Sách và Hành động: Kết nối giới trẻ với tri thức trong kỷ nguyên số

(Sóng trẻ) - Trong kỷ nguyên số, việc kết nối giới trẻ với tri thức trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, và Sách và Hành Động đã ra đời với sứ mệnh khơi dậy đam mê đọc sách trong lòng giới trẻ Việt Nam. Từ các chuyến hành trình xuyên Việt đến việc áp dụng sáng kiến số hóa, dự án này đang xây dựng một cộng đồng yêu sách bền vững và truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ trong việc khám phá tri thức.

Hành trình lan tỏa văn hóa đọc

Sách và Hành Động – một cái tên gợi lên tinh thần học hỏi và sự chuyển mình, đã trở thành biểu tượng của văn hóa đọc trong cộng đồng giới trẻ Việt Nam. Dự án được sáng lập bởi một nhóm sinh viên từ những năm 2012-2013, khởi đầu từ một dự án xuyên Việt để cổ vũ văn hóa đọc và kêu gọi sự chú ý về giá trị của sách. Chuyến hành trình 30 ngày, dài 1750 km từ Hà Nội đến Sài Gòn, không chỉ là một thử thách mà còn là một hành trình ý nghĩa để truyền tải thông điệp về thói quen đọc sách. Với các điểm dừng chân tại nhiều địa phương, nhóm đã thực hiện các buổi giao lưu, chia sẻ, và phát động các hoạt động cộng đồng nhằm kết nối những người yêu sách.

Dự án đã nhận được sự hưởng ứng rộng rãi và quan trọng hơn, đã gieo mầm cho một kế hoạch dài hạn. Thay vì chỉ dừng lại ở một chiến dịch ngắn hạn, các nhà sáng lập quyết định tạo ra một hệ sinh thái bền vững, với tầm nhìn đưa văn hóa đọc vào cuộc sống của giới trẻ. Chị Hằng, Chủ tịch của Sách và Hành Động, chia sẻ: "Nếu như chỉ dừng lại ở cái dự án này, thì tại thời điểm ấy nó có thể được mọi người biết đến rất là nhiều, rất là mạnh mẽ, nhưng mà làm thế nào để nó có thể bền vững hơn?" Câu hỏi ấy đã đánh dấu bước ngoặt cho sự ra đời của các câu lạc bộ Sách và Hành Động tại các trường học trên toàn quốc, với mô hình tủ sách miễn phí tự quản, và các hoạt động giao lưu, cuộc thi về sách, hay các đêm văn nghệ xoay quanh chủ đề sách. Bắt đầu từ Học viện Tài chính vào tháng 12 năm 2013, mô hình câu lạc bộ đã lan rộng ra nhiều trường đại học và trung học trên cả nước, với cam kết không chỉ khuyến khích việc đọc mà còn truyền cảm hứng cho các hoạt động xã hội tích cực.

Sức hút bền vững của sách và sáng kiến số hóa trong thời đại số

Trong thời đại mà công nghệ giải trí phát triển mạnh mẽ với sự bùng nổ của mạng xã hội, video ngắn và các nền tảng truyền thông đa phương tiện, nhiều người lo ngại rằng sách sẽ mất đi chỗ đứng của mình. Tuy nhiên, chị Hằng tin rằng sách vẫn giữ được sức hút riêng bởi tính xác thực và chiều sâu của tri thức mà nó mang lại. Chị cho biết, trong khi thông tin giải trí có thể dễ dàng tìm thấy trên các nền tảng số, sách lại đem đến sự nghiêm túc và sự kiểm chứng rõ ràng qua nhiều thế hệ. "Sách vẫn giữ được sức hút bởi những tri thức được truyền từ nhiều thế hệ và được kiểm chứng kỹ lưỡng, trong khi các thông tin từ công nghệ giải trí số không phải lúc nào cũng được kiểm chứng", chị Hằng chia sẻ. 

Sự bền vững của sách không chỉ nằm ở mặt tri thức mà còn là sự chuyển mình phù hợp với thời đại. Trong khi các quốc gia như Mỹ, Anh, Đức và Hà Lan đều chứng kiến mức tăng trưởng từ 4-23% trong doanh thu xuất bản, tại Việt Nam, quá trình số hóa đã giúp cải thiện thói quen đọc của giới trẻ. Các nhà xuất bản không chỉ cung cấp sách giấy mà còn phát triển mạnh mẽ sách điện tử, tạo nên sự tiện lợi, linh hoạt. Điều này không chỉ giúp các thế hệ trẻ tiếp cận dễ dàng hơn với sách mà còn khiến họ nhận ra tầm quan trọng của việc duy trì văn hóa đọc. Các gia đình trẻ tại Việt Nam hiện nay cũng chú trọng xây dựng thói quen đọc sách cho con cái, xem sách là nguồn kiến thức kiểm chứng và có tính lâu dài hơn so với các hình thức giải trí nhanh chóng trên mạng.

Mặc dù sử dụng nhiều ứng dụng mạng xã hội nhưng bạn Khánh Ly, 18 tuổi (Hà Nội) vẫn mang trong mình một tình yêu mãnh liệt và luôn dành một khoảng thời gian riêng trong ngày với sách. “Dù sống trong thời đại mạng xã hội phát triển mạnh, mình vẫn giữ thói quen đọc sách. Đối với mình, sách không chỉ là nguồn kiến thức mà còn là những chuyến phiêu lưu đưa mình đến những thế giới khác nhau. Mỗi cuốn sách đều có câu chuyện riêng, và việc đọc giúp mình mở rộng tư duy và tìm thấy cảm hứng sống. Giữa dòng chảy thông tin nhanh chóng của cuộc sống hiện đại, mình thấy việc đọc sách là cách tuyệt vời để kết nối với bản thân và khám phá những giá trị sâu sắc"

Không chỉ dừng lại ở các mô hình truyền thống, Sách và Hành Động còn chú trọng ứng dụng công nghệ số để mở rộng phạm vi và kết nối với nhiều đối tượng hơn. Trong các câu lạc bộ Sách và Hành Động tại trường học, đội ngũ quản lý còn thúc đẩy hoạt động truyền thông trên các nền tảng mạng xã hội như Facebook, TikTok, và Instagram, nhằm tạo ra sức lan tỏa rộng rãi và tương tác tích cực với cộng đồng. Các thành viên câu lạc bộ được đào tạo về kỹ năng truyền thông số, giúp họ tự xây dựng các kênh riêng và quảng bá các hoạt động của mình. Những buổi giao lưu, cuộc thi về sách, hay tọa đàm không còn gói gọn trong phạm vi trường học mà đã vươn xa hơn, thu hút sự chú ý từ cộng đồng và lan tỏa mạnh mẽ thông điệp về văn hóa đọc.

Bên cạnh đó, dự án số hóa tủ sách offline thành tủ sách online của Sách và Hành Động cũng đang được triển khai, tạo điều kiện thuận lợi cho các bạn trẻ ở khắp mọi miền tiếp cận nguồn tri thức phong phú. Hệ thống cơ sở dữ liệu này giúp người đọc dễ dàng tìm kiếm, truy cập và đọc sách từ xa, bất kể họ ở đâu. Đây là nỗ lực nhằm xóa bỏ khoảng cách địa lý và đưa sách đến gần hơn với các bạn trẻ, đặc biệt là những người ở vùng sâu, vùng xa hoặc không có điều kiện tiếp cận các thư viện truyền thống. Chị Hằng nhấn mạnh: "Chúng tôi sẽ số hóa tất cả những cái tủ sách offline ở các trường vào thời điểm hiện tại, rồi đưa nó lên một cơ sở dữ liệu, một tủ sách online... giúp mọi người dễ dàng tiếp cận và lan tỏa nguồn sách rộng rãi hơn."

Không chỉ là sự thuận tiện trong việc tiếp cận, số hóa còn là bước đi quan trọng để tạo ra hệ sinh thái đọc sách toàn diện, giúp các câu lạc bộ quản lý tài nguyên dễ dàng và hiệu quả hơn, đồng thời mở ra nhiều cơ hội cho các bạn trẻ trải nghiệm và phát triển kỹ năng trong môi trường số. Sách và Hành Động đang từng bước xây dựng một hệ sinh thái tri thức bền vững, kết nối giới trẻ với tri thức và đồng hành cùng họ trong hành trình phát triển bản thân.

Nhiều thách thức nhưng không ít triển vọng

Trong quá trình phát triển, Sách và Hành Động cũng đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là thuyết phục giới trẻ dành thời gian đọc sách thay vì bị cuốn vào các phương tiện giải trí số. Dựa trên khảo sát thực tế của tổ chức này, một vấn đề phổ biến là sự kém hiệu quả của các thư viện trường học – nơi mà nhiều bạn trẻ thậm chí không biết đến, hoặc cảm thấy xa lạ, chỉ phục vụ một số các đối tượng đọc nhất định. Chị Hằng cho biết: "Vấn đề chính không phải là từ nền tảng số mà là sự kém hiệu quả trong hoạt động của thư viện trường học." Để giải quyết vấn đề này, tổ chức đã thực hiện các sự kiện như Ngày Sách, đưa sách đến gần hơn với học sinh, tổ chức tại những địa điểm quen thuộc như sân trường hay khu vực học sinh thường qua lại. Những hoạt động này đã góp phần tạo sự gắn kết và khuyến khích học sinh, sinh viên hình thành thói quen đọc một cách tự nhiên.

Dự án Sách và Hành Động hiện đã phát triển mạng lưới câu lạc bộ tại 200 trường học trên cả nước, với đa số tập trung ở miền Bắc và đang mở rộng đến miền Trung, miền Nam. Mỗi câu lạc bộ hoạt động độc lập nhưng vẫn tuân theo một khung đánh giá chung, đảm bảo sự đồng nhất và chất lượng trong việc lan tỏa văn hóa đọc. "Nếu câu lạc bộ không đạt yêu cầu, sẽ có sự đào thải, nhưng mục tiêu không phải là loại bỏ mà là hỗ trợ cải thiện," chị Hằng chia sẻ. Tinh thần hợp tác và hỗ trợ giữa các câu lạc bộ không chỉ giúp nâng cao chất lượng hoạt động mà còn tạo ra động lực để các câu lạc bộ học hỏi và phát triển cùng nhau.

Sách và Hành Động đã và đang tạo ra những tác động tích cực trong cộng đồng, góp phần khơi dậy niềm đam mê đọc sách và lan tỏa tinh thần học hỏi, tự rèn luyện. Chị Hằng chia sẻ một câu chuyện về lý do chị đã đồng hành lâu dài với dự án “Sách và Hành Động." Theo chị, chính sự thay đổi rõ rệt ở các bạn trẻ khi tham gia môi trường này đã trở thành điểm chạm ý nghĩa. Điển hình là câu lạc bộ Sách và Hành Động tại trường THPT Yên Phong số 2, Bắc Ninh - nơi có nhiều khu công nghiệp, đặc biệt là Samsung. Khi câu lạc bộ được thành lập, thầy giáo có biệt danh “ông đồ làng” đã gửi gắm mong muốn giúp học sinh có tầm nhìn vượt xa cánh cổng Samsung, nơi nhiều bạn học xong cấp 3 thường vào làm việc vì mức lương ổn định. 

Sau thời gian hoạt động, câu lạc bộ đã tác động tích cực tới các bạn học sinh, họ bắt đầu có ước mơ, mục tiêu lớn hơn cho tương lai như học đại học hoặc học nghề. Một ví dụ là bạn Nguyễn Nhàn - học sinh cũ của trường, đã trở thành nhiếp ảnh gia nổi tiếng tại TP.HCM sau khi học thiết kế đồ họa và chụp ảnh. Bên cạnh đó, những câu lạc bộ được thành lập từ 2013-2014 tại các trường vùng huyện, như Yên Dũng số 2, Bắc Giang, đã góp phần mở rộng hệ sinh thái các câu lạc bộ tại trường, từ bóng rổ, tiếng Anh, đến văn nghệ, thể thao, tạo nên không gian phát triển đa dạng và năng động cho học sinh.

Sách và Hành Động không chỉ là một tổ chức mà còn là một phong trào văn hóa, mang trong mình khát khao xây dựng một cộng đồng yêu sách bền vững trong lòng giới trẻ Việt Nam. Trong bối cảnh xã hội không ngừng thay đổi, tổ chức này đã không ngừng tìm tòi, sáng tạo để giữ gìn và phát triển văn hóa đọc. Hành trình của Sách và Hành Động vẫn còn dài, với nhiều mục tiêu mới – từ việc nâng cao hiệu quả hoạt động của các câu lạc bộ, mở rộng tủ sách online, đến việc kết nối và truyền cảm hứng cho ngày càng nhiều thanh niên. Với nhiệt huyết và tinh thần bền bỉ, Sách và Hành Động hứa hẹn sẽ là nguồn sáng dẫn đường, giúp các thế hệ trẻ gắn kết hơn với tri thức và sẵn sàng hành động vì một tương lai tươi sáng hơn.

Dự án Sách và Hành động hướng tới mục tiêu 2025 là mở rộng độ phủ các câu lạc bộ trên cả nước, đặc biệt tại miền Trung và miền Nam, đồng thời tối ưu hóa mô hình câu lạc bộ để phối hợp hiệu quả với trường học, cơ quan nhà nước, sở giáo dục và đoàn thanh niên địa phương. Dự án không chỉ chú trọng về số lượng mà còn đảm bảo chất lượng bền vững, đã liên tục cải tiến mô hình từ năm 2020 đến nay để các hoạt động đạt hiệu quả cao nhất. Sau 2025, dự án còn mang tầm nhìn quốc tế, với tham vọng đưa mô hình này đến các nước Đông Nam Á nhằm lan tỏa thói quen đọc sách, đặc biệt ở những quốc gia có nền tảng văn hóa tương đồng. Đồng thời, dự án cũng đang mở rộng sang các cấp học nhỏ hơn từ mầm non đến trung học cơ sở, cũng như phát triển câu lạc bộ sách dành cho giáo viên để tạo động lực và truyền cảm hứng đọc cho học sinh sinh viên.

Như một cây cầu giữa các thế hệ, tổ chức đã, đang, và sẽ tiếp tục là chỗ dựa cho những ai mong muốn khơi dậy đam mê đọc, để từ đó tự phát triển bản thân và đóng góp cho cộng đồng. Với mỗi bước đi, Sách và Hành Động không chỉ lan tỏa tình yêu tri thức mà còn khẳng định một giá trị vượt thời gian – rằng sách sẽ luôn là người bạn đồng hành bền vững, truyền cảm hứng và mở ra vô vàn cánh cửa tri thức trong thời đại số.