Nghệ nhân Huỳnh Phương Đỏ và hành trình đưa gốc tre Việt xuất ngoại

(Sóng trẻ) - Với đôi bàn tay khéo léo, động tác linh hoạt, dứt khoát, nghệ nhân Huỳnh Phương Đỏ (51 tuổi, Quảng Nam) đã biến những rễ tre sần sùi, thô ráp thành những tác phẩm nghệ thuật độc đáo.

Thổi hồn cho những gốc tre già

Trong một lần công tác tại Bảo tàng dân tộc học Việt Nam, góc trưng bày các sản phẩm của nghệ nhân Huỳnh Phương Đỏ nổi bật hơn cả bởi nhiều du khách tò mò ghé lại xem ông biểu diễn. Với một bàn kẹp và bộ dụng cụ đủ các loại đục, đẽo, chỉ sau 30 phút tập trung, ông Đỏ đã hoàn thành một tác phẩm điêu khắc trên tre.

Trên kệ trưng bày, còn có rất nhiều tác phẩm khác được nghệ nhân đem ra từ Hội An để giới thiệu với người dân Thủ đô. Từ các nhân vật tâm linh như Thần Nông, Kinh Diêm Vương, Tổ Sư Đạt Ma… đến các nhân vật trong lịch sử như Bác Hồ, Nguyễn Bỉnh Khiêm… hay các nhân vật văn học hư cấu là Lão Hạc, An Dương Vương… đều được ông Đỏ chế tác một cách sinh động. 

Vừa đẽo, vừa đục, ông Đỏ niềm nở chia sẻ về cơ duyên đến với nghề. Ông bồi hồi nhớ lại: “Vào năm 2001, trận lũ lịch sử ập vào Quảng Nam, nhấn chìm nhà cửa và xưởng điêu khắc gỗ của tôi. Nhìn những gốc tre già trồi lên từ bùn đất, tôi bỗng nảy ra ý tưởng tại sao không tạo hình chúng thành những tác phẩm điêu khắc”. 

Nói là làm, những lúc rảnh rỗi, ông Đỏ liền lấy đồ nghề, nghiên cứu, đục đẽo, tạo hình cho những gốc tre vớt được. Sau khi nước lũ rút, ông mạnh dạn đem 8 sản phẩm điêu khắc trên tre đầu tiên giới thiệu với du khách và kết quả bất ngờ khi nhận được sự ủng hộ nồng nhiệt của mọi người. Từ đấy, nghệ nhân Huỳnh Phương Đỏ bén duyên với nghề này cho đến tận bây giờ.

Bên cạnh biệt danh “Đỏ tre”, thời gian đầu, ông Đỏ còn được người dân trong xã gọi với cái tên kỳ lạ khác là “Đỏ điên”. Vì theo nghệ nhân, so với điêu khắc gỗ, điêu khắc gốc tre có những độc đáo riêng biệt, đòi hỏi sự sáng tạo và kỹ năng cao hơn của người thợ. Nhưng ít người hiểu được cái hay của môn này nên họ coi ông là “điên” khi đem thứ “củi” về sản xuất.

Để tạo ra một tác phẩm điêu khắc tre hoàn chỉnh, nghệ nhân Huỳnh Phương Đỏ sẽ phải thực hiện 11 công đoạn khác nhau, bao gồm sơ chế, làm vệ sinh, hấp sấy, ngâm bùn, đục, chà nhám… Bước nào cũng ẩn chứa những khó khăn riêng, đòi hỏi sự kiên nhẫn và tâm huyết của người thợ.

Ông Đỏ cho biết, công đoạn khó khăn nhất là tạo dáng cho gốc trẻ: “Đây là bộ môn điêu khắc bất quy tắc. Gốc tre nằm sâu dưới lòng đất với những hình dáng uốn lượn phức tạp. Do đó, người thợ phải biết tưởng tượng để lựa chọn nhân vật phù hợp nhất với hình dáng, đường nét của từng gốc tre”, ông Đỏ nói. 

Chính bởi mỗi gốc tre có những đặc điểm khác nhau nên khi du khách ngắm nhìn những tác phẩm sẽ thật khó để phát hiện sự trùng lặp. “Nếu lật bộ rễ tre nên, ta có thể làm tóc cho bức tượng. Khi cắt đi bộ rễ thì tôi lại có thể biến nó thành chân mày hay râu. Điêu khắc gốc tre có rất nhiều cách biến hóa vậy nên không tác phẩm nào giống tác phẩm nào”, ông Đỏ cho biết thêm. 

Khát vọng đưa gốc tre Việt "xuất ngoại" 

Với tâm niệm sự học là không có giới hạn, nghệ nhân Huỳnh Phương Đỏ luôn tích cực mày mỏ tìm hiểu những nhân vật mới để lan tỏa bộ môn độc đáo này đến nhiều người hơn nữa. Giờ đây, trên kệ trưng bày các sản phẩm của Đỏ tre có thêm cả những tác phẩm điêu khắc Chúa Jesu hay các danh nhân nổi tiếng thế giới khiến khách nước ngoài vô cùng thích thú.

Mỗi tác phẩm điêu khắc của Đỏ Tre chưa đựng một một câu chuyện về lịch sử, văn hóa. Để giới thiệu sản phẩm của mình đến bạn bè quốc tế, ông Đỏ không ngừng học hỏi ngoại ngữ. Ông có thể giao tiếp trôi chảy bằng nhiều ngôn ngữ như Anh, Pháp, Đức, Hàn... Kết hợp với ngôn ngữ cơ thể sinh động giúp ông tự tin quảng bá sản phẩm của mình một cách hiệu quả.

Bên cạnh đó, “cha đẻ” của nghệ thuật điêu khắc trên gốc tre còn rất bắt nhịp với thời đại khi lập các kênh mạng xã hội như Facebook, Tiktok. Với sự giúp đỡ của con gái trong việc quay, dựng và định hướng xây dựng nội bình dị, chân thật, trang facebook “Gốc tre Hội An” hiện đã có hơn 83 nghìn người theo dõi, và kênh tiktok cùng tên là hơn 2000 nghìn người. Nhờ vậy, tác phẩm điêu khắc từ gốc tre Việt Nam không chỉ được nhiều người biết đến mà còn trở thành món quà đặc biệt dành tặng bạn bè quốc tế khi đến thăm Hội An.

Ông tâm sự: “Khi đưa bộ môn này lên mạng xã hội, tôi nhận được nhiều hơn sự quan tâm và yêu thích của mọi người. Tuy nhiên, đôi khi sẽ có những người họ không thích phong cách của tôi mà bình luận tiêu cực. Tôi không nản lòng vì điều đó mà xem đây là cơ hội để học hỏi và hoàn thiện những tác phẩm của mình”. 

Bên cạnh đẩy mạnh các hoạt động đồng truyền thông, nghệ nhân Huỳnh Phương Đỏ còn ấp ủ mong muốn xây dựng một làng nghề về điêu khắc gốc tre. Hiện tại, ông đang mở lớp dạy điêu khắc tre với khoảng 6 học viên. Tất cả đều là những người trẻ và đến từ Hội An với hi vọng nghệ thuật điêu khắc gốc tre sẽ tiếp tục được quảng bá rộng rãi hơn.

"Thành phố Hội An đã gia nhập Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO trên lĩnh vực thủ công mỹ nghệ và nghệ thuật dân gian. Đây chính là cơ hội để Hội An định danh trở lại những không gian làng nghề hàng trăm năm tuổi và tạo ra môi trường để các nghệ nhân giao lưu, trao đổi tìm kiếm hướng phát triển trong tương lai.. Tôi sẵn lòng truyền nghề cho những người yêu thích, đam mê và còn mơ ước dài hơn về một làng nghề, không gian cho nghề tạc tượng gốc tre này", ông Đỏ hào hứng chia sẻ.