Viết điều tra phải “mắt thấy, tai nghe, tay sờ”

2013-02-21 17:53:31

(Sóng trẻ) - Cuộc gặp gỡ với nhà báo trẻ Vũ Văn Tiến chuyên viết điều tra, đồng thời là tác giả của ba cuốn sách: Phía sau cổng làng, Viết báo thời sinh viên và Bước vào nghề báo, hiện là Trưởng ban Bạn đọc báo Dân trí điện tử diễn ra rất cởi mở, đời thường. Anh có những chia sẻ rất thật về nghề báo, về những kinh nghiệm viết báo trong suốt quãng thời gian sinh viên và những trăn trở với nghề …

Là một trong số những sinh viên tiêu biểu trưởng thành từ trường Học viện Báo chí & tuyên truyền, anh có thể chia sẻ con đường đến với nghiệp báo và mảng điểu tra?

Con đường đến với nghiệp báo của tôi hết sức tình cờ. Tôi vốn yêu thích văn chương từ ngày còn đi học phổ thông, hơn nữa tôi cũng hay để ý các chuyện làng xã trên đài phát thanh ở quê hương Nam Sách. Từ sự để ý đó, tôi tập tành viết, ban đầu là chuyện thôn xóm rồi chuyện làng xã phát cho đài địa phương rồi gửi báo. Bài báo đầu tiên được đăng trên báo Nông thôn ngày nay khi tôi mới học lớp 10 của trường cấp III Mạc Đĩnh Chi, Nam Sách, Hải Dương. Năm 2002, tôi đỗ vào Phân viện Báo chí & tuyên truyền, sinh viên lớp báo viết, khóa 22.

Những năm ngồi trên ghế nhà trường, niềm yêu thích nghề báo đã thúc đẩy tôi viết, lúc đầu là những vấn đề chuyện làng, chuyện xã nơi quê hương Hải Dương nghèo khó, sau đó là các vấn đề khác xung quanh Hà Nội. Viết báo vừa là niềm đam mê, vừa là để kiếm tiền trang trải cho cuộc sống sinh viên nghèo khó.

Cuộc sống sinh viên nghèo khó là động lực để anh viết nhiều, viết khỏe?

Trong nghèo khó sẽ có động lực. Hồi tôi đi học, đa số các bạn đều ở Hà Nội có cuộc sống khá giả. Trong khí đó, gia đình tôi thuần nông, lại phải nuôi bốn anh em học đại học, rất vất vả. Sinh nhật, các bạn tặng nhau bó hoa đắt tiền hay dầu gội xịn như X-man, Enchanter, thì bản thân tôi chỉ có đủ tiền để tặng bạn một cuốn thơ tay nho nhỏ Hàn Mặc Tử hay Nhật ký trong tù với giá 3000 đồng.

Bằng chiếc xe đạp @ cũ, tôi rong ruổi khắp phố phường Hà Nội. Viết thời sinh viên cũng có hai loại, một là để kiến tiền như mỗi cái tin ảnh trên báo Lao Động hay tuổi trẻ là có 150 ngàn đồng, thể là đủ trang trải cho sinh hoạt, hai là viết bằng trăn trở, bằng tâm huyết với nghề. Nhưng nghèo khó dạy cho tôi trưởng thành hơn, quyết tâm hơn.

Nhà báo Vũ Văn Tiến- Trưởng ban Bạn đọc báo Dân trí điện tử, trong buổi trò chuyện cởi mở với lớp Báo in K28A1

Được biết anh chuyên viết mảng điều tra trên nhiều báo đặc biệt là “Nhà báo & công luận” bây giờ là báo điện tử Dân trí, theo anh cái khó của khi viết mảng điều tra là gì?

Viết mảng điều tra khó bởi đòi hỏi không chỉ kiến thức mà còn kỹ năng nhanh nhạy. Nhìn một sự việc phải nhìn theo nhiều hướng, không được chủ quan, đặc biệt phải mắt thấy, tai nghe, tay sờ thấy nhân chứng, vật chứng.

Nếu viết việc kiện tụng tố cáo, phải tìm người đi kiện, phải xem giấy tờ hồ sơ, và phải nắm được vấn đề. Đặc biệt, không được dựa quen biết mà làm chủ quan, đấy là con dao giết chết ngòi bút của mình. Với tôi, nhiều lần bị nhắn tin dọa giết, dọa giết chết không toàn thây, nhưng nhà báo phải có bản lĩnh, cầm đằng chuôi sự việc, có như thế mới viết tốt được mảng điều tra.

Mảng điều tra là một mảng tương đối mạo hiểm, anh nghĩ sao nếu nữ nhà báo cũng xông pha trên mặt trận này?

Phụ nữ làm báo đã vất vả chứ chưa nói gì đến xông pha cho mảng điều tra. Hơn nữa, chị em làm phóng viên khi viết điều tra về các cá nhân, doanh nghiệp lại gặp nhiều cám dỗ. Không chỉ cám dỗ đồng tiền mà còn cả tình cảm. Bản thân tôi thấy, một bộ phận không nhỏ nữ phóng viên đã rơi vào bẫy tình. Nhưng phải thừa nhận rằng, phụ nữ làm báo có cá tính mạnh. (cười)

Thường thì sinh viên hay khó ở khâu đề tài và triển khai, với những kinh nghiệm mà anh có được, anh có thể chia sẻ một vài cách để viết bài?

Cái mà các em hay mắc phải đó là trùng lặp đề tài và hay rơi vào đề tài cũ, sáo mòn. Đề tài rất đơn giản, là những sự việc đời sống xảy ra hàng ngày xung quanh chúng ta. Như bão giá ảnh hưởng tới chính sinh viên các em thế nào? Xóm trọ ra sao? Bữa cơm gia đình thế nào?...Và khi đã có ý tưởng phải viết, phải làm ngay, nếu chần chừ sẽ mất hứng và khó thể viết tiếp được.

Hơn nữa, chúng ta được đào tạo báo chí chuyên nghiệp mà bốn năm không viết được một bài báo cũng đáng buồn và rất phí. Và để viết tốt, các em phải xây dựng kiến thức nền, chăm đọc sách thu lượm kiến thức. Kiến thức đọc lúc này có thể chưa sử dụng ngay nhưng sẽ dùng trong thời gian tới và sau này. Như các em phải hiểu nguyên đơn, bị đơn, quốc hội là gì? ủy ban thường vụ quốc hội là cơ quan nào? Chức năng gì?... Tất cả là kiến thức nền mà bản thân mỗi người đều phải xây dựng.

Nhà báo Vũ Văn Tiến- cựu sinh viên lớp Báo viết K22, hiện là Trưởng ban Bạn đọc báo Dân trí điện tử trong chuyến công tác tại Châu Âu, tháng 10/2010.

Anh có thể chia sẻ một kỉ niệm vui trong quãng thời gian làm báo?

Cũng có lần tôi được phỏng vấn, người phỏng vấn tôi đã nói “tôi là nhà báo trường thành từ phong trào nói xấu quê hương”. Quả thật, tôi hay viết về những cái xấu, cái tiêu cực ở quê hương trong các bài báo của mình, thậm chí cứ thấy trên báo viết xấu về Hải Dương, người khác viết họ cũng tưởng tôi. Đến ông cụ thân sinh tôi đã nhiều lần nói tôi là nhà báo có ăn có học mà toàn viết xấu. Nên viết báo cũng khó mà cũng dễ.

Cuối cùng, anh có thể chia sẻ thêm về ba cuốn sách của anh, đặc biệt là cuốn “Bước vào nghề báo” là tập hợp hơn hàng trăm bài điều tra ?

Đến nay tôi có 3 cuốn sách đã xuất bản đó là Phía sau cổng làng (2005), Viết báo thời sinh viên (2006) và cuốn Bước vào nghề báo (2008).

Mọi người hay gọi tôi là chàng trai xứ Đông( Hải Dương) đó cũng là bút danh tôi hay dùng khi còn là sinh viên.Phía sau cổng làng (tập hợp 75 bài viết tiêu biểu đã từng in trên các báo xoay quanh vấn đề nông thôn). Năm 2006, tôi tiếp tục cho ra đời cuốn Viết báo thời sinh viên, dày 180 trang chứa đựng các bài viết đã được đăng trên nhiều tờ báo thuộc các thể loại: tiểu phẩm báo chí, bài phản ánh, điều tra… Đồng thời trong cuốn sách này, tôi cũng để một phần dung lượng đáng kể để viết về những kinh nghiệm làm báo của bản thân, về con đường bước vào nghề báo và những trăn trở, suy nghĩ với nghề... đó là những chia sẻ nho nhỏ của tôi muốn gửi gắm tới các bạn sinh viên báo chí trẻ về nghề nghiệp.

Còn cuốn Bước vào nghề báo (2008) dày 500 trang, với mục đích là “chia sẻ những vấp váp, bỡ ngỡ của tôi khi chân ướt, chân ráo bước vào nghề”, những bài điều tra mang nặng tính xã hội như : Thảm cảnh giọt nước tràn ly, Bệnh phát mùa tuyển quân…. Các bạn sinh viên có thể đọc để thấy cách rút tít, cách phát hiện đề tài cũ mà vẫn mới trong cách nhìn. Hy vọng các bạn sẽ sớm thành công, trở thành nhà báo giỏi trong từng mảng đề tài.

Xin cảm ơn anh!

Nhà báo trẻ Vũ Văn Tiến:

Bút danh: Bảo Tường, Nam Thành, Chuông Xứ Đông

Sinh ngày: 06/10/1982

Quê quán: Thanh Quang, Nam Sách, Hải Dương

Các cơ quan báo chí đã và đang cộng tác:

- Báo Lao Động, Nông thôn Ngày nay, Quân đội nhân dân, Tiền Phong, Giáo dục và Thời đại, Công Lý, Văn Hóa, Pháp Luật, VnMedia, Tạp chí Thanh Niên…

- Hiện là Trưởng Ban Bạn đọc- Báo Điện tử Dân trí.

Các tác phẩm đã xuất bản:

- Phía sau cổng làng (2005)

- Viết báo thời sinh viên (2006)

- Bước vào nghề báo (2008)

Tác phẩm sắp xuất bản:

- Viết cho độc giả

Thu Hường

Lớp Báo in K.28A1