Lạm dụng thực phẩm chức năng: Hồi chuông cảnh báo sức khỏe

(Sóng trẻ) - Trong nhịp sống hiện đại, thực phẩm chức năng (TPCN) đã trở thành “người bạn đồng hành” của cả giới trẻ lẫn người cao tuổi. Tuy nhiên, việc sử dụng các sản phẩm này không đúng cách sẽ gây ra nhiều hệ quả khó lường đối với sức khỏe.

Theo thông tin từ Hiệp hội TPCN Việt Nam, thị trường TPCN thế giới năm 2025 ước tính có quy mô khoảng 371 tỷ USD và đến năm 2034 có thể xấp xỉ 700 tỷ USD. Bắt kịp thế giới, thị trường TPCN Việt Nam phát triển nhanh trong 10 năm trở lại đây. Hiện nay, cả nước có hơn 3.000 cơ sở sản xuất, kinh doanh TPCN, hơn 12.000 sản phẩm lưu hành, trong đó hơn 8.000 sản phẩm sản xuất trong nước phục vụ nhu cầu cho mọi lứa tuổi, từ vitamin đến các sản phẩm hỗ trợ trị bệnh đến làm đẹp....

Khảo sát của Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam cũng cho thấy thị trường này đang tăng trưởng khoảng 15% mỗi năm, với hơn 60% người tiêu dùng trong nước đã từng sử dụng các sản phẩm thực phẩm chức năng. Sự phát triển của thị trường này phản ánh nhu cầu chủ động trong việc chăm sóc sức khỏe của người dân hiện tại rất lớn. 

Lợi bất cập hại

Các loại TPCN như: viên uống collagen, vitamin tổng hợp đến các loại trà giảm cân, thực phẩm bổ sung năng lượng,… đang được bày bán nhiều trên mạng xã hội, siêu thị, nhà thuốc và cả các kênh thương mại điện tử. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là nhiều người tiêu dùng đang lạm dụng TPCN, xem chúng như “thần dược” thay thế cho chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh.

Đặc biệt, mặt hàng này đang được bày bán tràn lan trên mạng xã hội ngay cả khi không rõ nguồn gốc, chưa có sự kiểm chứng của các bác sĩ hoặc chuyên gia y tế. Với những lời quảng cáo hấp dẫn như: “tăng cường sức khỏe”, “làm đẹp da”, “giảm cân thần tốc” hay “ngăn ngừa bệnh tật”,... TPCN được xem như giải pháp nhanh chóng để cải thiện chất lượng cuộc sống của những người có nhu cầu. Tuy nhiên, đằng sau những lời “hứa hẹn” đó là những hiểm họa khôn lường khi sử dụng TPCN sai cách, khiến sức khỏe của người tiêu dùng bị đe dọa nghiêm trọng.

Chị Lưu Hồng N. (33 tuổi, Quảng Ninh) chia sẻ: “Do có nhu cầu giảm cân, tôi đã tìm mua sản phẩm có tên gọi Detox Táo ở trên mạng về sử dụng. Tôi uống sản phẩm trong 5 ngày thì có hiện tượng buồn nôn, chóng mặt, tim đập nhanh.  Tôi đến bệnh viện khám và phát hiện bị ngộ độc”.

Việc sử dụng TPCN không đúng liều lượng hoặc trong thời gian dài có thể gây áp lực lớn lên gan và thận - hai cơ quan chịu trách nhiệm chuyển hóa và thải độc. Nhiều sản phẩm giảm cân chứa các thành phần không rõ nguồn gốc như: sibutramine (chất đã bị cấm ở nhiều quốc gia) có thể gây suy gan, suy thận hoặc rối loạn nhịp tim. Điều này gây nguy hiểm cho sức khỏe, nhẹ có thể bị rối loạn tiêu hóa và nặng có thể dẫn đến hôn mê, thậm chí tử vong.

Bên cạnh đó, với tâm lý dành mọi thứ tốt nhất cho con, không ít bậc phụ huynh chấp nhận chi số tiền lớn để bổ sung cho con em các loại TPCN, thực phẩm cao cấp. Vì TPCN không cần kê đơn nên phụ huynh có thể mua cho con trẻ uống bổ sung. Tuy nhiên, nếu lạm dụng TPCN quá nhiều có thể dẫn đến nguy hại cho trẻ.

Chị Phạm Thị L. (48 tuổi, Hà Nội) cho biết: “Con tôi lười ăn, lại hay ốm vặt, thêm chứng táo bón nên tôi đã mua viên rau củ của Nhật để bổ sung chất. Tôi cũng mua thêm một số loại vitamin và khoáng chất của Đức, Úc,... Mỗi đợt, tôi lại thay đổi loại khác nhau để con được bổ sung đa dạng… Uống để con có sức khỏe, tăng cường miễn dịch thì TPCN theo tôi là cần thiết”.

Tương tự, chị Vũ Thùy L. (43 tuổi, Hà Nội) chia sẻ: “Trên các trang mạng xã hội, tôi thấy nhiều phụ huynh khuyên nhau bổ sung vitamin A, D, C, kẽm,…để tăng sức đề kháng cho con. Chính vì vậy, tôi đã đặt mua và thường xuyên cho con sử dụng 2 đến 3 loại TPCN có chứa vitamin. Tôi nghĩ rằng vitamin A tốt cho mắt, vitamin D tăng trưởng chiều cao cho con”.

Tuy nhiên, những trường hợp trên đều cho trẻ em sử dụng TPCN mà chưa qua tìm hiểu kỹ càng về nguồn gốc, xuất xứ hay thành phần của sản phẩm. Trong đó, có TPCN chứa vitamin hoặc khoáng chất nếu dùng quá liều hoặc trong khoảng thời gian dài có thể gây ngộ độc cho trẻ em.

Hồi chuông cảnh tỉnh

Theo nhiều bác sĩ và các chuyên gia y tế, TPCN là con dao 2 lưỡi. Trước khi sử dụng, người tiêu dùng cần phải xem cơ thể có cần thiết phải bổ sung hay không bởi cơ thể mỗi người khác nhau, nên tác động của các loại TPCN chức năng sau khi dung nạp vào cơ thể cũng sẽ khác nhau. 

Nghiên cứu của Cục An toàn Thực phẩm - Bộ Y tế Việt Nam năm 2023 cho biết, trong số 60% người sử dụng TPCN có khoảng 25% người tự ý sử dụng không theo hướng dẫn, thậm chí lạm dụng liều lượng. Báo cáo của WHO cũng cho rằng tự ý sử dụng TPCN mà thiếu sự tư vấn của chuyên môn là nguyên nhân gây ra nhiều trường hợp ngộ độc và biến chứng sức khoẻ nghiêm trọng. Cụ thể, nếu thừa vitamin A có thể dẫn đến đau đầu, buồn nôn, tổn thương gan, thừa vitamin D gây tăng canxi máu, ảnh hưởng đến tim mạch...

Ngoài ra, nhiều người dùng TPCN tăng cơ hoặc cải thiện giấc ngủ lâu dài đã rơi vào trạng thái phụ thuộc, khiến cơ thể mất khả năng tự điều chỉnh khi ngừng sử dụng. Bên cạnh đó, người đang điều trị bệnh mãn tính như tiểu đường, huyết áp cao hoặc ung thư cần đặc biệt thận trọng khi sử dụng TPCN.

Để tránh rơi vào vòng xoáy của những tác hại trên, người tiêu dùng cần tìm hiểu kỹ thông tin, chỉ mua TPCN từ các thương hiệu uy tín, có giấy phép lưu hành rõ ràng và tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi sử dụng, đặc biệt với người có tiền sử bệnh nền. Ngoài ra, người tiêu dùng nên cảnh giác với những lời hứa hẹn “thần kỳ” qua quảng cáo. Việc ưu tiên lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống đủ chất, tập thể dục đều đặn và nghỉ ngơi hợp lý vẫn là chìa khóa vàng cho sức khỏe.

Thực phẩm chức năng có thể mang lại lợi ích nếu được sử dụng đúng cách, nhưng nếu người dùng lạm dụng chúng có thể dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng về sức khỏe. Chính vì cậy, người tiêu dùng cần biết lắng nghe cơ thể và ưu tiên những giải pháp bền vững thay vì chạy theo những “phép màu” tạm thời.