Bạn đã biết những gì về thời gian?

2014-03-29 13:15:12

(Sóng trẻ) - Cho đến nay, câu hỏi “Thực sự thời gian là gì” vẫn còn là một ẩn số mà chúng ta khó giải thích được. Dù chúng ta có đồng hồ để đo đếm thời gian nhưng sau cùng, chẳng ai có thể nhìn, chạm hay nghe được nó.

Hãy cùng nhau làm một phép thử nhỏ để thấy thời gian quan trọng với chúng ta ra sao: nhắm mắt lại, tưởng tưởng một thế giới không có thời gian sau 1 ngày, 1 tháng hay 1 năm. Chắc các bạn cũng đoán được điều gì sẽ xảy ra. Thế giới này sẽ trở nên nhàm chán bởi nó đã mất đi sự tươi mới vốn có. Ai cũng biết rằng thời gian và sự vận động, biến đổi luôn đi đôi với nhau, có mối liên kết đặc biệt. Do vậy, vạn vật sẽ luôn vận động, phát triển khi thời gian trôi qua.

Con người bắt đầu tính toán thời gian như thế nào?

Từ xa xưa, con người tiến hành đo lường thời gian bằng cách quan sát các hiện tượng tự nhiên, đặc biệt là sự chuyển động của những vật thể trên bầu trời như Mặt trời, Mặt trăng, những vì sao… Họ nhận thấy một vài hiện tượng như nguyệt thực chỉ xảy ra một lần duy nhất trong chốc lát, trong khi một số khác lại lặp đi lặp lại như hiện tượng Mặt trời mọc và lặn chẳng hạn. Chính sự hiện diện và biến mất của Mặt trời diễn ra hằng ngày, liên tục đã tạo ra cho con người khái niệm căn cốt nhất về khoảng thời gian giữa ban ngày và ban đêm. Và họ bắt đầu đặt tên chu kỳ đó là một ngày. Không dừng lại ở đó, con người còn quan sát và nhận ra rằng vị trí Mặt trời vào mùa hè thì cao hơn so với mùa đông. Họ tiến hành đếm số ngày Mặt trời ở điểm cao nhất cho đến tận khi nó trở lại vị trí cũ. Nhờ vậy, họ biết rằng một năm có 365 ngày.

Bên cạnh việc quan sát Mặt trời, tổ tiên chúng ta đã phát kiến ra cách để tính thời gian dựa trên sự biến đổi diện mạo của Mặt trăng. Họ đặc biệt chú ý đến những ngày trăng tròn và tính toán khoảng thời gian giữa những đợt trăng tròn. Họ nhận ra rằng chu kỳ này kéo dài trong khoảng 29 ngày, hay một tháng.

Nguồn gốc của lịch

Con người xa xưa sống chủ yếu bằng săn bắt, hái lượm. Họ sống thành nhóm hoặc bộ lạc, di cư nhiều nơi để tìm kiếm nguồn thức ăn. Tuy nhiên dần dần, con người định cư, học cách trồng trọt và chăn nuôi. Đối với những người nông dân, thời gian là yếu tố rất cần thiết. Vì vậy, những người đàn ông hiểu biết trong bộ lạc đã cùng nhau nghiên cứu, quan sát bầu trời, thu nhập thông tin để họ có thể biết được khi nào thời tiết sẽ thay đổi và lúc nào là thời điểm thích hợp để bắt đầu trồng cấy, thu hoạch mùa màng.

Sự phân chia thời gian mà chúng ta sử dụng như hiện nay được phát triển ở vùng Babylon cổ xưa cách đây 4000 năm. Nhà thiên văn học người Babylon tin rằng thời gian để Mặt trời quay xung quanh Trái đất là 365 ngày. Họ đã chia 365 ngày thành 12 phần tương đương nhau, gọi là tháng. Mỗi tháng có 30 ngày. Sau đó, họ chia mỗi ngày thành 24 phần bằng nhau, gọi là giờ. Tương tự, mỗi giờ có 60 phút và mỗi phút có 60 giây.

Sự ra đời của các thiết bị đo thời gian

Con người đã sử dụng nhiều thiết bị để đo thời gian. Đồng hồ Mặt trời là một thiết bị ra đời sớm nhất và giản đơn nhất. Họ sử dụng chiếc đồng hồ này để ước tính giờ giấc thông qua sự chuyển động của Mặt trời. Vậy con người sử dụng đồng hồ Mặt trời như thế nào? Rất đơn giản, nó có một thanh gỗ cắm thẳng dựng đứng trên mặt đất và ánh nắng sẽ tạo ra một cái bóng. Khi Mặt trời thay đổi vị trí thì cái bóng cũng di động trên mặt đất. Nhờ đó mà chúng ta có thể đo được thời gian. Tuy nhiên, đồng hồ Mặt trời chỉ hoạt động hiệu quả khi có ánh nắng. Vì vậy, con người tiếp tục phát minh ra những phương tiện mới.

Một thiết bị thông dụng khác là đồng hồ cát. Đối với một chiếc đồng hồ cát thực sự, sẽ mất chính xác một giờ đồng hồ để tất cả cát rơi từ đỉnh xuống đáy. Và cứ như vậy, nó được dùng như một cách để đếm sự trôi qua của từng giờ. Cho đến thế kỉ 18, con người đã phát triển đồng hồ treo tường và đeo tay cơ học. Và ngày nay, hầu hết các loại đồng hồ đều là hàng điện tử.

Khái niệm múi giờ ra đời

Ở những địa điểm khác nhau trên trái đất, thời gian trôi qua không giống nhau bởi nó phụ thuộc vào vị trí của Mặt trời. Có thể lúc này ở Việt Nam là 12 giờ trưa nhưng ở một nước khác là 10 giờ đêm chẳng hạn. Vì vậy, khi nhu cầu giao tiếp và du lịch quốc tế tăng lên, việc thiết lập quy ước giờ chung cho tất cả khu vực trên thế giới là một điều cần thiết. Năm 1884, một hội nghị quốc tế đã chia thế giới thành 24 múi giờ và chọn vị trí trung tâm đài thiên văn ở Greenwich, Anh như múi giờ khởi đầu (hay múi giờ 0). Thời gian tại Greenwich gọi là giờ quốc tế hay giờ chuẩn căn cứ theo đường kinh tuyến (GMT).

Chúng ta đều biết rằng thời gian luôn trôi đi như một dòng chảy từ quá khứ đến hiện tại. Vì vậy, mọi vật đều đổi thay và con người cũng không đứng nài quy luật ấy. Chúng ta sinh ra, lớn lên và già đi. Chúng ta sống trong hiện tại, nhớ về quá khứ và không biết tương lai sẽ ra sao. Từ lâu nay, con người vẫn luôn đặt ra một câu hỏi: “Liệu chúng ta có quay ngược thời gian?”. Đã có rất nhiều cuộc tranh cãi giữa các nhà khoa học xung quanh vấn đề này, tuy nhiên cho đến nay, đây vẫn là một điều bí ẩn. Và đúng vậy, thời gian vẫn luôn là một điều huyền bí.

June Simms, Bob Doughty, Sarah Long (VOA)

Dịch: Nguyễn Hà Thu

Quan hệ quốc tế K31