Làng miến Cự Đà: Thoăn thoắt tay nghề, làm miến như dệt lụa

(Sóng trẻ) - Vào những ngày cuối năm, làng Cự Đà vẫn xình xịch tiếng máy móc chạy từ tờ mờ sáng đến tối mịt. Đó là âm thanh chiếc máy làm miến của những nghệ nhân đang nỗ lực lưu giữ và phát triển nghề tổ tuổi đời hơn 400 năm.

Làng cổ Cự Đà (thuộc xã Cự Khê, Thanh Oai, Hà Nội) nằm nép mình bên dòng sông Nhuệ thơ mộng, ẩn sau khu đô thị Thanh Hà và cách trung tâm Thủ đô 20km về phía Tây. Không chỉ nổi tiếng bởi nét trầm tư, cổ kính qua lối kiến trúc đặc trưng của vùng đồng bằng Bắc Bộ; ngôi làng còn là nơi lưu giữ và phát triển nghề làm miến dong có lịch sử hơn 400 năm.

Tỉ mỉ trong từng công đoạn
Nghề làm miến không quá nặng nhọc nhưng yêu cầu nhiều công đoạn, có thể tóm gọn thành 4 giai đoạn chính: đầu tiên là chọn nguyên liệu; tiếp đến, người dân sơ chế bột dong và tráng thành bánh để phơi nắng lần một; sau khi bánh khô đủ tiêu chuẩn sẽ cắt thành sợi nhỏ và phơi nắng lần hai; khâu cuối cùng là mang về đóng gói và vận chuyển ra thị trường….

Ông Đinh Văn Toàn (Làng Cự Đà, Thanh Oai, Hà Nội) cho biết: “Miến dong muốn ngon trước hết phải kỹ lưỡng trong khâu nhập nguyên liệu. Miến Cự Đà làm 100% từ bột dong riềng phơi khô và nhập từ các vùng núi phía Bắc như Lai Châu, Sơn La, Bắc Kạn,... “.

Lý giải nguyên do tại sao không trồng củ dong riềng để chủ động nguyên liệu, ông Toàn bộc bạch: “Trước kia, khi còn làm thủ công, các cụ trồng củ dong riềng để tự cung tự cấp. Bây giờ, thậm chí cả đất phơi miến còn khan hiếm chứ nói gì đến trồng dong riềng”. 

Hiện nay, miến Cự Đà được cơ giới hóa hầu hết công đoạn, trừ bước phơi miến. Sau khi tráng chín, bánh miến được người dân trải lên tấm phên dọc có diện tích khoảng 1,0 x 2,2m làm bằng vỏ tre chống ẩm mốc và chống dính tốt. 

Sau khi phơi một nắng, các phên miến được tẩm ướt và cắt thành sợi mảnh dài để tiếp tục phơi nắng lần hai. Thời gian phơi miến tùy thuộc vào nhiệt độ thời tiết và sợi miến đạt tiêu chuẩn phải đáp ứng độ ẩm trong khoảng 8 đến 10%. Theo ước tính, 100kg tinh bột ướt sẽ ứng với 60 đến 65kg miến dong khô. 

Chị Đinh Thị Loan, một hộ dân có truyền thống 50 năm làm nghề cho hay: “Gần Tết, thời tiết thất thường nên bất cứ khi nào trời hửng nắng, chúng tôi đều tranh thủ đem miến ra phơi khô. Dù trời nắng gắt, chúng tôi vẫn ngồi canh để lật miến; nếu làm tốt công đoạn này, sợi miến mới sẽ khô đều, giòn, dai, kể cả khi nấu hơi nhiều lửa một chút thì miến vẫn không bị bở nát”.

Khẳng định thương hiệu trên thị trường
Vào vụ Tết, các cơ sở làm miến xình xịch tiếng máy móc từ sáng sớm đến chiều tối. Dân làng chỉ cần nghe dự báo thời tiết có nắng là lại tất bật chuẩn bị, mỗi người một khâu để kịp cung ứng sản phẩm ra thị trường.

Ông Đinh Văn Toàn cho hay: “Đa phần người làng làm miến để bán lẻ cho dân ăn, sau đó mới buôn sỉ cho thương lái. Ở đây 1kg chúng tôi cũng bán mà 1 tấn cũng bán, tùy đối tượng mua bao nhiêu sẽ cung bấy nhiêu. Cận Tết, miến dong trở nên đắt hàng hơn nên gia đình tôi làm số lượng gấp đôi ngày thường”.

Dịp giáp Tết, nhu cầu mua sắm của người dân tăng cao nên các cơ sở làm miến phải thuê thêm người làm, chủ yếu là lấy công làm lãi. Như hộ gia đình ông Toàn, số nhân công hiện nay khoảng 10 người. Nhờ sự trợ giúp của nhân công và khoa học kĩ thuật, mỗi xưởng sản xuất miến tại làng nghề Cự Đà có thể cung ứng ra thị trường khoảng 20-25 tấn miến, phục vụ nhân dân đón Tết Quý Mão 2023.

Theo ghi nhận của PV, miến dong Cự Đà mua trực tiếp tại làng có giá 50.000 đồng/kg, kể cả giá bán lẻ hay sỉ. Nếu mua qua thương lái, trung gian, giá miến tăng và dao động từ 60.000-80.000 đồng tùy thời điểm.

Nghề làm miến đem lại lợi nhuận tương đối ổn định nhưng số lượng người trẻ tuổi theo nghiệp gia đình rất ít do công việc này đòi hỏi sự cần cù, chịu khó cao. Điều này cũng trở thành niềm trăn trở đối với người dân làng miến Cự Đà trước nỗi lo thiếu người kế tục.