Báo in Việt Nam và câu chuyện cải tiến hình thức

2013-03-13 23:32:28

(Sóng Trẻ) - Khởi đầu bằng việc một số tờ báo giấy có tiếng tại Anh thay đổi khổ báo và cách thiết kế, trong vòng 10 năm trở lại đây, xu hướng cải tiến hình thức báo in đã lan rộng trên toàn thế giới và tạo ra những chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, nằm nài dòng chảy ấy, báo in Việt Nam vẫn tỏ ra khá chậm chạp trong việc tiến hành những biện pháp “thay da đổi thịt” cho tờ báo của mình.

Xu hướng thu nhỏ khổ báo của báo in thế giới

Sự ra đời và phổ biến của báo mạng điện tử đã tác động không nhỏ tới báo in. Để có thể tiếp tục tồn tại, các tờ báo giấy buộc phải tiến hành những biện pháp đổi mới cả về nội dung lẫn hình thức. Trong khi phải vật lộn để giữ số lượng phát hành và sự uy tín, ngày một nhiều tờ báo châu Âu chọn giải quyết vấn đề bằng cách đơn giản mà hiệu quả: thu nhỏ khổ báo. Có thể nói thêm, trước khi thu nhỏ, hầu hết những tờ báo in “nghiêm túc” tại các nước châu Âu, châu Mỹ đều được in trên khổ giấy lớn, hay còn được gọi là Broadsheet (kích cỡ tương đương tờ giấy A2). Còn các khổ báo nhỏ như Tabloid thường được coi là dành cho những tờ báo ít nghiêm túc hơn, thậm chí lá cải (từ Tabloid có nghĩa là báo lá cải, cũng có nghĩa là khổ báo A3). Sự ra đời của những tờ báo khổ nhỏ với nội dung chính thống, nghiêm túc đã làm thay đổi hoàn toàn quan niệm trên.

Năm 2003, tờ The Independent của Anh đã trở thành tờ báo đầu tiên ở châu Âu và trên thế giới đi theo xu hướng thu nhỏ khổ báo. Họ đưa ra bản báo khổ nhỏ Tabloid, bán cùng với bản báo khổ rộng Broadsheet để đảm bảo với độc giả rằng nội dung giữa 2 bản báo không có gì khác nhau.

Phiên bản khổ nhỏ và khổ to của tờ The Independent.
(Nguồn: Internet)

Tiếp bước The Independent, nhiều tờ báo châu Âu và châu Mỹ cũng tiến hành thu nhỏ khổ báo, một số thành khổ Tabloid, một số thành khổ Berliner (kích cỡ 315 mm x 470 mm). Tại Pháp, Matin Nice, một tờ báo phổ biến ở miền Nam nước Pháp đã thay đổi từ khổ rộng sang khổ Tabloid từ ngày 8/4/2006, một ngày sau khi kết quả khảo sát cho thấy rằng 74% công chúng thích báo khổ nhỏ so với khổ rộng. Tờ nhật báo Journal and Courier là tờ báo đầu tiên ở Bắc Mỹ được sản xuất ở khổ báo này. Từ đó, rất nhiều tờ báo khổ rộng trên khắp Hoa Kỳ cũng đã chuyển sang khổ báo tương tự Berliner, ví dụ như tờ New York Times. Xu hướng ấy cũng đã nhanh chóng lan đến những nước châu Á như Philipines, Hàn Quốc, UAE…

Không chỉ tiến hành thu nhỏ khổ báo, nhiều tờ báo giấy cũng đã đồng thời thay đổi cách thiết kế trang nhất theo hướng tận dụng những ưu thế của báo lá cải như những ảnh lớn, tít lớn ngắn gọn, ấn tượng. Sự thay đổi này đã khiến những tờ báo giấy trước đây có phần trang nghiêm, nhàm chán trở nên hấp dẫn và gần gũi hơn.

Báo in Việt Nam chậm đổi mới hình thức

Không giống như báo in thế giới, hầu hết những tờ báo giấy tại Việt Nam đều được in với khổ báo Tabloid, bởi vậy, việc thu nhỏ khổ báo là không thực sự cần thiết. Tuy nhiên, nếu đánh giá một cách tổng thể, ta có thể thấy rằng: báo in Việt Nam trong nhiều năm qua dường như không có sự thay đổi, cải tiến nào lớn về hình thức trang báo.

Vào ngày 19/6/2012, tờ VOV phiên bản mới – tờ báo khổ vuông 30 cm x 30 cm đầu tiên của Việt Nam đã ra đời. Với slogan “Tờ báo khổ vuông - Thông tin ngay ngắn!”, báo VOV có kết cấu 24 trang hiện đại, theo định hướng thông tin ngắn gọn, đầy đủ, mang đến trải nghiệm mới về cách đọc báo giấy cho độc giả và mong muốn thay đổi văn hóa đọc nơi công cộng. Báo được phát hành vào thứ 3, thứ 6 hàng tuần và miễn phí trên 600 tuyến xe bus tại Hà Nội.

Một độc giả đang đọc tờ VOV khổ vuông trên xe buýt.
(Nguồn: Vov.vn)

Tuy nhiên, tính đến thời điểm hiện tại, VOV là tờ báo duy nhất của nước ta có những thay đổi mạnh mẽ về hình thức và nhận được phản hồi tích cực từ độc giả. Hầu hết những tờ báo giấy của Việt Nam đều giữ nguyên khổ báo và cách thiết kế trang báo từ nhiều năm nay; sự thay đổi nếu có cũng không đáng kể, không để lại dấu ấn đậm nét. Các tờ báo in có cách thiết kế, sắp xếp và dàn trang na ná nhau. Những tờ báo được trình bày dưới hình thức khác biệt hoàn toàn chỉ đếm trên đầu ngón tay, có thể kể đến tờ An ninh thế giới với khổ A4 nhỏ gọn, tờ Cảnh sát toàn cầu với trang nhất được thiết kế hiện đại, giống với những tờ báo Tabloid của nước nài… Một số tờ báo khổ Broadsheet cồng kềnh như Nhân dân, Lao động, Hà Nội mới… vẫn không có dấu hiệu thay đổi trong khi phần lớn độc giả hiện nay đều ưa thích những tờ báo nhỏ, tiện lợi.

Cần rút kinh nghiệm từ báo in thế giới

Nhìn nhận một cách tổng quát về xu hướng cải tiến hình thức của báo in thế giới, ta có thể thấy: báo in thế giới đã tỏ ra khá nhanh nhạy khi kịp thời nắm bắt được sự thay đổi về thói quen và sở thích đọc báo của độc giả. Cuộc sống ngày càng hối hả, phần lớn công chúng không có đủ thời gian để ngồi một chỗ và từ từ nhâm nhi một tờ báo. Họ có xu hướng đọc báo ở khắp mọi nơi và tận dụng mọi lúc rảnh rỗi để tiếp cận thông tin, từ lúc đợi tàu điện ngầm, đến khi ngồi trên xe buýt, hay lúc xếp hàng mua cà phê… Nhận thấy những tờ báo khổ to đã không còn phù hợp với thói quen đọc báo của phần lớn độc giả hiện nay, những cơ quan báo in trên thế giới đã quyết định thu nhỏ khổ báo. Quyết định này của họ đã nhận được sự ủng hộ rất lớn từ phía độc giả, bằng chứng là doanh thu của các tờ báo in đã có dấu hiệu tăng trở lại.

Trong khi đó, ngày càng có nhiều độc giả Việt Nam xa rời báo in và đến với báo mạng, đặc biệt là những độc giả trẻ. Một phần là bởi sự chậm đổi mới trong hình thức báo in. Việc những tờ báo in “chung thủy” với một khổ báo và cung cách thiết kế, dàn trang quen thuộc từ năm này qua năm khác đã khiến độc giả cảm thấy nhàm chán và kém hấp dẫn. Khi được hỏi, có tới 77/100 sinh viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền cho biết: họ sẽ cảm thấy thích đọc báo giấy hơn nếu như những tờ báo được thiết kế đẹp, trẻ trung hơn. Tuy nhiên, trên thực tế, ta có thể dễ dàng nhận thấy vẫn còn khá nhiều tờ báo hướng đến đối tượng độc giả trẻ là chủ yếu nhưng chưa thực sự có thiết kế bắt mắt, ví dụ như báo Đang yêu, báo Phụ nữ Thành phố Hồ Chí Minh, báo Phụ nữ thủ đô… Bên cạnh đó, những tờ báo khổ to, hoành tráng như Nhân dân, Lao động… cũng không còn thu hút độc giả.

Trước thực trạng trên, có lẽ đã đến lúc báo in Việt Nam cần tiến hành một sự thay đổi mạnh mẽ về hình thức. Rút kinh nghiệm từ những tờ báo in dẫn đầu xu hướng cải tiến hình thức trên thế giới, hoặc gần gũi hơn là sự thành công bước đầu của người đồng hương VOV, báo in Việt Nam cần năng động và nhanh nhạy hơn trong việc nắm bắt xu hướng, sở thích của độc giả. Độc giả chính là đối tượng hướng đến của báo chí, chính vì vậy, việc kịp thời nằm bắt sự thay đổi về nhu cầu thông tin của công chúng trong thời đại mới sẽ giúp những tờ báo in tìm được cho mình biện pháp đổi mới, cải tiến phù hợp, nhằm khôi phục sự yêu thích của độc giả đối với loại hình báo chí truyền thống này.

Quản Minh Hạnh
Báo mạng điện tử K.31