Xôi Kẻ Gạ - món ăn ấm lòng Hà Thành

(Sóng trẻ) - Nhắc đến phường Phú Thượng, quận Tây Hồ, Hà Nội đa số mọi người đều nhớ đến vùng chuyên trồng đào, trồng quất. Nhưng còn một thứ mà người ta cũng không thể quên được khi nhắc tới đó là bí quyết nấu xôi gia truyền, xôi Kẻ Gạ.

Làng Gạ có gốc cây đề

Có sông tắm mát, có nghề thổi xôi

Đến Làng Gạ vào lúc chiều muộn hay sáng sớm, bạn chỉ đến đầu làng thôi đã thấy hương xôi nếp lan tỏa khắp làng trên xóm dưới. Không ai nhớ được xôi làng Gạ có tự bao giờ, chỉ biết cả làng nấu xôi, thế hệ này truyền cho thế hệ khác, nghề nấu xôi cứ thế được gìn giữ suốt nhiều đời. Đàn ông làng Gạ thì làm nghề bổ củi còn đàn bà thì làm ruộng, nấu xôi. Gần như ai trong làng cũng biết làm xôi, làm bánh dày, bánh dậm, nấu rượu nếp. Con gái học nấu xôi từ mẹ, mẹ lại học từ bà nại, rồi đến lượt người con gái ấy có con rồi có cháu lại dạy nghề cho con, cháu mình. Gánh xôi đời người cứ thế mà dưỡng nuôi biết bao nhiêu thế hệ trong gia đình…

Xôi Kẻ Gạ thường được nấu bằng nếp cái hoa vàng và gạo nếp quýt được tuyển chọn kĩ lưỡng, hạt mẩy đều, không lẫn gạo khác loại. Trước đây gánh xôi chỉ có xôi đậu xanh và xôi gấc nhưng giờ đã được bổ sung nhiều loại xôi khác nhau để phục vụ khách hàng. Trong đó, nấu xôi xéo và xôi đỗ là vất vả hơn cả. Ban đầu phải đãi đỗ cho hết nước trắng để đỗ không có mùi thiu. Xôi xéo phải có màu vàng bắt mắt, muốn có màu vàng ấy thì cho bột nghệ tán củ vào xoa đều. Gạo được ngâm từ hôm qua, xóc hai lần nước để hết mùi chua là có thể mang đi nấu. Khi cho xoong lên bếp thì phải cho gạo vào luôn, nếu không sẽ bị sủi và cháy xoong. Ngay cả việc chọn lá sen bọc xôi cũng tỉ mỉ. Ngày trước xôi kẻ Gạ luôn được gói bằng lá sen được bảo quản kĩ lưỡng. Lá sen mang về rửa rồi lau thật sạch. Nhưng giờ bên cạnh lá sen, người nấu xôi còn dùng thêm lá chuối và lá dong để bọc xôi.

 Hạt nếp cái hoa vàng được tuyển chọn kĩ lưỡng

  Xôi xéo làng Gạ

xôi Lạc làng Gạ

Cứ 2 giờ sáng, các bếp nấu xôi của làng lại đỏ lửa. Bếp lửa đỏ bập bùng bên cái dáng người lom khom dỡ xôi. Trời trở sáng, mùi thơm của xôi ngào ngạt. Trong bếp khói từ lò và khói nghi ngút bốc ra từ những xoong lớn hoà quyện với nhau, tạo thành một màu xám bạc huyền ảo. Người nấu xôi cứ thoắt ẩn thoắt hiện trong ánh lửa và làn khói. Trời lạnh mà người nấu xôi chỉ mặc độc cái áo cộc tay, thế mà quẩn quanh với những nồi nấu xôi mà ướt cả tấm áo. “Đi chợ xôi mà ai không cần cù là không đi được. Có bộ quần áo đẹp chả dám mặc vì lúc nào cũng tất tả với củi, lửa, xôi, diện với ai nữa”, bà Hồng chia sẻ. Cũng có nhiều người đến làng để xin học việc, tuy nhiên không phải ai cũng có thể nấu được xôi ra được cái chất làng Kẻ Gạ. “Đã có người mang gạo đến nhà tôi và nhờ tôi thổi. Họ đã thổi nhưng không thành công, tiếc gạo nn nên lại mang cho tôi”, bà Hồng nói thêm.

Bếp xôi kẻ Gạ

Xôi trong làng Gạ đã len lỏi đến các hang cùng ngõ hẻm, quanh khắp Hà thành. Có lúc đói, chạy qua gánh rong cạnh chợ Hàng Bè, chợ Hàng Da cũng được ăn món xôi vừng dừa, có khi ngồi ăn cưới ở khách sạn 5 sao như Sofitel cũng xuất hiện món xôi của làng. 

Dù được bọc trong lá chuối, lá dong hay đặt trên một chiếc đĩa sang trọng thì cái vị bùi bùi của hành phi, ngầy ngậy của dừa nạo, độ dẻo của nếp vẫn không thể lẫn lộn. Phú Thượng hiện nay có quá nửa hộ làm xôi, có hộ chỉ bán dạo loanh quanh, có hộ thì nhận đặt tiệc cưới, hiếu, hỷ…

Món quà sáng đảm bảo vệ sinh mà lại ấm bụng thực khách này từ lâu đã là lựa chọn không thể thiếu của nhiều người Hà Nội. Những nắm xôi nóng hổi được bọc cẩn thận trong lá sen, lá chuối dường như gói cả chút gì đó của phong vị đất kinh kỳ xưa.

Phạm Thị Vân

Truyền hình k32a1