Giữ hồn di sản, phát triển du lịch bền vững tại Làng cổ Đường Lâm

(Sóng trẻ) - Cách trung tâm Hà Nội khoảng 50km về phía Tây, Làng cổ Đường Lâm (Sơn Tây) được ví như “bảo tàng sống” của kiến trúc làng Việt cổ. Để di sản không bị lãng quên, việc gìn giữ và khai thác du lịch bền vững trở thành yêu cầu cấp thiết. 

Bản sắc cổ kính giữa lòng Hà Nội

Điểm đặc biệt làm nên “linh hồn” của Đường Lâm là hệ thống kiến trúc cổ kính với những ngôi nhà được xây dựng chủ yếu bằng đá ong - loại vật liệu đặc trưng của vùng đất xứ Đoài. Những ngôi nhà xây dựng từ thế kỷ XVII - XVIII với mái ngói rêu phong, bức tường dày thô mộc và giếng cổ đã tạo nên nét riêng khó lẫn. Toàn làng hiện có gần 1000 ngôi nhà truyền thống, trong đó có gần 100 ngôi nhà cổ có giá trị đặc biệt, lưu giữ nguyên vẹn dáng dấp hơn trăm năm tuổi.

Không chỉ độc đáo ở vật liệu, nghệ thuật xây dựng và trang trí của người dân Đường Lâm cũng thể hiện sự tài hoa và tinh tế. Những đường nét chạm khắc gỗ tỉ mỉ trên xà, cột, họa tiết trang trí trên mái ngói, hoành phi hay câu đối đều mang ý nghĩa tượng trưng cho sự sung túc, thuận hòa và an lành. 

Bên cạnh đó, Đường Lâm còn là nơi lưu giữ nhiều di tích lịch sử nổi bật. Đây là quê hương của hai vị vua Phùng Hưng và Ngô Quyền - những anh hùng dân tộc có công lớn trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước. Đình làng Mông Phụ, chùa Mía cùng hàng chục di tích khác vẫn là nơi sinh hoạt văn hóa, tâm linh của người dân, đồng thời là minh chứng cho bề dày lịch sử của Làng cổ Đường Lâm.

Nếp sống cộng đồng với phong tục tập quán, lễ hội truyền thống, ẩm thực đặc trưng như chè lam, kẹo dồi, gà mía… cũng làm nên sức hút riêng biệt của vùng đất này. Chính những yếu tố ấy đã biến Đường Lâm trở thành điểm đến yêu thích của du khách trong và ngoài nước, nơi họ tìm thấy “hồn làng Việt” giữa nhịp sống hiện đại.

Phát huy giá trị di sản gắn với du lịch bền vững

Làng cổ Đường Lâm hiện đang phát triển nhiều hoạt động bảo tồn kết hợp với phát triển du lịch, với sự phối hợp giữa chính quyền, cơ quan chuyên môn và cộng đồng dân cư. Các hoạt động này hướng tới việc gìn giữ kiến trúc cổ, phục hồi nghề truyền thống và duy trì nếp sống đặc trưng của làng quê Bắc Bộ.

Với mục tiêu đưa Làng cổ Đường Lâm trở thành Di tích quốc gia đặc biệt, tiến tới được công nhận là Di sản văn hóa thế giới, UBND thành phố Hà Nội cùng các sở, ngành liên quan đang khẩn trương xây dựng Đề án “Đầu tư tôn tạo, bảo tồn và phát huy giá trị di tích Làng cổ ở Đường Lâm, thị xã Sơn Tây, giai đoạn 2024 - 2030, định hướng đến năm 2035”. Trong khuôn khổ đề án này, các ngôi nhà cổ được rà soát, tu bổ theo nguyên tắc giữ tối đa cấu trúc gốc. Đồng thời, người dân được khuyến khích phát triển du lịch gắn với sinh hoạt truyền thống, đảm bảo sự hài hòa giữa gìn giữ và đổi mới.

Cộng đồng địa phương giữ vai trò nòng cốt trong công việc giám sát, tu bổ di tích, tổ chức lễ hội, qua đó góp phần gìn giữ, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Ông Nguyễn Đăng Thạo - Trưởng Ban Quản lý di tích Làng cổ Đường Lâm cho biết: “Bảo tồn không có nghĩa là ‘đóng băng’ di sản. Vì thế, công tác phát huy giá trị di tích gắn với phát triển du lịch là xu hướng phù hợp”. Theo ông Thạo, bảo tồn di sản không nên tách rời cuộc sống hôm nay, mà cần được “nuôi dưỡng” trong chính hơi thở hiện đại để người dân vừa gìn giữ, vừa viết tiếp câu chuyện quê hương.

Đường Lâm không chỉ hấp dẫn bởi những nếp nhà đá ong rêu phong mà còn bởi cách người dân nơi đây khéo léo thổi sức sống mới vào giá trị truyền thống. Nhiều hộ gia đình đã mở cửa đón khách, giới thiệu nghề làm tương, làm kẹo hay kể lại câu chuyện về làng qua từng hiện vật, từng nếp sinh hoạt quen thuộc. Du khách đến đây không chỉ ngắm nhìn cảnh vật mà còn được lắng nghe, trải nghiệm và cảm nhận nhịp sống của một làng cổ đang từng bước chuyển mình.

Chia sẻ về chuyến đi tới Làng cổ Đường Lâm, bạn Thu Trang (Hà Nội) chia sẻ: “Đến Đường Lâm, mình được lắng nghe những câu chuyện về làng từ chính người dân nơi đây, được thưởng thức những món ăn dân dã đặc trưng. Mọi thứ tuy giản dị nhưng để lại ấn tượng sâu sắc đối với mình”.

Sự kết hợp giữa bảo tồn di sản và phát triển du lịch đã mang lại “làn gió” mới cho Đường Lâm. Ngôi làng cổ không chỉ lưu giữ ký ức xưa cũ mà còn trở thành không gian kết nối giữa truyền thống và nhịp sống đương đại. Chính sự giao hòa ấy khiến Đường Lâm trở thành minh chứng rõ nét cho một di sản đang tiếp tục được gìn giữ và phát huy trong thời đại mới.