Văn hoá đọc sách ở giới trẻ: Sự chuyển mình trong thời đại công nghệ số

(Sóng trẻ) - Ngày nay, văn hoá đọc sách ở giới trẻ đang thay đổi dưới tác động của công nghệ số, mở ra nhiều cơ hội trong cách tiếp cận tri thức.

Trong thời đại bối cảnh công nghệ bùng nổ, việc đọc sách truyền thống dần trở nên có những biến động. Việc đọc đang có xu hướng “số hoá” mạnh mẽ, đặt ra nhiều câu hỏi về bản chất và giá trị của văn hoá đọc trong thời đại mới.

Sách điện tử và sách nói “lên ngôi”

Theo số liệu của Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Thông tin và Truyền thông), năm 2024, số sách đầu xuất bản in ước tính đạt 41.000 đầu (giảm 2,97% so với cùng kỳ năm 2023); số đầu sách xuất bản phẩm điện tử ước tính đạt 4.050 đầu (tăng 120,7% so với cùng kỳ năm 2023), đưa tỷ lệ xuất bản sản phẩm điện tử/tổng số xuất bản phẩm đạt 8.9%, tăng 2,3% so với chỉ tiêu năm. 

Trong đó, quy mô doanh thu thị trường sách nói đạt 102 tỷ đồng; số lượt nghe sách nói, sách điện tử tăng 200% so với năm 2023. Con số này cho thấy xu hướng trong việc chuyển đổi từ sách in sang sách điện tử của độc giả đang gia tăng. Trong đó, học sinh, sinh viên là nhóm chiếm số lượng đông đảo nhất trong số những độc giả chuyển sang hình thức đọc hiện đại này nhờ vào thói quen sử dụng thiết bị di động và khả năng tiếp cận nhanh với công nghệ.

Không chỉ dừng lại ở ebook (sách điện tử), sách nói (audiobook) cũng ngày càng phổ biến. Với sự xuất hiện của các ứng dụng như Spotify, Fonos, Voiz FM…, việc “nghe” sách trở nên tiện lợi và linh hoạt hơn, giúp người dùng tiếp cận tri thức mọi lúc, mọi nơi.

Tại triển lãm “Đại thắng mùa Xuân qua những trang sách”, nhà văn Phùng Văn Khai - Phó Tổng Biên tập Tạp chí Văn nghệ Quân đội cho biết, triển lãm năm nay có thêm những điểm mới chính là khu vực trưng bày sách số: “Hiện tại, chúng ta đang tiến tới một nền văn hóa có thể làm chủ khoa học công nghệ. Đặc biệt, số lượng chữ trong văn bản số không bị hạn chế như sách giấy, giúp cho các bạn sinh viên truy cập vào từng khu vực một cách nhanh chóng, dễ dàng”. 

Bạn Lan Anh (20 tuổi, Hà Nội) chia sẻ:“Trước đây, mình không hứng thú với việc đọc sách, vì đọc lâu khiến mình dễ mất tập trung. Nhưng từ khi sử dụng audiobook, mình chăm “nghe” sách hơn. Audiobook là một cách hiệu quả giúp những người như mình có thể tiếp cận kiến thức một cách nhẹ nhàng hơn, thậm chí dần thấy yêu thích việc “đọc” sách theo cách riêng của mình”.

Mạng xã hội - chất xúc tác mới cho thói quen đọc

Bên cạnh sự hỗ trợ từ công nghệ số, một yếu tố quan trọng khác đang góp phần thúc đẩy thói quen đọc trong giới trẻ chính là sự tác động mạnh mẽ từ mạng xã hội. Trên TikTok, hashtag #BookTok thu hút chục triệu lượt xem và đăng tải, trở thành nơi những người trẻ chia sẻ, giới thiệu sách, cảm nhận ngắn gọn về sách. 

Thông qua các nền tảng mạng xã hội, những buổi trò chuyện, giao lưu trực tuyến giúp độc giả tiếp cận và hiểu rõ hơn về nội dung, quá trình sáng tác, thông điệp của tác giả. Từ đó, người viết có nhiều cơ hội lắng nghe phản hồi trực tiếp, thực tế để điều chỉnh, hoàn thiện các tác phẩm tiếp theo.

Tuy nhiên, một số bộ phận giới trẻ chưa thực sự xác định được cách đọc sách phù hợp. Trước tình trạng này, cô Bùi Thị Loan (giáo viên Ngữ Văn tại trường THPT Quang Trung - Hà Đông) bày tỏ: “Việc đọc sách cần được xem là một quá trình học hỏi nghiêm túc. Khi học sinh biết chọn lọc nội dung phù hợp, ghi chú và liên hệ với những bài học trên lớp hay tình huống thực tế, sách mới thực sự trở thành công cụ hỗ trợ hiệu quả trong việc phát triển tư duy và năng lực bản thân”.

Dù còn tồn tại nhiều vấn đề nhất định, song không thể phủ nhận rằng giới trẻ ngày nay đang thể hiện tinh thần chủ động trong việc tiếp cận tri thức. Trong đó, nhiều bạn trẻ tìm đến sách như công cụ để phát triển bản thân, học kỹ năng, cải thiện tâm lý và khám phá thế giới. 

Bạn Hồng Nga (19 tuổi, Hà Nội) tâm sự: “Trước đây mình thường cảm thấy thiếu tự tin và không rõ mình cần bắt đầu từ đâu để phát triển bản thân. Nhưng từ khi dành thời gian đọc những cuốn sách về tư duy logic, kỹ năng mềm và quản lý cảm xúc, mình dần nhận ra cách tư duy hiệu quả hơn, biết cách đặt mục tiêu và chủ động học hỏi”.

Ngoài ra, các câu lạc bộ đọc sách trong trường học hay các hội nhóm trên Facebook cũng là minh chứng rõ ràng cho nỗ lực duy trì và lan toả văn hoá đọc. Những chiến dịch truyền thông như “Thử thách đọc 30 ngày”, “Mỗi tuần một cuốn sách”... đã góp phần tạo không khí đọc tích cực, đặc biệt với học sinh, sinh viên.

Văn hóa đọc sách trong giới trẻ ngày nay không bị mai một mà đang thích nghi để tồn tại trong một thế giới số hóa nhanh chóng. Trong bối cảnh thời gian và sự chú ý trở thành tài nguyên quý hiếm, thách thức lớn nhất là làm sao để việc đọc - dù dưới bất kỳ hình thức nào vẫn giữ được giá trị cốt lõi: nuôi dưỡng tư duy, cảm xúc và khát khao khám phá.