Nữ sinh Báo chí và hành trình giữ lửa với podcast

(Sóng trẻ) - Từ những ngày còn là sinh viên ngồi trong phòng thu nhỏ của khoa Phát thanh - Truyền hình, Dương Bảo Ngọc đã sớm tìm thấy niềm vui trong việc kể chuyện bằng âm thanh, từng bước khẳng định mình qua những sản phẩm và giải thưởng ấn tượng. Giờ đây, khi vừa tốt nghiệp Học viện Báo chí và Tuyên truyền, cô gái trẻ ấy vẫn giữ nguyên nhiệt huyết ấy trên hành trình nghề nghiệp. 

PV: Cảm xúc của chị như thế nào khi được xướng tên Giải Nhất hạng mục Phát thanh tại Giải Báo chí Sóng Trẻ lần thứ IX - 2024?

Chị Dương Bảo Ngọc: Một cách thật lòng, khi được nghe xướng tên, mình có bất ngờ nhưng phần lớn là sự hài lòng. Hài lòng không phải vì đã đạt được thành quả, mà là vì bản thân đã lựa chọn một chủ đề khá thử thách với bản thân đó là an sinh xã hội; hài lòng vì đã cố gắng hết sức cho tác phẩm này. 

Giải Nhất Báo chí Sóng trẻ là sự công nhận nhưng cũng là sự động viên để mình tiếp tục nghiên cứu, đào sâu những vấn đề báo chí nóng hổi trong đời sống.

PV: Nhìn lại hành trình làm chuỗi podcast “Bảo hiểm xã hội tự nguyện trong nền kinh tế số”, điều gì khiến chị tự hào nhất và đâu là khâu khiến chị “vật lộn” nhất? 

Chị Dương Bảo Ngọc: Đến khi nhìn lại, mình mới nhận ra điều làm mình tự hào nhất chính là khoảnh khắc dám tìm hiểu và lựa chọn chủ đề bảo hiểm xã hội tự nguyện. Ban đầu, mình có rất nhiều lựa chọn với các chủ đề khác thân thuộc và dễ dàng tiếp cận cũng như tìm nhân vật hơn. Nhưng sự tò mò cũng như câu chuyện mà mình từng được nghe về những người lao động tự do thuộc khu vực phi chính thức đã khiến mình quyết tâm dấn thân vào đề tài này.

Trong quá trình thực hiện tác phẩm, điều khó nhất và cũng là quan trọng nhất đó là tìm được câu chuyện của nhân vật đủ tiêu biểu cho vấn đề. Tìm  được đã khó, thuyết phục và khiến họ tin tưởng để chia sẻ còn khó hơn. Sau này, quá trình này lại trở thành kinh nghiệm cho mình trong việc tìm hiểu và trò chuyện với nhân vật.

PV: Điều gì khiến chị chọn podcast làm “ngôn ngữ kể chuyện” thay vì các loại hình khác?

Chị Dương Bảo Ngọc: Có lẽ mình không chọn podcast mà được podcast chọn. Đơn giản vì đây là chuyên ngành mình được đào tạo. Ban đầu,khi chọn nguyện vọng thi đại học, mình đã rất đam mê với chuyên ngành Báo Truyền hình, tư duy về hình ảnh. Thế nhưng mình lại trượt và vào chuyên ngành phát thanh. Sau đó, mình vẫn cố chấp đăng ký tham gia CLB Truyền hình Sinh viên, nhưng có lẽ đúng là chưa có duyên. Mình lại tiếp tục trượt để rồi trở thành Chủ nhiệm CLB Phát thanh Sóng trẻ. Chính vì thế mà mình nhận ra, hóa ra bản thân có khả năng tư duy âm thanh  tốt hơn hình ảnh. 

Phát thanh hay podcast sẽ có cái khó, đó là mất đi sự hỗ trợ của hình ảnh thị giác. Do đó, tất cả những gì mình có là âm thanh, tiếng động, âm nhạc. Chỉ với từng đó thứ nhưng thử thách đặt ra là làm sao có thể khiến hình ảnh tái hiện sống động trong trí tưởng tượng của người nghe, đẩy cảm xúc cao trào. Nếu làm được điều đó thì tác phẩm sẽ thành công. Và khi làm được điều đó thì bản thân mình cũng vô cùng hài lòng vì đã có thể mang được câu chuyện mình đã nghe, kể cho nhiều người cùng biết.

PV: Chị có thể chia sẻ một tác phẩm podcast đem lại cho chị cảm xúc khó quên không?

Chị Dương Bảo Ngọc: Đó là những tác phẩm không đoạt giải nhưng lại được mình đặt nhiều tình cảm nhất. Trong quá trình sinh hoạt tại CLB Phát thanh Sóng trẻ, mình có nhiều cơ hội sản xuất các chương trình phát thanh podcast. Trong đó, có 1 số podcast là Chương trình đặc biệt Trung thu cho các em nhỏ tại trung tâm cai nghiện. Các em nhỏ ở đây đa phần còn rất bé và nhiễm HIV do di truyền từ mẹ. Mình đã dành 1 ngày  cùng ban tổ chức để thực hiện, tổ chức chương trình trung thu, chơi cùng các em để các em thoải mái, thân quen và tự tin hơn. Mình rất xúc động về câu chuyện của các em  nên cố gắng mang câu chuyện và cảm xúc ấy đến  người nghe. Quan trọng là mình cũng được học thêm về quy trình tác nghiệp khi nhân vật là các em nhỏ.

PV: Khi làm việc tại Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam (VOV), chị cảm nhận thế nào về sự đón nhận của khán thính giả với podcast? Liệu nó còn là “địa hạt thử nghiệm”, hay đã được nhìn nhận nghiêm túc như một sản phẩm báo chí độc lập?

Chị Dương Bảo Ngọc: Ở các cơ quan báo chí cũng đang dần có sự chuyển dịch mạnh mẽ giữa phát thanh truyền thống với podcast hiện đại. Tuy nhiên, định nghĩa và cách thể hiện podcast sẽ có sự xô lệch. Do đó, khi làm việc tại VOV, chị vừa học hỏi, vừa thử nghiệm những kiến thức mình có với thực tế báo chí hiện tại. Podcast không còn là địa hạt thử nghiệm mà đã dần trở thành sản phẩm báo chí độc lập, một loại hình cần được nghiên cứu và tìm hiểu.

PV: Theo chị, liệu podcast có thể là “cánh cửa” giúp báo chí kết nối lại với khán thính giả?

Chị Dương Bảo Ngọc: Theo quan điểm của cá nhân mình, thính giả không rời xa báo chí chính thống. Con người luôn  có nhu cầu tiếp nhận thông tin chính thống, nhanh chóng, chính xác; nhưng do sự thay đổi của xã hội mà nhiều hình thức tiếp cận thông tin khác xuất hiện như mạng xã hội, internet. Đó là điều hoàn toàn bình thường trong quá trình phát triển. Điều báo chí cần lo lắng không phải là mất đi khán thính giả vào những loại hình khác mà là tìm cách hiểu về thị hiếu, sự thay đổi của nhu cầu tiếp nhận thông tin để có thể phát triển, cải tiến báo chí. 

Hiện nay, nhiều loại hình báo chí mới đang dần  xuất hiện như báo chí dữ liệu, game (trò chơi) báo chí, báo chí tương tác. Điều này có thể thấy qua những chiến dịch truyền thông phụ san của Báo Nhân Dân dịp 30/4 hay 2/9. Vậy nên, không chỉ podcast mà còn rất nhiều hình thức báo chí đang xuất hiện để đáp ứng thị hiếu của độc giả, khán thính giả nhưng vẫn giữ được bản chất của báo chí chính thống.

PV: Sau khi ra trường, chị có từng trải qua giai đoạn chông chênh giữa lý tưởng và thực tế không?

Chị Dương Bảo Ngọc: Mình cũng chỉ mới tốt nghiệp đến nay là bốn tháng (tính đến tháng 11/2025). Mình đã chông chênh ngay từ giây phút chọn ngành chọn nghề, chông chênh từ khi học, chông chênh khi làm và tất nhiên đến bây giờ đã tốt nghiệp vẫn chông chênh. 

Nhưng có lẽ, ai rồi cũng đều như thế. Giờ đây, những tác phẩm mình làm ra không còn khiến mình cảm thấy tự hào và mãn nguyện như thuở còn là sinh viên. Công việc dần mất đi sự sáng tạo, đam mê – đôi khi chính mình lại khiến nó trở nên máy móc và sáo mòn. Rồi đến cả thực tế phũ phàng rằng, khó có thể duy trì cuộc sống chỉ bằng nghề này.

Nhưng chắc không chỉ riêng mình. Báo chí đang trong thời kỳ tinh giản, sáp nhập, phải cạnh tranh gay gắt với nhiều loại hình tin tức khác – làm sao người làm báo tránh khỏi những chật vật. Mình mới thật sự bước chân vào nghề được bốn tháng, nên hiểu rằng khó khăn vẫn còn dài. Cách duy nhất là cứ đi tiếp, dù có khi chỉ là lần mò trong bóng tối.

PV: Có khi nào chị cảm thấy những điều học được ở trường khác xa với môi trường công việc thực tế không?

Chị Dương Bảo Ngọc: Cũng không thể gọi là khác xa vì trong quá trình được đào tạo trên trường, mình đã được các thầy cô cập nhật kiến thức và thực hành thực tế nên không có gì quá khác biệt.

Sự khác biệt duy nhất có lẽ là ở tâm thế. Nếu trước đây, khi làm các tác phẩm phục vụ bài tập, thứ duy nhất chúng mình quan tâm là làm ra tác phẩm ưng ý, tâm đắc và điều đó được định đoạt bằng số điểm.

Nhưng khi đi làm, các tác phẩm không thể tùy hứng và cảm xúc của người làm, mà nó phải có giá trị thời sự, đáp ứng những vấn đề xã hội quan tâm. Chất lượng sản phẩm được định đoạt bằng sự quan tâm của độc giả và sức tác động, thay đổi xã hội mà tác phẩm đó có thể mang lại cho người dân.

PV: Nhiều người học báo nhưng lại làm trái nghề hoặc mất lửa nghề chỉ sau vài năm. Chị nghĩ nguyên nhân đến từ đâu, và chị vượt qua thế nào ?

Chị Dương Bảo Ngọc: Mình nhận thấy bản thân hiện tại đang quá may mắn khi có cơ hội được học tập và trải nghiệm, có nền tảng kinh tế để trụ lại với nghề. Khi một người quyết định học trái ngành hay mất lửa nghề, rẽ ngang, đôi khi không phải họ thấy một cơ hội khác tốt hơn hay dễ dàng hơn. Có nhiều nguyên nhân, và mình đã từng thấy rất nhiều người yêu nghề và cháy lửa nghề nhưng buộc phải rẽ ngàng vì không thể chiến đấu nổi với câu chuyện giá áo túi cơm, một câu chuyện rất thực tế và thẳng thắn. Ngay cả việc sáp nhập cũng khiến nhiều người buộc phải dừng lại công việc họ vốn rất yêu trong nhiều năm.

Vậy nên, chẳng ai có quyền đánh giá hay khuyên nhủ gì khi một người quyết định rẽ ngang, bởi chính mình còn không dám chắc mình sẽ mãi mãi đi con đường này.

PV: Chị có thể chia sẻ những kỹ năng cần có để sản xuất podcast cũng như một vài lời nhắn gửi dành cho sinh viên báo chí - những người đang ấp ủ đam mê với nghề nhưng vẫn loay hoay giữa muôn ngả đường không?

Chị Dương Bảo Ngọc: Vấn đề của các bạn cần nghĩ đến lúc này không phải là kỹ năng sản xuất podcast, dựng video hay làm phóng sự, phim tài liệu gì hết. Điều cốt lõi là các bạn có muốn kể một câu chuyện hay không. Mình luôn không tự nhìn nhận mình là phóng viên hay người làm báo, chỉ đơn giản là người được tin tưởng để kể lại vài câu chuyện - những câu chuyện có thể giúp ích cho ai đó. Khi đã có khát khao được kể, thì podcast, video, phóng sự hay phim tài liệu cũng chỉ là cái vỏ để truyền tải. Đã muốn kể rồi, bạn sẽ sống chết tự học, tự tìm hiểu để kể câu chuyện ấy sao cho hay nhất.
Còn nếu các bạn đang loay hoay thì cứ loay hoay tiếp, rồi sẽ đến lúc tự tìm được cách thoát ra. Khi đó bạn sẽ biết mình có đủ đam mê và đủ lì để tiếp tục theo đuổi con đường này hay không.

Cảm ơn những chia sẻ ý nghĩa từ chị Dương Bảo Ngọc!