Hành trình “rẽ hướng” và tình yêu nghề của nữ chuyên viên Giáo dục đặc biệt

(Sóng trẻ) - Từ một lựa chọn bất ngờ khi vào đại học, Hoàng Khánh Ly (22 tuổi) - cựu sinh viên Đại học Sư phạm Hà Nội đã từng bước khẳng định năng lực của bản thân qua các dự án nghiên cứu. Trong đó có phần mềm hỗ trợ giao tiếp cho trẻ tự kỷ, và hiện nay cô đã trở thành chuyên viên giáo dục đặc biệt.

Từ ngã rẽ bất ngờ đến khao khát tạo tiếng nói cho trẻ đặc biệt

Ban đầu, Khánh Ly dự định theo học ngành Kinh tế. Khi các nguyện vọng không thành, cô quyết định chọn Giáo dục Đặc biệt như một phương án thay thế. Lần đầu đọc thông tin giới thiệu về ngành, Ly cảm thấy tò mò và quyết định thử sức. 

Tuy nhiên, điều khiến cô gắn bó lâu dài không phải sự tò mò ban đầu, mà là một câu nói của cô Hạnh – giáo viên Văn trường THPT Nguyễn Gia Thiều (Hà Nội): “Lan tỏa và sống tử tế là giá trị bền vững nhất của một người làm giáo dục”. Câu nói ấy đã theo Ly suốt hành trình, trở thành kim chỉ nam trong nghề. 

Những ngày đầu, Ly từng lo lắng liệu mình có đủ kiên nhẫn, đủ bền bỉ để đồng hành cùng các em nhỏ khi các em gặp khó khăn về giao tiếp và hành vi. Nhưng cô đã biến nỗi sợ ấy thành động lực. Cô học cách tiến chậm mà chắc, từng bước một, giống hệt cái cách mà cô hy vọng trẻ cũng đang tiến lên mỗi ngày.

Ly vẫn nhớ khoảnh khắc một em bé, sau nhiều buổi gần như không hợp tác, bỗng bật cười và nắm lấy tay cô. Chỉ một cái nắm tay khẽ nhưng đủ để Ly nhận ra: giáo dục đặc biệt không bắt đầu từ kỹ năng, mà từ sự kết nối. “Khi tiếp xúc với trẻ, mình nhận ra nghề này không chỉ là dạy kỹ năng mà còn là sự đồng hành và thấu hiểu”, Ly chia sẻ.

Đặc biệt, nữ sinh từng rẽ hướng này không chỉ đạt thành tích xuất sắc trong học tập mà còn tiên phong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ vào hỗ trợ trẻ rối loạn phổ tự kỷ.

Trong bốn năm đại học, Ly được đánh giá cao về khả năng nghiên cứu và tinh thần học hỏi. Được sự hỗ trợ của các thầy cô, anh chị nghiên cứu sinh trường Đại học Sư Phạm Hà Nội và Đại học Công nghệ (ĐHQGHN), cô đã phát triển SmallTalk – phần mềm AAC (Giao tiếp tăng cường & thay thế) dành cho trẻ tự kỷ và trẻ khó nói.

Phần mềm sử dụng biểu tượng, hình ảnh và âm thanh để trẻ lựa chọn, giúp trẻ diễn đạt nhu cầu cơ bản. “Khi một đứa trẻ không thể nói, nó không chỉ mất tiếng nói mà mất luôn cơ hội bày tỏ bản thân. Mình muốn phần mềm có thể trở thành cầu nối nhỏ để các em được lắng nghe”, Ly cho biết.

Đây là hướng tiếp cận phổ biến trên thế giới nhưng còn hạn chế bằng tiếng Việt. Sử dụng phần mềm SmallTalk như sản phẩm minh chứng đã giúp khóa luận tốt nghiệp của Ly đạt 9.7 điểm, cao nhất hội đồng bảo vệ.

Khi được thử nghiệm trên một nhóm nhỏ trẻ, một bé đã chọn được biểu tượng “con muốn nước” sau nhiều tuần không thể diễn đạt bằng lời. Với Ly, khoảnh khắc ấy đủ để chứng minh dự án có ý nghĩa.

Hướng tới chứng nhận ABA quốc tế

Sau khi tốt nghiệp, Khánh Ly vẫn khao khát nghiên cứu sâu về các dạng trẻ đặc biệt. Cô quyết định làm việc tại một trung tâm đa chuyên ngành hỗ trợ trẻ có sự khác biệt thần kinh, nơi trẻ được đánh giá và can thiệp bởi đội ngũ gồm chuyên gia ABA (Phân tích hành vi ứng dụng), ngôn ngữ trị liệu, tâm lý lâm sàng, trị liệu vận động – giác quan, giáo viên giáo dục đặc biệt và bác sĩ nhi thần kinh khi cần.

“Mọi quyết định đều dựa trên dữ liệu và quan điểm của cả đội ngũ. Không ai làm việc một mình, nhờ vậy trẻ nhận được chương trình an toàn và phù hợp hơn”, Ly cho biết.

Làm việc cùng các chuyên gia quốc tế giúp cô tiếp thu tư duy “neurodiversity-affirming” – tôn trọng sự khác biệt thần kinh, nơi trẻ không bị ép theo khuôn mẫu chung mà được công nhận đúng bản sắc riêng.

Thách thức lớn nhất với Ly là làm việc với trẻ có hành vi cường độ cao, khi trẻ có thể chuyển từ trạng thái ổn định sang quá tải giác quan hoặc meltdown (mất kiểm soát) chỉ trong vài phút.

“Nhiều buổi mình phải điều chỉnh từng phút một. Điều quan trọng là giữ bình tĩnh và gửi cho trẻ tín hiệu rằng mình hiểu con đang gặp khó khăn”, Ly chia sẻ.

Dù áp lực không nhỏ, những tình huống này giúp cô trưởng thành nhanh trong nghề: quan sát sắc bén hơn, phân tích hành vi chính xác hơn và đồng cảm sâu hơn với phụ huynh.

Trong tương lai, Khánh Ly dự định du học chuyên sâu về ABA và hướng tới chứng nhận quốc tế. Cô mong mang các mô hình can thiệp dựa trên dữ liệu, nhân văn và phù hợp về Việt Nam, đồng thời nghiên cứu và phát triển ứng dụng hỗ trợ giao tiếp cho trẻ.

Ly tin rằng trẻ tiến bộ nhất khi có sự đồng hành chặt chẽ giữa gia đình, giáo viên và chuyên gia. “Sự tiến bộ của trẻ đến từ sự kiên trì và thống nhất. Kế hoạch dù hay đến đâu cũng không thay thế được sự kiên trì; và khi kiên trì đúng hướng, những bước nhỏ cũng tạo nên thay đổi lớn”.