo hay tòa soạn nào cũng có thể trang bị đầy đủ. Tuy nhiên, nếu thực sự đam mê, yêu nghề và theo đuổi tới cùng, các bạn sẽ có rất nhiều "sân chơi", giải báo chí để khẳng định mình. 

Báo ảnh chắc chắn sẽ đem lại những vinh quang xứng đáng cho các bạn.

Xin trân trọng cảm ơn Thượng tá, nhà báo Đinh Trọng Hải vì cuộc trò chuyện thú vị này!