“Đánh thức con diều”: Hành trình phục chế di sản Việt tại Smithsonian 

(Sóng trẻ) - Tối 13/6, tọa đàm “Đánh thức con diều: Từ Smithsonian 2025 về Huế 1967” diễn ra tại Trung tâm Điều phối hoạt động sáng tạo - Bảo tàng Hà Nội, do Bảo tàng Hàng không và Không gian Quốc gia Smithsonian (Hoa Kỳ) phối hợp với Lân Tinh Foundation tổ chức.

Sự kiện được tổ chức dưới hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến qua Zoom, do nhà báo Trương Uyên Ly dẫn dắt, thu hút đông đảo giới nghiên cứu, nghệ nhân, nhà báo văn hóa và sinh viên trẻ yêu nghệ thuật.

Tại tọa đàm, chuyên gia bảo quản nghệ thuật Vũ Đỗ chia sẻ về hành trình phát hiện và phục chế chiếc diều Huế tại Smithsonian. Tháng 3/2025, trong thời gian thực tập tại khoa Bảo tồn hiện vật của bảo tàng, anh tình cờ tìm thấy một chiếc diều cổ được lưu trữ với dòng ghi chú ngắn: “Vietnamese Kite - Huế, 1967”, cùng chữ ký giám tuyển Paul E. Garber.

Đây là chiếc diều từng được một nghệ nhân Huế thực hiện theo đơn đặt hàng của Đại tá Không quân Mỹ Robert C. Mikesh và đưa về Mỹ như một biểu tượng văn hóa. “Chúng tôi tìm thấy một câu chuyện vượt xa chất liệu tre, giấy. Đó là tinh thần thẩm mỹ Huế, là thông điệp của con người Việt Nam được trao gửi và lưu giữ nơi đất khách,” anh chia sẻ.

Trong gần một tháng làm việc tại Smithsonian, Vũ Đỗ tiến hành phục chế chiếc diều trên cơ sở các tiêu chuẩn bảo tồn quốc tế. Nhóm nghiên cứu đã đo đạc, phân tích vật liệu, truy tìm tư liệu lưu trữ và đối chiếu với hình ảnh, mẫu mô phỏng tại Viện Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam cũng như từ các nhà nghiên cứu mỹ thuật truyền thống trong nước. Mục tiêu là tái hiện không chỉ hình thức mà cả tinh thần nguyên bản của hiện vật.

Anh Đặng Minh Vệ, Phó Giám đốc Bảo tàng Hà Nội, đánh giá cao dự án: “Đây là cơ hội học hỏi phương pháp phục chế từ mô hình quốc tế để áp dụng tại Việt Nam, góp phần lan tỏa tri thức bảo tồn. Làm sao để di sản không chỉ phục dựng về hình thức, mà còn được đánh thức về tinh thần và giá trị văn hóa lâu dài".

Tại đây, nhiều khán giả bày tỏ sự xúc động khi lắng nghe hành trình gian nan phục chế chiếc diều Huế - một hiện vật nhỏ bé nhưng mang theo cả lớp ký ức văn hóa gần 60 năm tuổi. Anh Dương Thế Hiếu (21 tuổi) bày tỏ: “Sự kiện này đặc biệt có ý nghĩa với những người đang làm trong ngành bảo tàng, bảo tồn di sản. Các diễn giả chia sẻ rất sâu về kỹ thuật phục chế, bảo quản hiện vật, và thể hiện rõ tính liên ngành trong quá trình gìn giữ văn hóa, không chỉ với chiếc diều mà còn với nhiều hiện vật khác trong tương lai”.

Tọa đàm được tổ chức nhân kỷ niệm 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt - Mỹ. Từ một vật phẩm dân gian trở thành hiện vật trưng bày quốc tế, hành trình phục chế diều Huế là minh chứng cho sự giao thoa văn hóa trong hòa bình, và vai trò của thế hệ trẻ trong gìn giữ ký ức văn hóa dân tộc.

Thông qua dự án phục chế, các chuyên gia Smithsonian nhấn mạnh rằng công tác bảo tồn cần gắn liền với các lĩnh vực như khảo cổ học, dân tộc học, vật liệu học và truyền thông công chúng, hướng tiếp cận mà nhiều bảo tàng hiện đại trên thế giới đang theo đuổi. Di sản, vì thế, không chỉ là ký ức tĩnh tại, mà là một thực thể sống – cần được gìn giữ bằng cả hiểu biết lẫn xúc cảm.