Tọa đàm trực tuyến: "Lối thoát nào cho người trẻ mắc bệnh trầm cảm"

Trần Thị Thùy Dương: Phần lớn là các bạn chủ động đến với trại hè. Bọn em truyền thông trên mạng xã hội, mọi người sẽ tự nguyện điền thông tin vào form để đăng kí. Có những bạn bay từ Đà Nẵng, Sài Gòn, Hà Tĩnh ra Hà Nội để được tham gia trại hè phục hồi tâm lý

Mức độ rối loạn tâm lý trải dài. Chúng em phân ra làm 3 loại: người có vấn đề về tâm lý, những người có người thân có vấn đề về tâm lý, những người quan tâm đến tâm lý nói chung. Có những bạn đi cùng gia đình, người yêu, bạn bè 

PGS.TS Trần Thành Nam: Gặp một người bị trầm cảm, điều chúng tôi phải sàng lọc xem người đó có ý tưởng tự sát hay không hay đã có kế hoạch tự sát rồi. Phải xem xét mức độ, trong trường hợp thấy có nguy cơ, mặc dù trong nguyên tắc đạo đức của chúng tôi phải giữ những bí mật mà người bệnh chia sẻ. Nhưng phải luôn luôn mở nặc, "trong trường hợp có gây hại đến tính mạng của e, hoặc của người khác, thì tôi bắt buộc phải tiết lộ thông tin đó", để cho bố mẹ, người thân biết giám sát bệnh nhân 24/24.

Bản thân người làm tâm lý phải có cách thức làm cho người có vấn đề tâm lý không có hành vi dại dột. Mình vẫn phải chia sẻ cảm xúc với người trầm cảm "Tại sao em muốn làm như vậy?", "Em đã suy nghĩ kỹ chưa?"....Sau giao hẹn với bạn đó vào một buổi trò chuyện. Những người có ý định tự sát nhiều khi không quan tâm gì nhưng lại quan tâm đến lời hứa. Rồi từng buổi nói chuyện để giải tỏa dần tâm lý, chúng ta làm họ cân nhắc hơn. Bên cạnh đó, gia đình vẫn phải giám sát.

Những người nào đã gây hại bản thân như cắt tay,.. thường khả năng tự sát không cao. Họ muốn trừng phạt bản thân mình vì họ cảm thấy tê liệt trống rỗng. Và với những bệnh nhân có biểu hiện như này, tôi sẽ quan tâm vào tâm lý nhiều hơn, có kế hoạch chia sẻ cảm xúc nhiều hơn. Tuy nhiên, vẫn cần giám sát họ dù nguy cơ tự sát không cao.

Chúng ta cần nói vào vấn đề tự tử để người bệnh tự cân nhắc vấn đề đó. Mọi người nghĩ rằng tự tử là hành vi bộc phát, bí bách, đường cùng quá nên họ tự sát, nhưng không có chuyện đấy. Những người có ý định tự sát bao giờ họ cũng đã phải truyền tải rất nhiều những thông điệp ẩn cho những người xung quanh. Có thể những người xung quanh thiếu nhạy cảm, chưa nhận ra và càng làm cho họ tổn thương.

* Đối với những người bị trầm cảm, gia đình có vai trò như thế nào kéo họ ra khỏi tình trạng đấy?

PGS.TS Trần Thành Nam: Gia đình có vai trò quan trọng. Tỷ lệ tái trầm cảm phần lớn họ phụ thuộc vào môi trường gia đình. Nếu đưa người bệnh đến các trung tâm trị liệu, bệnh viện thì môi trường ở đó hoàn toàn khác, tất cả mọi người chỉ hỗ trợ và chữa trị, bạn khỏi bệnh nhanh. Nhưng khi trả về môi trường gia đình, áp lực không thay đổi, con người không thay đổi, những hoạt động của người bệnh trong gia đình vẫn bị giới hạn không thay đổi nên bị tái bệnh ngay

Mọi người trong gia đình có người mắc bệnh trầm cảm cần có ý thức về căn bệnh về tâm thần. Gia đình hỗ trợ để cho các bạn tin tưởng và uống thuốc đều. Khi uống thuốc trầm cảm, tác dụng chính đến sau, tác dụng phụ đến trước như khó chịu, buồn nô, bồn chồn....Gia đình thực hiện đúng vai trò của chuyên viên tâm lý thực hiện đúng những bài tập về nhà mà chuyên viên tâm lý, bác sĩ tư vấn yêu cầu. Cho người bệnh tham gia các hoạt động dựa trên sở thích của họ. Gia đình chính là người dự liệu trước, giảm các yếu tố gây stress bất ngờ, tổn thương không đáng có cho các bạn.

Trần Thị Thùy Dương: Gia đình của mình rất lo lắng. Nhưng không thể phủ nhận có những lời khuyên khiến mình không muốn nhận sự hỗ trợ từ gia đình. Khi mình phát hiện ra những mối quan hệ giúp đỡ mình không phải từ mình mà từ gia đình mình, đơn giản như họ vì nể bố mẹ mình mà giúp đỡ, nhưng đến một thời điểm nào đó họ sẽ không đi tiếp với mình nữa. Mình cảm thấy tâm trạng đi xuống và cảm giác như quay lại từ đầu.

Trần Thị Thùy Dương: Ai cũng có nhu cầu kết nối với mọi người xung quanh, hòa nhập với cộng đồng của mình. Quan điểm đăng tải trạng thái nhiều trên mạng xã hội cũng chỉ là cách thức kết nối với cộng đồng của mình.

PGS.TS Trần Thành Nam: Tôi không thể tư vấn bắc cầu như thế này được, trầm có cả dạng trầm cảm ẩn, Có thể bên trong bạn đang bị tổn thương thật sự, nhưng phía bên nài bạn không chấp nhận hình ảnh mình ủ rũ. 

Hiện nay, có nhiều bạn đang có những vấn đề cảm xúc, với công nghệ đang đi vào từng ngõ ngách. Càng có nhiều bạn trên mạng xã hội thì càng cô đơn. Vì mối quan hệ bạn bè trên mạng xã hội lỏng lẻo. Có nghiên cứu chỉ ra, những người tham gia quá nhiều trên mạng xã hội, bạn bè số lượng nhiều, chất lượng ít cũng dễ có vấn đề cảm xúc.

Chúng ta có thể nhìn nhận qua các biểu hiện sau:

Thứ nhất, bạn ấy có kiểm soát được trạng thái không, thứ 2, Các chức năng của bạn ấy có hoạt động bình thường hay không. Người hướng nội, bạn không muốn nói chuyện, nhưng bạn ấy vẫn có bạn thân, vẫn cả thấy được cuộc sống hạnh phúc, các chức năng ở trường ở nhà đều làm rất tốt.

Trong số chúng ta, khoảng 50% số người sẽ gặp trầm cảm 1 lần trong đời nhưng chúng ta vẫn vượt qua được, vì chúng ta cân bằng và kiểm soát được hành vi.

* Một câu hỏi của độc giả Phương Thảo (18 tuổi, Đống Đa-Hà Nội) đặt câu hỏi: Cháu có 1 người bạn, 2 tuần gần đây bạn ấy thường xuyên đăng những dòng trạng thái rất tiêu cực và bi quan lên facebook. "Mình đã không nghĩ rằng cuộc sống này lại tồi tệ đến vậy. Thật không đáng sống..." Khi cháu gọi điện thoại hỏi thăm thì bạn ấy nói là không sao, chỉ là dạo gần đây việc học hơi căng thẳng. Vì bạn ấy trước đây chưa từng như vậy, cũng khá kín trên mxh nên cháu rất lo lắng. Có khi nào bạn ấy đang bị trầm cảm ko thưa TS? Và lúc này cháu nên làm gì để giúp bạn ấy ạ? Bạn ấy đang sống ở trong nam và cháu cũng không có địa chỉ liên lạc của người nhà bạn ấy, cháu thực sự rất lo.               

PGS.TS Trần Thành Nam: Bạn ấy đang có nguy cơ mắc bệnh trầm cảm. Việc bạn thân nên làm là báo tin với người lớn, người có trách nhiệm với bạn đấy. Bạn ấy có thể viết trên mạng nhưng khi mình hỏi sẽ nói là không có vấn đề gì. Khi không đủ thân thiết, tin tưởng, bí mật thì bạn kia sẽ không chia sẻ. Trong trách nhiệm, em thông báo đến những người liên quan, thông báo những người khác để kết nối, hỗ trợ bạn.

Ai cũng có nhu cầu kết nối với mọi người xung quanh, hòa nhập với cộng đồng của mình. Quan điểm đăng tải trạng thái nhiều trên mạng xã hội cũng chỉ là cách thức kết nối với cộng đồng của mình.

PGS.TS Trần Thành Nam: Trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0, chúng ta không thể không sử dụng  mạng xã hội. Chúng ta phải có những kỹ năng bảo mật thông tin trên mạng xã hội, phải có những kỹ năng để ứng phó trong trường hợp bị bắt nạt, quấy rối trên mạng xã hội.

Chẳng hạn, khi bị bắt nạt trên mạng xã hội, Thứ nhất, mình sẽ không phản hồi, khi mình phản người bắt nạt họ biết được tâm lý của mình và sẽ có chiến lược bắt nạt nguy hiểm hơn. Thứ hai, tìm các cách để chặn lại, báo cáo trang chủ của mạng xã hội. Thứ 3, Nếu mình đã bị cuốn vào và cảm thấy không dứt ra được thì phải xin ý kiến tư vấn.

Chúng ta quen chăm sóc cho thân thể nhiều quá: ăn uống, trang phục... và giường như chúng ta ít quan tâm đến mất sức khỏe tinh thần. Sức khỏe tinh thần ấy cũng cần phải luyện tập để khỏe mạnh hơn, đặc biệt ở những giai đoạn các bạn phải chuẩn bị những hành trang để bước vào thế kỷ XXI, của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 này.

Tôi nghĩ, nhiều công việc nó sẽ biến mất và chúng ta sẽ phải sẵn sàng và thích nghi với biến của công việc để thích nghi với cuộc sống. Các kỹ năng để giúp chúng ta thành công hơn bao gồm cả các kỹ năng kiểm soát tốt cảm xúc, phòng chánh vấn đề liên quan đến rối loạn về mặt cảm xúc.

Bên cạnh đó chúng ta cũng phải rèn được ý chí, khả năng chịu áp lực, stress. Vì những áp lực trong cuộc sống hiện đại nó sẽ ngày càng nặng hơn.

Và cùng tự nâng cao nhận thức về các căn bệnh phổ biến của xã hội, cùng nhân lên, cùng lan tỏa nó trong cộng đồng để mọi biết cách ứng xử với những người đang gặp rối loạn về cảm xúc với sự thấu hiểu, lắng nghe hơn. Qua đó sẽ xây dựng được cộng đồng yêu thương thấu hiểu và hạn chế những tác động tiêu cực đến những người đang bị tổn thương.