Lễ hội chùa Láng: Lễ hội truyền thống lớn bậc nhất phía Tây thành Thăng Long xưa

(Sóng trẻ) - Được phục dựng từ đầu năm 2023 sau hơn 70 năm gián đoạn, lễ hội chùa Láng đã trở thành Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia.

Dấu ấn thiền sư Từ Đạo Hạnh trong lễ hội chùa Láng

Ngôi chùa Chiêu Thiền tự, hay còn gọi là chùa Láng, là một trong những viên ngọc quý trong kho tàng kiến trúc thời Lý. Được xây dựng từ thế kỷ XII, ngôi chùa không chỉ là một công trình kiến trúc độc đáo mà còn là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa, lịch sử sâu sắc, góp phần tô điểm cho bức tranh văn hóa đa dạng của Thăng Long - Hà Nội.

Chùa Láng không chỉ là nơi thờ Phật mà còn là nơi lưu giữ những huyền tích ly kỳ về thiền sư Từ Đạo Hạnh - một nhân vật huyền thoại trong lịch sử Phật giáo Việt Nam. Người ta tin rằng thiền sư chính là hóa thân của vua Lý Thần Tông, điều này càng tô điểm thêm vẻ linh thiêng cho ngôi chùa.

Truyền thuyết kể rằng, thiền sư Từ Đạo Hạnh là một bậc giác ngộ với tài năng và đức độ phi thường. Ngài không chỉ là một nhà sư mà còn là một nhà tư tưởng lớn, có ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống tinh thần của người dân. Trước khi viên tịch, ngài đã để lại lời tiên tri về việc tái sinh trong hoàng cung, một lời tiên tri kỳ bí đã trở thành đề tài bàn tán của nhiều người.

Vào đúng ngày thiền sư viên tịch, vợ của Sùng Hiền Hầu cũng sinh hạ một hoàng tử. Vua Lý Nhân Tông đã đem hoàng tử về nuôi và lập làm Thái tử. Sự trùng hợp kỳ lạ này càng củng cố thêm niềm tin của người dân về lời tiên tri của thiền sư, khiến cho câu chuyện về thiền sư Từ Đạo Hạnh và vua Lý Thần Tông trở nên huyền bí và hấp dẫn hơn bao giờ hết.

Để tưởng nhớ công đức to lớn của vua Lý Thần Tông và thiền sư Từ Đạo Hạnh, con trai của Ngài là vua Lý Anh Tông đã cho xây dựng ngôi chùa này. Từ đó, cứ đến ngày mùng 7 tháng 3 âm lịch hàng năm, người dân trong vùng lại nô nức về chùa để dâng hương, cầu phúc và tổ chức lễ hội tưng bừng, thể hiện lòng thành kính đối với các bậc tiền nhân.

Sức hấp dẫn của lễ hội chùa Láng đã được ghi nhận ngay từ thời xưa. Đại Việt sử ký toàn thư đã miêu tả lễ hội này là “hội vui nhất vùng” vào mỗi dịp mùng 7 tháng 3. Và dân gian cũng lưu truyền câu ca dao “Nhớ ngày mùng bẩy tháng ba/ Trở vào hội Láng, trở ra hội Thầy” để thể hiện sự háo hức và mong chờ của người dân mỗi khi mùa lễ hội đến.

Lễ hội chùa Láng xưa là một sự kiện văn hóa lớn của vùng Tây Thăng Long, thu hút sự tham gia của đông đảo người dân từ 9 làng lân cận. Với quy mô hoành tráng và không khí tưng bừng, lễ hội diễn ra trong suốt 10 ngày, với nhiều nghi thức truyền thống độc đáo như rước kiệu, tế lễ, và các trò chơi dân gian. Cứ 10-15 năm một lần, lễ hội lại được tổ chức với quy mô lớn hơn, gọi là đại hội “phong đăng, hỏa cốc”, mang đến những điều may mắn và thịnh vượng cho người dân.

Nhận thức được giá trị lịch sử và văn hóa to lớn của chùa Láng, năm 1962, ngôi chùa đã được xếp hạng di tích quốc gia. Và mới đây, vào tháng 12/2019, lễ hội chùa Láng cũng vinh dự được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, khẳng định vị thế của lễ hội trong kho tàng văn hóa dân tộc.

Hồi sinh các nghi thức cổ truyền sau 7 thập kỷ

Sau năm 1953, lễ hội chùa Láng với những nghi thức truyền thống độc đáo dần mai một và bị gián đoạn trong một thời gian dài. Dù được khôi phục trở lại vào năm 1995, lễ hội vẫn chưa thể tái hiện trọn vẹn không khí tưng bừng của xưa. Người dân vẫn luôn mong mỏi được một lần nữa chứng kiến lễ rước kiệu long trọng, một nét đặc trưng không thể thiếu của lễ hội.

Nhận thấy mong muốn được phục dựng trọn vẹn lễ hội của nhân dân, năm 2023, lễ hội chùa Láng đã chính thức trở lại với đầy đủ các nghi thức truyền thống. Sau gần 70 năm chờ đợi, người dân Láng và du khách thập phương đã được một lần nữa hòa mình vào không khí lễ hội tưng bừng, náo nhiệt, cùng nhau dâng hương tưởng nhớ các bậc tiền nhân và cầu mong những điều tốt đẹp.

Mở đầu cho lễ hội chùa Láng là nghi thức rước bát hương đến chùa Nền vào ngày mùng 6 tháng Ba. Đây là hành động thể hiện lòng thành kính của người dân đối với thiền sư Từ Đạo Hạnh khi Ngài trở về thăm nơi chôn rau cắt rốn, thể hiện truyền thống hiếu thảo của người Việt.

Ngày mùng 7 tháng Ba là ngày hội chính của chùa Láng, với điểm nhấn là nghi thức "Độ hà" độc đáo. Kiệu rước của thiền sư Từ Đạo Hạnh sẽ được đưa đi dọc sông Tô Lịch, tượng trưng cho hành trình trở về thăm mẹ. Nghi thức này không chỉ mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc mà còn là một trải nghiệm văn hóa độc đáo, thu hút đông đảo người dân tham gia.

Ngày mùng 8 tháng Ba, lễ hội tiếp tục với nhiều nghi thức truyền thống như tế lễ, dâng hương và các trò chơi dân gian. Hai nghi thức đặc sắc nhất là "Độ hà" và "Đấu thần". Nghi thức "Độ hà" tái hiện hành trình thiền sư Từ Đạo Hạnh về thăm mẹ, thể hiện lòng hiếu thảo. Còn nghi thức "Đấu thần" là cuộc tranh tài bằng pháo hoa giữa thiền sư và Pháp sư Đại Điên, mang ý nghĩa tôn vinh trí tuệ và tài năng của các bậc cao nhân.

Sau khi kết thúc các nghi thức chính, lễ hội chùa Láng trở nên sôi động hơn với các trò chơi dân gian, các hoạt động văn hóa, văn nghệ. Đây là dịp để mọi người cùng nhau vui chơi, giao lưu và tận hưởng không khí lễ hội. Lễ hội chùa Láng không chỉ là một sự kiện văn hóa mà còn là cầu nối gắn kết cộng đồng, góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.