Cà phê 24H: Chăm chỉ hay chỉ là cuộc đua áp lực của Gen Z?

(Sóng trẻ) - Giữa màn đêm Hà Nội, những quán cà phê 24/24, vẫn sáng đèn như một điểm hẹn quen thuộc của Gen Z. Nơi những chiếc laptop không tắt, những ly cà phê không nguội, và những chiếc “deadline” vẫn “thao thức” cùng chủ nhân của chúng.

Không gian của những người không ngủ
Một giờ sáng. Phố Tô Hiệu yên tĩnh trong màn đêm. Tiếng xe đã thưa, chỉ còn gió nhẹ lùa qua hàng cây, mang theo mùi cà phê thoảng trong đêm. Ở góc phố, một mô hình quán cafe mở 24H vẫn sáng đèn. Ánh vàng hắt ra qua ô cửa kính phủ sương, rọi xuống vỉa hè vắng như một đốm sáng nhỏ còn sót lại giữa thành phố đã khép mi.

Bên trong quán, các bàn đều đã kín người ngồi. Hầu hết khách ở đây đều là các bạn trẻ, ánh màn hình xanh từ laptop phản chiếu trên gương mặt có phần mỏi mệt nhưng hết sức tập trung. Một nhóm sinh viên đang cắm cúi gõ bàn phím; góc khác, một cô gái vừa nhấp ngụm cà phê vừa viết dở phần kịch bản truyền thông. Quầy pha chế vẫn vận hành đều tay, âm thanh đánh sữa, tiếng máy pha rền nhẹ, mùi cà phê lan khắp không gian.

Quán mở suốt 24 giờ, bảng hiệu “24H” đặt rõ ràng ngay ngoài cửa, như lời khẳng định rằng ở đây, thời gian không là rào cản. Điểm hay ở các quán cafe mở xuyên đêm là khách đều được khuyến khích giữ không gian yên tĩnh để mọi người có thể tập trung tối đa. Có lẽ cũng vì thế mà nhiều bạn trẻ chọn lui tới đây để học, làm bài tập hay cùng nhau bàn bạc ý tưởng.

Với nhiều bạn trẻ, các mô hình quán cafe mở xuyên đêm như vậy không chỉ là nơi uống cà phê, mà còn là một chốn “trú ẩn”, một phòng làm việc và cũng là một góc sáng tạo mở.

Chân dung những “con ong chăm chỉ”
Ở góc gần cửa sổ, Nguyễn Ngọc Anh (20 tuổi) - sinh viên năm ba Học viện Báo chí và Tuyên truyền, đang chỉnh lại dàn ý chiến dịch truyền thông cho một dự án khởi nghiệp nhỏ. Cốc cà phê sữa bên cạnh đã nguội, nhưng cô vẫn cắm cúi với màn hình và bàn phím laptop. “Ban ngày em có lịch học, rồi làm thêm content cho một trung tâm tiếng Anh. Chỉ đêm mới có khoảng trống để tập trung làm dự án cho riêng mình.” cô nói, giọng nhỏ nhưng chắc.

Ngọc Anh kể: “Em chọn quán này vì không khí làm việc rất thật. Ai đến đây đều có mục tiêu của riêng họ, người chạy đồ án, người làm kế hoạch, người viết bài. Nhìn quanh, ai cũng cắm cúi. Mình cũng chẳng dám lười.”

Trên tường cạnh bàn cô ngồi, dòng chữ “Kiên trì - Kỷ luật” phản chiếu qua ánh đèn vàng. “Em thấy câu đó đúng. Nó giống như khẩu hiệu nhỏ dành cho thế hệ tụi em. Không ồn ào, không khoa trương, nhưng thế hiện sức bền.”

Ở tầng hai, một nhóm sinh viên năm tư Đại học Ngoại thương đang bàn luận sôi nổi quanh chiếc laptop. Bên cạnh là xấp tài liệu dày cộp, đề bài “Marketing plan - dự án cuối kỳ”. Họ chia nhau công việc: người làm số liệu, người viết proposal, người dựng slide. “Bọn mình ngồi từ 9h tối. Ban ngày mỗi đứa đi thực tập một nơi, không sắp xếp được lịch. Chỉ đêm mới có thể gặp đủ nhóm.” - bạn Lan trưởng nhóm nói.

Thỉnh thoảng, tiếng cười nhỏ vang lên giữa đêm, nhưng không phá vỡ không khí. Nơi đây tạo cảm giác như tất cả cùng làm trong một văn phòng mở, nơi sự tập trung của người này tiếp thêm động lực cho người kia. “Làm việc khuya giúp mình tập trung hơn, ít bị ngắt mạch. Đêm là giờ riêng, không ai làm phiền.”, một thành viên trong nhóm sinh viên này nói, bàn tay vẫn đang gõ bàn phím lạch cạch liên hồi. “Mình quen với tiếng ồn trắng ở quán. Nó khiến mình bình tĩnh. Ở nhà, im quá lại thấy mệt.”

Những quán cà phê mở cửa 24/7 vì thế trở thành “co-working space giá rẻ” đúng nghĩa. Ở đó, người ta không chỉ làm việc mà còn quan sát lẫn nhau để tiếp sức, nơi một cộng đồng người trẻ đang học cách kỷ luật trong nhịp sống hỗn độn.

Mặt trái của một “thánh địa không ngủ”
Không ai phủ nhận sức hấp dẫn của những quán cafe mở thâu đêm, nhưng đằng sau ánh sáng ấm và mùi cà phê thơm ấy, “cuộc chơi xuyên đêm” cũng có giá của nó. 

Ngọc Anh kể, có hôm cô làm đến gần 5 giờ sáng, về đến nhà chỉ kịp tắm qua rồi gục xuống giường. “Ban đầu nghĩ làm đêm chỉ vài hôm, nhưng rồi cơ thể quen dần. Giờ ban ngày em lại khó tập trung, cơ thể mỏi mệt, đầu óc lúc nào cũng căng thẳng, tối mới thấy tỉnh táo để làm việc.”

Một thành viên nhóm Ngoại thương cũng thừa nhận, sau nhiều lần thức xuyên đêm để kịp deadline, cả nhóm bắt đầu quen với lịch sinh hoạt đảo ngược. “Cơ thể mỏi mệt, làm việc chậm đi, hiệu suất giảm rõ rệt. Nhưng càng mệt lại càng lo chưa xong việc, thành ra cứ tiếp tục làm đêm như một vòng lặp không thoát được."

Theo nghiên cứu năm 2023 của Svetlana V. Krotova và cộng sự, làm việc ca đêm hoặc đảo ngược nhịp sinh học làm giảm chất lượng giấc ngủ và hiệu suất nhận thức, đặc biệt là khả năng tập trung, ra quyết định và xử lý thông tin. Điều này cảnh báo về sự suy giảm chức năng điều hành não do thức khuya kéo dài, ảnh hưởng đến học tập và làm việc của Gen Z. Xã hội hiện đại với các quán cà phê 24/24 phản ánh áp lực lớn, khiến Gen Z dễ rơi vào “nỗ lực ảo” khi năng suất được đo bằng số đêm thức trắng.

Và có lẽ, cũng như đúng cái tên “Contrast” của quán, nghĩa là “tương phản”, khi phần lớn thành phố đã ngủ, những vị khách ở đây mới bắt đầu làm việc. Nhưng đâu đó vẫn ẩn một sự đánh đổi âm thầm: sức khỏe, nhịp sống và cả sự cân bằng của chính họ.

Vậy câu hỏi đặt ra là: Liệu đây thực sự là biểu hiện của tinh thần bứt phá, hay chỉ là một cuộc đánh đổi cực nguy hiểm khi người trẻ chọn cách “ngủ ngày, cày đêm”? 

Bức tranh hai mặt: khi deadline cũng có phải có… “bình minh”
Gần 4h sáng, quán thưa bớt người. Quầy pha chế vẫn sáng, âm thanh đánh sữa vang nhẹ, mùi cà phê rang mới thơm dậy. Một vài vị khách bước ra, khẽ khép cửa để tránh gió lùa. Trên tầng hai, nhóm Ngoại thương hạ bút, lưu file cuối cùng. Ngọc Anh đóng laptop, ngẩng nhìn ra ngoài: đường phố bắt đầu le lói ánh sáng sớm.

Bình minh chạm khung cửa kính, phản chiếu chữ “Kiên trì - Kỷ luật” nhòe dần trên mặt bàn. Ánh sáng ấy hòa cùng hơi cà phê còn vương, như nhắc người ta rằng mỗi đêm thức trắng đều mang hai mặt: một phần đam mê, một phần áp lực.

Ngọc Anh nói nhỏ khi rời quán: “Em nghĩ mình bắt đầu nên học cách nghỉ đúng lúc. Không phải cứ thức làm việc xuyên đêm mới là năng suất.”

Giữa những đêm sáng đèn, có lẽ, thế hệ Gen Z cần học lại cách định nghĩa lại ranh giới của nỗ lực, để biết khi nào cần cố, và khi nào nên dừng lại nghỉ ngơi để tái tạo sức làm việc. Bởi cuối cùng, dù những quán cà phê 24/24 như Contrast có sáng đèn đến đâu, mỗi “deadline” rồi cũng phải chạm tới bình minh, như cách con người cần có thời gian nghỉ để bắt đầu một ngày mới.