Mang múa rối cạn đến gần với trẻ em Thủ đô

Để nghệ thuật múa rối cạn không bị lỗi nhịp với dòng chảy cuộc đời và đến gần với khán giả nhí hơn, chúng tôi có buổi trao đổi với nghệ nhân Đào Minh Tuân, đoàn trưởng phường rối nước Minh Tân (Vĩnh Bảo, Hải Phòng) để có điểm nhìn mới hơn về nghệ thuật múa rối cạn truyền thống của dân tộc ta.

PV: Thưa nghệ nhân, được biết nhân dịp hè 2015, phường có tổ chức chương trình múa rối cạn phục vụ khán giả nhí Hà Nội. Vậy cơ duyên nào đã đưa phường múa rối cạn Minh Tân đến biểu diễn tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam?

Nghệ nhân Đào Minh Tuân: Lý do lớn nhất khiến tôi và phường múa rối quyết định ra lưu diễn tại Bảo tàng Dân tộc học Hà Nội đó là vì chúng tôi yêu trẻ con và vô cùng đam mê nghệ thuật múa rối cạn. Tôi muốn đem hồn cốt của nghệ thuật múa rối truyền thống chạm đến cửa ngõ tâm hồn các cháu thiếu nhi Thủ đô.

Hơn nữa, phường múa rối Minh Tân cũng thường xuyên hợp tác với Bảo tàng Dân tộc học để duy trì nghệ thuật múa rối nước. Chính vì vậy, tôi có đề xuất với bảo tàng là nên đưa nghệ thuật múa rối cạn vào biểu diễn phục vụ khán giả trong và nài nước. Vì vậy khi được Bảo tàng mời về diễn phục vụ trẻ em Hà Nội chúng tôi rất phấn khởi.

Để các tiết mục múa rối cạn dễ đi vào tâm thức trẻ em hơn, phường rối Minh Tân đã kết hợp giữa nghệ thuật múa rối cổ truyền thống với nghệ thuật múa rối hiện đại bằng cách đẩy vào các vở diễn những nhân vật gần gũi với thiên nhiên như: Chú ếch, con ong, con sóc… dựa trên nền nhạc là các bài hát thiếu nhi để các khán giả nhí “dễ tiêu hóa” hơn.

- Điểm đặc sắc nhất của loại hình múa rối cạn thu hút trẻ em hơn loại hình múa rối nước là gì, thưa nghệ nhân?

Nghệ thuật múa rối cạn và nghệ thuật múa rối nước là hai loại hình chính của múa rối cổ. Cùng với sự ra đời của múa rối nước, múa rối cạn là nghệ thuật truyền thống có từ lâu đời. Nó đã ăn sâu, bám rễ vào con người Việt Nam. Vì khán giả chiếm số lượng đông đảo nhất thiếu nhi nên nghệ thuật múa rối cạn có nhiều nét đặc sắc riêng biệt mà loại hình múa rối nước không có.

Nghệ thuật múa rối cạn thu hút được khán giả nhí hơn nghệ thuật múa rối nước là vì: Thứ nhất, nhân vật trong các vở múa rối cạn thường là những côn vật gắn liền với tuổi thơ của trẻ em như: con ong, con ếch, con cào cào… Đây hầu hết là những loài vật các cháu đã được học trong trường mầm non và có thể đã từng bắt gặp bên nài cuộc sống. Thứ hai, các vở múa rối cạn được biểu diễn trên nền nhạc các ca khúc thiếu nhi có giai điệu nhộn nhịp phù hợp nên thu hút được trẻ em. Thứ ba, trong các vở múa rối nước thường mô phỏng hoạt động đồng áng của người nông dân gắn liền con trâu, ruộng lúa, cái cày… mà đôi khi trẻ em Hà Nội chưa từng được nhìn thấy nên không tạo ra hứng thú cho trẻ em.

- Vở diễn “Những chú thỏ ngọc” có phải là tiết mục đặc sắc nhất mà phường múa rối cạn Minh Tân mang đến cho khán giả nhí Hà Nội trong dịp hè này không, thưa nghệ nhân?

Hầu hết các tiết mục phường múa rối cạn Minh Tân mang đến biểu diễn đều được các cháu thiếu nhi đón nhận nhiệt tình. Tiết mục được khán giả nhí Thủ đô yêu thích nhất là tiết mục “Những chú thỏ ngọc”. Khi các chú thỏ ngọc bắt đầu ra sân khấu biểu diễn thì hầu hết các cháu từ 3 tuổi đến 5 tuổi chạy lên sân khấu để xem những chú thỏ ngọc như thế nào và nhún nhẩy theo điệu nhạc của bài hát.

Nài các tiết mục múa rối cạn hiện đại, chúng tôi còn mang đến chương trình “Cùng chơi trò chơi dân gian các nước” một số vở múa rối cạn truyền thống như “Lân mẹ sinh lân nhi”, “Hè vui học múa rối”… Tất cả các tiết mục đều được các cháu thiếu nhi đón nhân rất chân thành và nhiệt tình. Điều đó đã tạo thêm động lực cho chúng tôi tiếp tục biểu diễn và cống hiến.

- Có ý kiến cho rằng, chức năng phục vụ thiếu nhi của nghệ thuật múa rối cạn còn đang bị xem nhẹ. Các vở múa rối cạn cho thiếu nhi còn chưa được đầu tư, dàn dựng công phu. Có tiết mục rơi vào tình trạng mô phỏng sân khấu kịch, khiên cưỡng không phù hợp với tâm lý trẻ em. Ông có đồng ý với ý kiến trên không? Theo ông, nguyên nhân nào khiến cho nghệ thuật múa rối cạn ngày càng trở nên xa lạ với trẻ em?

Theo quan điểm của cá nhân tôi, ý kiến trên là rất chính xác. Nghệ thuật múa rối cạn truyền thống đang đứng trên bờ vực bị mai một và xa dời dần với đội ngũ khán giả nhí.

Nguyên nhân chính khiến cho nghệ thuật múa rối cạn ngày càng xa lạ với trẻ em đó là vì múa rối cạn truyền thống chưa được quan tâm đầy đủ. Phường múa rối Minh Tân của chúng tôi thực chất là phường rối gia đình. Vì chúng tôi yêu nghệ thuật múa rối mà lập thành và bảo tồn. Hiện tại, không hề có cơ quan quản lý, các đơn vị đầu tư để phát triển và truyền dạy cho thế hệ thiếu nhi.

Tại quê hương của nghệ thuật múa rối cạn, tôi cũng đã có ý kiến đưa múa rối cạn vào biểu diễn và dạy miễn phí cho học sinh tại trường mầm non, tiểu học ở địa phương. Tuy nhiên cho đên thời điểm này những dự định đưa múa rối cạn đến thiếu nhi của tôi vẫn chưa được thực hiện.

- Thưa nghệ thân, khi đưa nghệ thuật múa rối cạn đến đây biểu diễn, ông thấy khán giả nhí Hà Nội đón nhận ra sao?

Khán giả nhí Hà Nội đón nhận nghệ thuật rối cạn rất hồ hởi, nhiều khán giả nhí còn chạy lên sân khấu khi cả đoàn đang biểu diễn vì các cháu say mê quá.

Khi được mời lên tham gia buổi học múa rối, hầu hết các cháu thiếu nhi đều tham gia nhiệt tình và rất hứng thú.

- Theo nghệ nhân, phải làm thế nào để nghệ thuật múa rối cạn có thể đến gần với trẻ em hơn?

Những năm trở lại đây, nhu cầu tìm hiểu về nghệ thuật múa cạn của trẻ em là rất lớn. nhưng vì chưa được quan tâm đúng mức nên nghệ thuật múa rối cạn còn chưa được phổ biến rộng rãi. Để nghệ thuật múa rối cạn đến gần với trẻ em Thủ đô hơn, tôi rất mong có nhiều sân chơi được tổ chức ra để các cháu có cơ hội được học múa rối cạn, được thử sức tạo hình con rối. Hơn nữa, chúng tôi rất mong nhận được sự quan tâm của các cơ quan chức năng, các tổ chức để nghệ thuật múa rối cổ nói chung và nghệ thuật múa rối cạn được biết đến nhiều hơn.

- Trong thời gian tới, ông có dự định đưa phường múa rối Minh Tân tiếp tục ra Hà Nội để biểu diễn phục vụ khán giả nhí không?

Không chỉ cá nhân tôi mà cả phường rối cạn Minh Tân đều rất muốn có nhiều cơ hội được ra lưu diễn ở Hà Nội, được đưa nghệ thuật rối đến gần với thiếu nhi thủ đô hơn. Tuy nhiên, để ra đây biểu diễn chúng tôi còn tùy thuộc vào các trung tâm như Bảo tàng, tổ chúc… có nhu cầu mời thì chúng mới có thể ra lưu diễn được. trong một năm, phường rối Minh Tân cũng có từ 3 đến 4 lần ra diễn tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam để phục vụ các cháu thiếu nhi trong các dịp lễ như Tết dương lịch, Tết thiếu nhi, Tết trung thu.

- Xin cám ơn nghệ nhân!