Nhạc Việt báo động đỏ về ca từ

(Sóng trẻ) - Thời gian gần đây, các sản phẩm âm nhạc kém chất lượng, lệch chuẩn về ngôn từ xuất hiện ngày càng phổ biến, gây ra những tranh cãi trái chiều, báo động về một thị trường âm nhạc không còn “sạch”. 

Nhạc Việt “lệch chuẩn” đến báo động

Thời kỳ hội nhập, xã hội phát triển theo một dòng chảy nhất định. Sự giao thoa của các nền văn hóa mang đến sự đa dạng cho mỗi quốc gia. Các nghệ sĩ, ca sĩ trẻ cũng có nhiều cơ hội hơn trong việc đưa tác phẩm của mình đến công chúng thông qua các nền tảng mạng xã hội. Tuy nhiên điều này lại dẫn đến việc một số sản phẩm có tựa đề phản cảm với ca từ sáo rỗng, thô tục… lại đang được phát tán một cách tràn lan, thiếu kiểm soát.

Những cái tên như Phí Phương Anh, Bình Gold, Chị Cả... cùng với các sản phẩm âm nhạc của họ được nhắc đến như một ví dụ điển hình cho những sản phẩm âm nhạc “lệch chuẩn”. Chẳng hạn như Censored của Chị Cả (thí sinh King of Rap) - ca khúc đã thu hút gần 1 triệu lượt xem từ các video trên mạng xã hội, có lời ca: “Mua cho con chiếc còng tay/ Nâng con dâu vào phòng bay…”. Bài rap đã gây phẫn nộ vì nội dung dung tục, mô tả trần trụi mối quan hệ có tính chất loạn luân giữa bố chồng và con dâu.

Hay nhóm Rap Nhà Làm với bài hát Rap Thích Ca Mâu Chí có nội dung xúc phạm đến tín ngưỡng Tôn giáo gây bức xúc trong dư luận. Ca từ trong ca khúc trên còn đề cập đến Phật giáo với thái độ khiếm nhã cùng những lời lẽ tục tĩu. Ngay từ nhan đề, ca khúc đã gây sốc khi cắt ghép tên Đức Phật với tên một người khác. Thậm chí, có những nghệ sĩ hoạt động lâu năm như BigDaddy và Emily cũng cho ra đời những sản phẩm với ca từ gây tranh cãi - Mẩy thật mẩy, Hâm nóng.

Ca sĩ, người mẫu Hàn Minh Tú chia sẻ về hiện trạng “Một số người nổi lên với danh xưng ca sĩ tự phong, không trải qua quá trình đào tạo dẫn đến việc thiếu đầu tư chất xám, chạy theo trào lưu biến một số sản phẩm thành “tạp kỹ”.

Cần phải có chiến dịch dọn “rác”

Từ thực trạng trên có thể thấy ranh giới giữa “chất” và “phản cảm” là vô cùng mong manh trước một thị trường âm nhạc đang có xu hướng hội nhập như hiện nay. Cá tính của người nghệ sĩ có rất nhiều cách để thể hiện, từ trong cách triển khai chủ đề câu chuyện, ca từ hay, vần, giai điệu, tiết tấu, phối khí, flow, cách truyền tải ấn tượng... và những kỹ thuật khác. Nhưng “không phải cứ viết vô tội vạ, khác người, gây sốc, là sẽ chất, cá tính. Nếu cần đến ca từ phản cảm, trái thuần phong mỹ tục mới giúp họ khác biệt được, thì chỉ chứng minh rằng họ bế tắc và không tự tin vào khả năng của mình, và không phải là một người viết nhạc giỏi.” - Ca sĩ, nhạc sĩ Nguyễn Xuân Tài khẳng định.

Vấn đề về ca từ nhận được nhiều sự quan tâm từ cộng đồng khi xuất hiện 2 cuộc thi Rap năm 2020. Đây được coi là bước đột phá khi đưa thể loại Rap đến gần hơn với công chúng, số lượng nghệ sĩ underground bước ra ánh sáng ngày càng nhiều. Nhưng khi các nghệ sĩ đang dần tiến lên đại chúng thì bắt buộc phải cẩn thận về nội dung trong sản phẩm bởi nó có thể ảnh hưởng gì tới một lượng lớn khán giả, cổ xúy cho 1 tư tưởng tốt hay xấu... Rapper Slick - Top 60 King of rap mùa 1 đại diện cho lớp rapper trẻ nhấn mạnh: “Đặc biệt ở Việt Nam - một đất nước có bản sắc thuần phong mỹ tục, nên rap hay bất kỳ hình thức âm nhạc nào cũng cần phải nhập gia tùy tục”.

Những sản phẩm “rác” vẫn còn đang tràn lan trên thị trường âm nhạc là do người ta thèm sự nổi tiếng đến mức độ làm ra những việc phản cảm hay cố tình làm những việc khác người để gây chú ý. “Và chắc chắn là những cái đó không thể tồn tại lâu; nó như là một viên đá khi ném xuống dưới hồ thôi, tất nhiên thì sẽ gây ra tiếng động, tiếng vang nhưng mà ngay lập tức, nếu không được phản hồi lại thì nó cũng sẽ chìm nghỉm”. - NSƯT Kim Tiến khẳng định.

Bên cạnh đó, việc thị hiếu âm nhạc của một bộ phận khán giả đã trở nên dễ dãi, thiếu chọn lọc khiến cho những sản phẩm kém chất lượng được cổ xúy, lưu hành tràn lan. “Đôi khi, một số sản phẩm có những lời lẽ rất khó nghe nhưng khán giả vẫn cổ vũ, có những bạn trẻ nghe nhiều các bài hát chứa những ca từ đó và cảm thấy sảng khoái, phấn khích - người mẫu, ca sĩ Hàn Minh Tú chia sẻ.

Nhìn chung, các chuyên gia chỉ ra rằng nguyên nhân dẫn đến thực trạng đáng báo động về ca từ trong âm nhạc Việt xuất phát từ chính những người sản xuất và thị hiếu người nghe. Vấn đề này càng trở nên nghiêm trọng hơn khi chúng đã đang và sẽ để lại những hậu quả nặng nề, ảnh hưởng đến nhận thức của bộ phận người trẻ. 

Sự sáng tạo luôn là điều cần thiết trong nghệ thuật nói chung và âm nhạc nói riêng. Thế nhưng, trong sáng tạo nghệ thuật chân chính không bao giờ có chỗ cho những nội dung lệch chuẩn. “Cái dung tục và phản cảm không bao giờ phù hợp, cho dù là ở một thời đại nào đi chăng nữa. Ngay cả bây giờ - trong thời đại thế giới “phẳng”, những gì được cho là tự do ngôn luận, tự do âm nhạc, tự do ca hát vẫn phải đảm bảo về mặt đạo đức và thuần phong mỹ tục” - NSƯT Kim Tiến cho biết.

Đi cùng sự phát triển của xã hội, quá trình phát hành và đưa sản phẩm đến với công chúng cũng trở nên thuận tiện và cởi mở hơn. Thế nhưng không phải ai cũng biết  tận dụng chúng đúng cách. 

Rapper Chị Cả trước làn sóng chỉ trích về Censored đã phải gỡ toàn bộ sản phẩm trên các nền tảng số và chịu án phạt đến 35 triệu đồng. Rapper Chí nhận án phạt hành chính 45 triệu đồng vì bản ghi âm Thích Ca Mâu Chí với nội dung xúc phạm tín ngưỡng, tôn giáo. Đây không chỉ là cái giá họ phải trả cho sự tự do âm nhạc có phần “chủ quan” của mình, mà còn là lời cảnh tỉnh cho nhiều nghệ sĩ trẻ hiện nay.

“Tận dụng sự cởi mở như thế nào là quyền của mỗi chúng ta. Chúng ta có thể nói những lời tục tĩu thì không ai tiến gần đến chúng ta cả nhưng nếu chúng ta nói những lời tử tế thì chắc chắn sẽ có người nghe. Tôi rất ủng hộ cái mới cái lạ, nhưng lạ thôi đừng độc.”- Ca sĩ, nhà báo, MC Nguyễn Hữu Chiến Thắng nhắn nhủ.

Trước lời báo động đỏ từ dư luận hiện nay, để mang lại cho khán giả những bài hát hay và có ý nghĩa, điều cấp thiết nhất chính là các nghệ sĩ cần phải hiểu đúng về các chuẩn mực văn hóa dân tộc, đồng thời phải có trách nhiệm với sản phẩm của bản thân, bởi những sản phẩm ấy có sức ảnh hưởng không nhỏ tới một bộ phận trong xã hội, đặc biệt là với thế hệ trẻ. Ca sĩ Đông Hùng khẳng định: “Việc của người nghệ sĩ là sáng tạo. Nhưng sáng tạo phải có những quy chuẩn nhất định. Sáng tạo không có nghĩa là chúng ta chà đạp lên đạo đức, thuần phong mỹ tục và tôn giáo của Việt Nam”.

Bên cạnh đó, một cộng đồng nghe nhạc văn minh là một cộng đồng biết chọn lựa khôn ngoan và bài xích thứ âm nhạc độc hại. Ca sĩ, người mẫu Hàn Minh Tú rất đồng tình với quan điểm này: “Chúng ta cần phải cùng nhau dọn sạch những “rác thải” âm nhạc nói riêng và nghệ thuật nói chung. Hy vọng rằng khán giả cũng như người làm nghệ thuật phải thẳng tay trừng trị những sản phẩm, những người làm sản phẩm nghệ thuật có những lời lẽ, câu từ không đem lại mặt bằng chung cho xã hội. Người đón nhận sản phẩm và người làm ra sản phẩm thực sự phải nghiêm khắc thì chúng ta sẽ có kết quả tốt”.

Dẫu cho sự tự do sẽ mang đến cho người làm nhạc nhiều cảm hứng sáng tác, nhưng để một tác phẩm mới được công nhận và phát hành chính thức, trong phạm vi rộng rãi thì vẫn cần đến sự kiểm duyệt của các cơ quan quản lý văn hóa, dựa trên cơ sở pháp luật của Nhà nước. Hy vọng trong thời gian tới vấn đề về “dọn sạch môi trường âm nhạc” sẽ được xử lý nghiêm khắc hơn.