Người trẻ và nghề KOL, KOC (Bài 2): Liệu có phải miếng bánh thơm?

(Sóng trẻ) - Sáng tạo nội dung trên mạng xã hội đem lại nhiều lợi ích cho những người trẻ năng động, khao khát tìm kiếm cơ hội phát triển mới. Tuy nhiên, để bắt đầu cũng như duy trì công việc này, các KOL/KOC (người có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội) phải đối mặt với nhiều thách thức lớn.

Không dễ để “có sức ảnh hưởng”

Thu nhập đáng mơ ước, thời gian làm việc linh hoạt và không yêu cầu kỹ năng chuyên môn khiến công việc KOL/KOC ngày càng thu hút nhiều người trẻ theo đuổi. Tuy nhiên, việc xây dựng và phát triển một thương hiệu cá nhân độc đáo, gây ấn tượng với công chúng lại là điều không dễ dàng. 

Ngoại hình sáng, khả năng diễn đạt lưu loát trước công chúng, không ngại máy ảnh, máy quay… là những yếu tố lợi thế đối với người làm sáng tạo nội dung. Tuy nhiên, đây không phải điều kiện then chốt để trở thành KOL, KOC hay Influencer (người có sức ảnh hưởng nói chung). 

Trong series “Trở thành KOL”, bằng những trải nghiệm với nghề, Châu Bùi, một fashionista (người mẫu thời trang)  đã chia sẻ một số lầm tưởng phổ biến về công việc của 1 KOL/KOC. Cô nàng khẳng định: “Khán giả không theo dõi một người chỉ vì ngoại hình mà còn vì ngưỡng mộ con đường, quan điểm sống và thái độ với nghề của họ. Ngoại hình sáng không đủ để trở thành KOL/KOC; người có sức ảnh hưởng thực sự cần kiến thức, trải nghiệm và nội dung hữu ích cho cộng đồng. Điều này mới giữ chân khán giả lâu dài. Nếu dựa vào vẻ bề ngoài, chỉ có thể nổi tiếng trong thời gian ngắn; để bền vững, cần có nội dung và cống hiến thực sự”.

Có thể thấy, chất lượng nội dung và giá trị thông tin mang lại cho công chúng mới là yếu tố tạo nên sức ảnh hưởng cho các KOL/ KOC. Tuy nhiên, khi mạng xã hội ngày càng phát triển, cơ hội công việc không của riêng ai, sức cạnh tranh về nội dung đem lại cũng ngày càng lớn. Trong bối cảnh ấy, việc tạo ra những nội dung độc đáo và sáng tạo sẽ giúp các KOL, KOC nổi bật hơn trong thị trường, đồng thời đáp ứng được sở thích, yêu cầu ngày càng khắt khe của công chúng.

Là một KOC chuyên về lĩnh vực F&B (dịch vụ ăn uống) trên nền tảng Tiktok, Phạm Ly (sinh viên năm 4 Học viện Báo chí và Tuyên truyền) sở hữu kênh Tik Tok Bề bộn cùng Ly với gần 3000 người theo dõi và hơn 77 nghìn lượt thích. Trải qua một năm xây dựng và duy trì kênh, Ly chia sẻ bản thân gặp không ít khó khăn: “Bản thân mình khá áp lực khi những nội dung mình tâm huyết khi đăng tải vì một vài lý do không thể lên xu hướng. Điều này ảnh hưởng khá nhiều đến tâm lý công việc cũng như lượng tiếp cận khán giả đối với nội dung mà mình đang làm”.

Các chuyên gia cho rằng thuật toán của mạng xã hội là nguyên nhân chính dẫn đến lạm phát lượt xem trên Internet. Hiện tượng "filter bubble" (bong bóng lọc) khiến người dùng chỉ tiếp cận những nội dung quen thuộc với sở thích và quan điểm của mình, từ đó làm cho các nội dung mới hoặc khác biệt khó có cơ hội lan tỏa. Tình trạng này dẫn đến sự cạnh tranh gay gắt giữa các nội dung tương tự, đồng thời tạo áp lực cho những người sáng tạo như Phạm Ly, gây ra một số vấn đề về sức khỏe và tâm lý khi họ cố gắng duy trì sự đều đặn trong công việc.

Cụ thể, công việc không quy định thời gian cụ thể, đồng thời sáng tạo nội dung cần nguồn cảm hứng nên Phạm Ly thường xuyên làm việc về đêm để đảm bảo sản xuất nội dung đều đặn. Ngoài ra, do đặc thù công việc phải trải nghiệm nhiều món ăn mới, nên cô nàng thường xuyên gặp các vấn đề về tiêu hoá và dạ dày. Đã có thời gian, Ly phải tạm dừng công việc vì vấn đề sức khỏe không đảm bảo do chưa làm quen được với guồng quay của công việc.

Không chỉ riêng Ly, nhiều bạn trẻ trên con đường chinh phục lĩnh vực này cũng gặp phải những vấn đề tương tự. Vân Anh (24 tuổi, TP.HCM), hiện là 1 KOC tại TP.HCM chia sẻ mình thường xuyên phải làm việc với cường độ cao, hay bỏ bữa để có thể livestream thêm giờ. “Mình cảm thấy tình trạng sức khoẻ đi xuống một cách rõ rệt, kể cả sức khoẻ thể chất hay sức khỏe tinh thần đều có những ảnh hưởng không mấy tích cực”, Vân Anh nói.

Bên cạnh việc đảm bảo tuyến nội dung cố định, chất lượng hình ảnh bắt mắt thì việc tuân thủ chính sách của các nền tảng mạng xã hội cũng là một bài toán nan giải đối với những người sáng tạo nội dung. “Thời gian đầu, các video mình đăng tải có lượng người xem rất thấp, thậm chí, có những video bị yêu cầu gỡ bỏ do bản quyền âm thanh hoặc hình ảnh. Sau này, mình đã phải dành khá nhiều thời gian để tìm hiểu thêm các quy định trong nền tảng nhằm có những định hướng mới trong việc phát triển kênh” - Phạm Ly bộc bạch.

Giới hạn cho sự sáng tạo

Theo báo cáo của We Are Social và Meltwater về Digital 2023, TikTok đang dẫn đầu về mức tăng trưởng nhờ vào tính dễ tiếp cận, âm thanh và hình ảnh độc đáo, cùng khả năng tạo ra các xu hướng mới. Để bắt kịp sự phát triển của nền tảng này, nhà sáng tạo nội dung không ngừng sản xuất những video tôn vinh các giá trị tích cực, nhằm lan tỏa thông điệp nhân văn trong cuộc sống. Điều này đáp ứng nhu cầu của công chúng về những “nội dung sạch” và thúc đẩy tương tác giữa các nhóm khán giả.

Tuy nhiên, tính chất "ăn liền" và dễ tiếp cận của nội dung cũng mở ra cơ hội cho một số người lựa chọn con đường tắt, tạo ra các sản phẩm không lành mạnh để thu hút sự chú ý và nổi tiếng. Những hạn chế trong quản lý nội dung cũng tạo ra kẽ hở, cho phép các nhà sáng tạo tự do “vùng vẫy” trong thế giới của riêng họ. Việc lạm dụng danh tiếng để quảng cáo những sản phẩm không rõ nguồn gốc đã khiến người tiêu dùng có cái nhìn tiêu cực về lĩnh vực KOL/KOC, nhiều người quay lưng và tẩy chay các sản phẩm được quảng cáo rầm rộ trên mạng xã hội.

Gần đây, kênh “Chuyện nhà Linh Bí” với 1,2 triệu lượt theo dõi (chuyên về chủ đề gia đình và chăm sóc trẻ nhỏ) bị một tài khoản khác “bóc mẽ” vì quảng cáo sai sự thật một sản phẩm chức năng cho trẻ em. Sau đó, chủ kênh lên tiếng thừa nhận chưa từng cho con trải nghiệm sản phẩm này, chỉ dựa vào thông tin từ nhãn hàng và tiếp thị từ những KOL khác, chưa thực sự tìm hiểu kỹ lưỡng về nguồn gốc và giấy chứng nhận sản phẩm.

Không chỉ giới hạn ở các KOL/KOC hoạt động tự do, hiện nay nhiều nghệ sĩ có tầm ảnh hưởng lớn trong xã hội cũng tham gia vào việc nhận quảng cáo không xác thực. Tình trạng này đặt ra một câu hỏi lớn về danh dự cá nhân và trách nhiệm của các cơ quan có thẩm quyền trong việc quản lý và giám sát nội dung trên mạng xã hội.

Chia sẻ quan điểm về vấn đề này, anh Đỗ Ngọc Sơn (nhà sáng lập công ty truyền thông Sol Do) nhận định: “Việc nhận quảng cáo là lựa chọn của mỗi cá nhân, song các KOL/KOC cần nhận thức rõ được trách nhiệm cá nhân cũng như hướng xử lý khủng hoảng truyền thông nếu như có sai sót. Điều này có ảnh hưởng rất lớn đến uy tín, danh dự nếu như những nhà sáng tạo nội dung muốn theo đuổi con đường này lâu dài”.  Đồng thời, anh khuyến cáo người tiêu dùng cần trang bị kiến thức đầy đủ về luật quảng cáo, hết sức tỉnh táo khi lựa chọn các sản phẩm được tiếp thị phổ biến trên mạng xã hội.

Hướng đi mới trong tương lai

Có thể thấy, công việc sáng tạo nội dung trên mạng xã hội ở thời điểm hiện tại đang dần khẳng định vị thế và sức ảnh hưởng lớn đối với công chung. Chỉ tính riêng tại Việt Nam, có khoảng 77 triệu người dùng mạng xã hội tính đến năm 2023, với các nền tảng phổ biến như Facebook, Instagram, TikTok, và YouTube. Số lượng người dùng ngày càng tăng dẫn đến sự xuất hiện của nhiều người có sức ảnh hưởng. Tuy nhiên để đánh giá một cách khách quan, cơ hội và hướng phát triển của lĩnh vực này trong trong tương lai chưa thật sự có những bước đi đột phá.

Rõ ràng, lĩnh vực này đang có dấu hiệu bão hòa và sẽ khó khăn trong việc phát triển nếu các nhà sáng tạo nội dung không có định hướng cá nhân độc đáo. Chia sẻ về vấn đề này, Phạm Ly khẳng định:“Mình đồng ý rằng thị trường KOL/KOC hiện nay đã bão hòa. Ai cũng có thể trở thành KOC/KOL và bán hàng trên mạng xã hội, vì vậy người sáng tạo cần phải có sự đầu tư chất xám và phong cách riêng để người xem ghi nhớ thương hiệu cá nhân. Mình cũng đã định hướng mở rộng sang nhiều mảng nội dung khác trong tương lai.”

Với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực truyền thông và quảng cáo, anh Đỗ Ngọc Sơn nhận định, để thành công, các nhà sáng tạo nội dung cần phải tỉnh táo và có tư duy chiến lược. Họ cũng nên linh hoạt áp dụng những kiến thức từ người đi trước, chắt lọc những tinh túy nhất để ngày càng thành công trong việc xây dựng thương hiệu cá nhân độc đáo.

Nhìn chung, mạng xã hội phát triển đã và đang mở ra cả cơ hội và thách thức đối với một thế hệ luôn đi tìm những giá trị mới mẻ, đa dạng. Việc sáng tạo nội dung với mục tiêu mang lại giá trị nhân văn và tích cực cho xã hội là điều được khuyến khích. Tuy nhiên, cần xác định rõ ranh giới giữa “sáng tạo” và “liều lĩnh” để đảm bảo an toàn, tính toàn vẹn của cộng đồng và bảo vệ quyền lợi của người dùng.