Nghịch lý dân số của Hàn Quốc

2019-10-16 10:15:03

(Sóng trẻ) - Với dân số già hóa nhanh chóng, tỷ lệ sinh thấp và những người trẻ tuổi đang ngày càng xa lánh hôn nhân, Hàn Quốc đang đặt ra một dấu chấm hỏi lớn về vấn đề dân số.

Khi các quốc gia trải qua quá trình thay đổi nền kinh tế, tác động của quá trình chuyển đổi không chỉ là ở vấn đề tài chính, mà phần lớn là ảnh hưởng về dân số.

Đây là trường hợp rất điển hình ở Hàn Quốc, trong ba thế hệ gần đây, dân số đất nước này đã kém phát triển do quá trình công nghiệp hóa nhanh chóng. Ngày nay, Hàn Quốc có nền kinh tế trị giá 1,6 nghìn tỷ USD - lớn thứ tư ở châu Á sau Trung Quốc, Nhật Bản và Ấn Độ. Vì kinh tế Hàn Quốc đã biến đổi nên dân số cũng vậy, rất nhanh chóng sau đó, quốc gia này thực sự đã rơi vào một nghịch lý dân số.

Nó đang trải qua một thời kì cực đoan, nhanh chóng về cái mà các nhà nhân khẩu học gọi là “quá trình chuyển đổi nhân khẩu học”. Thời kỳ dân số tăng lên, suy giảm và ổn định xảy ra khi các nước trở nên giàu có hơn. Đối với Hàn Quốc, điều này có nghĩa là cả dân số già, già nhanh chóng cũng như tỷ lệ kết hôn và sinh thấp, không thay thế tương ứng cho tỉ lệ tử - một câu hỏi hóc búa cho tương lai của quốc gia Đông Á.

Gia đình thu hẹp

Phụ nữ không có đủ con ở Hàn Quốc để ổn định dân số. Nguồn: Valentina d'Efilippo

Hàn Quốc có tỷ lệ sinh thấp nhất thế giới.

Một phụ nữ Hàn Quốc trung bình chỉ có 1,1 trẻ em, thấp hơn bất kỳ quốc gia nào khác (ngược lại, trung bình toàn cầu là khoảng 2,5 trẻ em). Tỷ lệ này đã giảm dần: từ đầu những năm 1950 đến nay, tỷ lệ sinh ở Hàn Quốc giảm từ 5,6 xuống còn 1,1 trẻ/phụ nữ.

Điều đó ảnh hưởng đến dân số tương lai của đất nước như thế nào? Đó thực sự là một nghịch lý dân số cho một xã hội đang già đi nhanh chóng. Một yếu tố quan trọng trong việc ổn định dân số là cái gọi là “tỷ lệ thay thế”: điểm mà tổng số trẻ em sinh ra trên mỗi phụ nữ trong dân số cân bằng chính xác số người chết thế hệ cao tuổi. Trên khắp thế giới, con số này là 2-1 - có nghĩa là tỷ lệ sinh ở Hàn Quốc không đạt đến mức thay thế.

Nói cách khác, phụ nữ ở Hàn Quốc không có đủ con để ổn định dân số mà không cần di cư.

Độc thân trong thế hệ Sampo

Một hiện tượng xã hội đang phát triển ở Hàn Quốc, "Thế hệ Sampo", đã chứng kiến phụ nữ từ bỏ 3 điều: mối quan hệ, hôn nhân và con cái. Nguồn: Valentina d'Efilippo

Phụ nữ Hàn Quốc không chỉ đơn giản là chọn sinh ít con - một số người đã chọn từ bỏ hoàn toàn các mối quan hệ "lãng mạn". Số lượng những người lựa chọn không bao giờ kết hôn ngày càng tăng, quay lưng lại với quan hệ vợ chồng hợp pháp và thậm chí cả các mối quan hệ thông thường, ủng hộ việc có cuộc sống độc lập và sự nghiệp. Sự thay đổi này là một phần của hiện tượng xã hội đang phát triển ở Hàn Quốc: “Thế hệ Sampo” . Từ “sampo” có nghĩa là từ bỏ 3 thứ: mối quan hệ, hôn nhân và con cái.

Thống kê phản ánh sự thay đổi mạnh mẽ trong văn hóa: tỷ lệ kết hôn giữa những người Hàn Quốc trong độ tuổi sinh đẻ: cả nam và nữ, đã giảm mạnh trong 4 hoặc 5 thập kỷ qua. Trong cuộc điều tra dân số năm 2015, chưa đến một phần tư (23%) phụ nữ Hàn Quốc ở độ tuổi 25 đến 29 nói rằng họ đã kết hôn, giảm mạnh từ 90% vào năm 1970.

Tuổi thọ phi thường

Hàn Quốc hiện là một trong những quốc gia có tuổi thọ cao nhất thế giới - xếp thứ 12 cao nhất trong giai đoạn 2015-2020, ngang với Iceland. Nguồn: Valentina d'Efilippo

Trong các giai đoạn sau của quá trình chuyển đổi nhân khẩu học, những cải tiến trong chăm sóc sức khỏe thường dẫn đến dân số có tuổi thọ kéo dài. Đó chính xác là những gì đang xảy ra ở Hàn Quốc, nơi tuổi thọ đã tăng nhanh trong nửa sau của thế kỷ 20, trong bối cảnh công nghiệp hóa.

Trong nửa đầu thế kỷ 20, tuổi thọ trung bình chỉ là dưới 42 (37 đối với nam, 47 đối với nữ). Ngày nay, những con số này đã hoàn toàn khác. Hàn Quốc hiện là một trong những quốc gia có tuổi thọ cao nhất thế giới - xếp thứ 12 trong số các quốc gia có tuổi thọ cao nhất trong giai đoạn 2015-2020, ngang với Iceland. Một em bé trung bình được sinh ra ở Hàn Quốc có thể sống đến 82 tuổi (cụ thể là 79 đối với nam và 85 đối với nữ). Ngược lại, trung bình toàn cầu là 72 năm (gần 70 đối với nam, 74 đối với nữ).

Và tuổi thọ theo dự án của Liên Hợp Quốc sẽ tiếp tục cải thiện vào cuối thế kỷ này, một em bé trung bình được sinh ra ở Hàn Quốc sẽ sống đến tuổi 92 (89 đối với nam và 95 đối với nữ). Một nghiên cứu riêng được công bố trên Lancet cho thấy phụ nữ ở Hàn Quốc được dự đoán là người đầu tiên trên thế giới có tuổi thọ trung bình trên 90 - với các nhà nghiên cứu, dự đoán khả năng này sẽ xảy ra vào năm 2030.

Dự đoán dân số trong tương lai

Với tỷ lệ sinh thấp, ít kết hôn và sống lâu hơn, dân số Hàn Quốc thực sự già đi nhanh hơn bất kỳ quốc gia phát triển nào khác. Nguồn: Valentina d'Efilippo

Năm 1950, ít hơn 3% dân số Hàn Quốc từ 65 tuổi trở lên. Ngày nay, con số đó ở mức 15%. Vào giữa những năm 2060, Liên Hợp Quốc dự báo tỷ lệ những người trên 65 tuổi sẽ đạt mức cao hơn 40%. Những con số vẽ lên một bức tranh của xã hội rất "già cỗi".

Với tỷ lệ sinh thấp, ít kết hôn và sống lâu hơn, các xu hướng này kết hợp với nhau, tạo ra một nền dân số Hàn Quốc già đi nhanh hơn bất kỳ quốc gia phát triển nào khác.

Dân số có tuổi thọ dài hơn, nghĩa là có nhiều người già hơn và phụ nữ có ít con hơn, đồng nghĩa với việc không có đủ người trẻ để thay thế họ khi họ chết. Cuối cùng, nghịch lý này khiến dân số Hàn Quốc sẽ bắt đầu giảm. Liên Hợp Quốc dự đoán dân số Hàn Quốc sẽ đạt đỉnh vào khoảng năm 2024, và sau đó bắt đầu giảm. Đến năm 2100, Liên Hợp Quốc dự báo dân số Hàn Quốc sẽ chỉ còn khoảng 29 triệu người - giống như năm 1966.

Nhưng đây chỉ là những dự đoán dựa trên số liệu trung bình của Liên Hợp Quốc. Có nhiều yếu tố đang bị ảnh hưởng, bao gồm cả mức sinh hay thay đổi mô hình di cư. Điều này có nghĩa là tương lai dân số của Hàn Quốc có thể rung chuyển đúng như dự đoán - hoặc trở nên hoàn toàn khác.

Như Quỳnh (theo BBC News)