Bảo tàng Báo chí Việt Nam: Đưa lịch sử đến gần hơn với người trẻ theo cách sáng tạo

(Sóng trẻ) - Nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025), Bảo tàng Báo chí Việt Nam trở thành điểm đến được “săn đón” nhờ cách trưng bày, tái hiện lịch sử đầy ấn tượng và mới mẻ. 

Kể chuyện lịch sử bằng công nghệ 

Trải qua gần 5 năm phát triển, đến nay, Bảo tàng Báo chí Việt Nam đã sưu tầm, liên tục đổi mới cách trình bày mới mẻ, độc đáo để thu hút sự quan tâm của thế hệ trẻ đối với lĩnh vực báo chí nói riêng và lịch sử văn hóa Việt Nam nói chung. Để làm được điều đó, bảo tàng phải cập nhật, ứng dụng các công nghệ, kỹ thuật hiện đại trong việc tái hiện những câu chuyện lịch sử, bao gồm: kết hợp trưng bày hiện vật với phát video thuyết minh, “mở cửa” bảo tàng 3D online,...

Một trong những cách thức trưng bày nổi bật tại Bảo tàng là bục kim cương 10 cánh được đặt tại không gian trưng bày đầu tiên (giai đoạn 1865-1925 về Báo chí Thế giới và Việt Nam). Bục lưu giữ các bản in quý hiếm, tái hiện một cách sinh động hơn 400 năm hình thành và phát triển báo chí thế giới, 160 năm báo chí quốc ngữ Việt Nam và 100 năm báo chí cách mạng Việt Nam. 

Tương ứng với 10 cánh của bục kim cương là 10 di sản báo chí vô giá và lâu đời nhất từ các châu lục trên thế giới. Mỗi tờ báo là một mốc son lịch sử quan trọng, là minh chứng cho những nỗ lực bền bỉ của đội ngũ cán bộ Bảo tàng. Đây chính là những "chứng nhân thời gian" quý hiếm, giúp người xem hiểu hơn về cội nguồn của báo chí Thế giới và Việt Nam.

Gian phòng này cũng trưng bày một màn chiếu lớn, tích hợp hình ảnh và âm thanh, giới thiệu về lịch sử của cách thức truyền tải thông tin từ cổ đại đến hiện đại. Những video miêu tả vô cùng sinh động, giọng thuyết minh rõ ràng, dễ nghe giúp khách tham quan hình dung một cách dễ dàng hơn về sự hình thành của báo chí - một trong những phương tiện truyền tin quan trọng. 

Ở từng mốc lịch sử, bảo tàng cũng trang bị những màn hình điện tử thông minh, lưu trữ những thông tin cơ bản về báo chí Việt Nam và thế giới qua từng giai đoạn, bao gồm các tờ báo nổi bật. Qua đó, cho phép khách tham quan tự do lựa chọn tìm hiểu các giai đoạn lịch sử báo chí. 

Bên cạnh đó, tại một số gian phòng còn trưng bày chiếc máy tay quay, trên màn hình hiển thị hình ảnh của các tờ báo. Với chiếc máy này, khách tham quan có thể sử dụng tay cầm, điều khiển cho tờ báo nối đuôi nhau hiện lên trên khung hình, tựa như đang đọc một trang báo điện tử. Những tờ báo đó vẫn hiện rõ vân giấy, độ đậm nhạt của mực in, đem lại cảm giác mới lạ, chân thực và độc đáo. 

Số hoá báo chí, kết nối người trẻ

Tại Hội báo Toàn quốc năm 2025 (diễn ra từ ngày 19-21/6), Bảo tàng Báo chí Việt Nam phối hợp cùng Báo Nhân Dân và đối tác công nghệ YooLife đã thực hiện một mô hình Bảo tàng Báo chí 3D. 

Lần đầu tiên, một không gian bảo tàng ảo được đưa vào trưng bày tại Hội báo, mở ra hướng tiếp cận mới trong việc giới thiệu lịch sử báo chí bằng công nghệ số. Thay vì chỉ quan sát hiện vật qua tủ kính, người xem có thể trực tiếp “dạo bước” trong không gian trưng bày 3 chiều, tìm hiểu các hiện vật, đọc mô tả, nghe thuyết minh hay tương tác với những câu chuyện báo chí một cách sống động. Tất cả chỉ bằng một cú chạm tay hoặc nhấp chuột. 

Dự án được triển khai với kỳ vọng kể lại câu chuyện lịch sử báo chí Việt Nam theo cách gần gũi và hấp dẫn hơn với thế hệ số. Toàn bộ không gian Bảo tàng Báo chí Việt Nam rộng hơn 1.500m² cùng hàng trăm hiện vật đã được số tái hiện thành mô hình 3D chân thực, cho phép người xem lựa chọn khu vực tham quan, di chuyển theo các mũi tên chỉ hướng và tương tác trực tiếp với hình ảnh, tư liệu và lời thuyết minh. Việc ứng dụng công nghệ thực tế ảo và mô hình có thể xoay 360 độ, tạo cảm giác như được “chạm” vào những hiện vật vô giá, tái hiện quá khứ bằng trải nghiệm thị giác và xúc cảm hiện đại.

Sự kết hợp giữa bảo tàng truyền thống và công nghệ hiện đại đã tạo nên điểm nhấn nổi bật ngay từ khu vực sảnh vào của Hội báo năm nay. Bên cạnh mô hình bảo tàng Báo chí 3D, Bảo tàng Báo chí Việt Nam còn gây ấn tượng với khách tham quan qua không gian trưng bày được trang trí vô cùng chỉn chu, tỉ mỉ, mang màu sắc đỏ, trắng, vàng… bắt mắt. Từng gian trong khu trưng bày được chia thành các giai đoạn rõ ràng, với các thông tin nổi bật về nền báo chí Việt Nam được tóm tắt một cách ngắn gọn, súc tích, cùng những hình ảnh minh họa được chọn lọc kỹ càng và trình bày vô cùng logic, đẹp mắt. 

Với cách tiếp cận sinh động, sáng tạo và truyền cảm, mô hình Bảo tàng Báo chí 3D và gian trưng bày của Bảo tàng Báo chí Việt Nam đã chinh phục giới chuyên môn lẫn khách tham quan. Thành quả ấy được ghi nhận bằng Giải A - Giải Gian trưng bày Ấn tượng tại Hội Báo toàn quốc 2025. 

Không chỉ dừng lại ở những công cụ, những cách trưng bày sáng tạo, bảo tàng còn kết hợp với các bạn trẻ để thực hiện những workshop, nhằm giúp những thông tin về báo chí nước nhà tiếp cận giới trẻ một cách đa dạng hơn. Ngày 20/6, Bảo tàng Báo chí Việt Nam kết hợp cùng nhóm sinh viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền, trong khuôn khổ dự án “Bút Sắc - Lòng Son - Tâm Sáng”, thực hiện một workshop mang tên “Mật mã số báo”, với hình thức mô phỏng Escape room - format giải đố trong phòng kín. 

Workshop tạo cơ hội để các bạn trẻ tham quan, dựa vào các thông tin có trong Bảo tàng để giải mã câu đố do Ban tổ chức đưa ra. Qua đó, giúp người chơi có cái nhìn cụ thể hơn về vai trò của báo chí cũng như những người làm báo trong suốt tiến trình lịch sử của nền báo chí Việt Nam, đặc biệt trong thời kì kháng chiến.

Người chơi sẽ hóa thân trở thành nhà báo đi tìm một người đồng nghiệp đang nắm giữ những thông tin cần thiết cho số báo đặc biệt đã bị thất lạc, nơi chứa đựng những thông tin “độc quyền” quan trọng cho bài báo Kỷ niệm 100 năm ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam. 

Nhờ việc luôn đổi mới, cập nhật và không ngại thay đổi, Bảo tàng Báo chí Việt Nam đã thành công trong việc truyền tải câu chuyện, thông tin lịch sử của nền báo chí nước nhà đến với đại chúng, đặc biệt là cách bạn trẻ. Bảo tàng đã và đang làm tròn sứ mệnh của mình, đó là lưu giữ những giá trị thiêng liêng của nền báo chí Việt Nam nói chung và giữ lấy tinh thần bất khuất, son sắt của báo chí cách mạng nói riêng. Để từ đây, thế hệ sau càng trân trọng, biết ơn và gìn giữ, phát huy mạnh mẽ những điều tốt đẹp mà các thế hệ nhà báo đi trước đã gây dựng nên.